№6 Дјріс Таќырып: “Генніѕ молекулалыќ биологиясы”

Геннiң нәзiк құрылымын одан әрi зерттеу молекулалық биология мен гендiк инженерияның жетiстiктерiне негiзделедi. Осындай зерттеу нәтижелерiнiң бiрiне - прокариоттар мен эукариоттар гендерiнiң құрылысындағы айырмашылықтардың ашылуы жатады (1977). Ген құрылымы күрделі, ол екі бөліктен тұрады: 1) реттеуші 2) ақпаратты бөлік (бұл бөлікте кодондардың көмегімен полипептидтің құрылымы туралы ақпарат жазылады).

Прокариоттар генінің молекулалық ұйымдасуы

• Прокариоттар генінің молекулалық ұйымдасуы

• Геннің көделенетін бөлігі

• Геннің реттеуші бөлігі

• Транскрипция
• басталатын
• нүкте “О”

• экзон экзон

Реттеуші бөлікте транскрипция жүрмейді. Ол транскрипцияның басталуын, оның жылдамдығы мен қарқындылығын реттеуді бақылап отырады.

• Реттеуші бөлікте транскрипция жүрмейді. Ол транскрипцияның басталуын, оның жылдамдығы мен қарқындылығын реттеуді бақылап отырады.
• Транскрипцияның басталу нүктесінен жоғары, реттеуші геннен солға қарай орналасқан нуклеотидтердің барлық қатарын минус қатарлар – деп атайды.
• Транскрипцияның басталу нүктесінен төмен, реттеуші геннен оңға қарай орналасқан нуклеотидтердің барлық қатарын плюс қатарлар – деп атайды.
• Реттеуші гендерге жататындар

Промотор – транскрипция кезінде РНҚ-полимеразамен байланысады. Олар құрылымдық гендердің алдында орналасады.

• Промотор – транскрипция кезінде РНҚ-полимеразамен байланысады. Олар құрылымдық гендердің алдында орналасады.
• Оператор – реттеуші ақуызбен байланысады. Олар промотордың қасында орналасқан.
• Транскрипцияның басталу нүктесі немесе сайт “О” - нуклеотидтердің арнайы қатарлары (300 жуық), одан репликация процесі басталады.
• Энхансер - транскрипцияның жылдамдығын 200 есе арттырады.
• 5. Сайленсер – транскрипцияның жылдамдығын төмендетеді.
• 6. Прибнов-бокс – промотор бөлігінің ішінде орналасқан, онымен РНҚ – полимераза байланысады, ол 7 негізден тұрады ТАТААТГ және консенсустік қатар деп аталады, себебі көптеген ағзада аздаған ауытқулармен кездеседі.