Геннiң нәзiк құрылымын одан әрi зерттеу молекулалық биология мен гендiк инженерияның жетiстiктерiне негiзделедi. Осындай зерттеу нәтижелерiнiң бiрiне - прокариоттар мен эукариоттар гендерiнiң құрылысындағы айырмашылықтардың ашылуы жатады (1977). Ген құрылымы күрделі, ол екі бөліктен тұрады: 1) реттеуші 2) ақпаратты бөлік (бұл бөлікте кодондардың көмегімен полипептидтің құрылымы туралы ақпарат жазылады).
Прокариоттар генінің молекулалық ұйымдасуы
Прокариоттар генінің молекулалық ұйымдасуы
Геннің көделенетін бөлігі
Геннің реттеуші бөлігі
Транскрипция
басталатын
нүкте “О”
экзон экзон
Реттеуші бөлікте транскрипция жүрмейді. Ол транскрипцияның басталуын, оның жылдамдығы мен қарқындылығын реттеуді бақылап отырады.
Реттеуші бөлікте транскрипция жүрмейді. Ол транскрипцияның басталуын, оның жылдамдығы мен қарқындылығын реттеуді бақылап отырады.
Транскрипцияның басталу нүктесінен жоғары, реттеуші геннен солға қарай орналасқан нуклеотидтердің барлық қатарын минус қатарлар– деп атайды.
Транскрипцияның басталу нүктесінен төмен, реттеуші геннен оңға қарай орналасқан нуклеотидтердің барлық қатарын плюс қатарлар– деп атайды.
Реттеуші гендерге жататындар
Промотор;'>Промотор;
Оператор;
Транскрипцияның басталу нүктесі немесе сайт “О”;
4. Энхансерлер;;
5. Сайленсерлер;
6. Прибнов бокс;
7. Аттенуаторлар ;
8. Терминаторлар;
9. Спейсорлар;
10. - 35 қатар.
Промотор – транскрипция кезінде РНҚ-полимеразамен байланысады. Олар құрылымдық гендердің алдында орналасады.
Промотор – транскрипция кезінде РНҚ-полимеразамен байланысады. Олар құрылымдық гендердің алдында орналасады.
Оператор– реттеуші ақуызбен байланысады. Олар промотордың қасында орналасқан.
Транскрипцияның басталу нүктесі немесе сайт “О” - нуклеотидтердің арнайы қатарлары (300 жуық), одан репликация процесі басталады.
Энхансер - транскрипцияның жылдамдығын 200 есе арттырады.
6. Прибнов-бокс – промотор бөлігінің ішінде орналасқан, онымен РНҚ – полимераза байланысады, ол 7 негізден тұрады ТАТААТГ және консенсустік қатар деп аталады, себебі көптеген ағзада аздаған ауытқулармен кездеседі.
