№6 Дјріс Таќырып: “Генніѕ молекулалыќ биологиясы”

Транскрипцияның эффектілігіне ЦААТ пен ГЦ-бокс сайттары әсер етеді (жылдамдығы мен процессивтілігіне); ТАТА-бокс РНҚ – полимеразмен сәйкес келетін сайтта транскрипциялық фактор (ТФ) деген ферменттің көмегімен байланысады.

• Транскрипцияның эффектілігіне ЦААТ пен ГЦ-бокс сайттары әсер етеді (жылдамдығы мен процессивтілігіне); ТАТА-бокс РНҚ – полимеразмен сәйкес келетін сайтта транскрипциялық фактор (ТФ) деген ферменттің көмегімен байланысады.
• Эукариоттар генінің құрылымдық немесе ақпаратты бөлігі ақуыздың құрылымын анықтайтын фрагменттерден (экзон) және ақпарат алынбайтын фрагменттен (интрон) тұрады.
• Бактериялар мен вирустар гендерінің құрамында интрондар болмайды. Митохондрияның ДНҚ-да интрондар өте сирек кездеседі.
• Эукариоттарда транскрипцияның бірінші реттік өнімінде немесе гетерогенді ядролық РНҚ-ның құрамында экзон да интрон да болады.

Интрондардың саны мен ұзындығы әр генде әртүрлі болып ауытқып отырады. Төменгі сатыдағы эукариоттарда (ашытқылар) барлық гендерінің 95% тек ғана экзондардан тұрады, интрондар тіпті жоқ деп айтуға болады. Дрозофиланың 17% гендерінде интрондар жоқ, сүтқоректілердің – тек ғана 6%. Экзондардың ұзындығы кішілеу болып келеді - 100 - 600 жұп нуклеотидтерден тұрады: интрондардың ұзындығы – бірнеше ондаған жұп нуклеотидтерден, мыңдаған жұп нуклеотидтерге жетеді. Соныменен 75% ДНҚ-ның ұзындығына интрондар орналасқан. Мысалы, тауықтың альбуминді анықтайтын генінде 7000 жұп нуклеотид бар, соның 1872 ж.н. (~ 27%) экзондарға жатады. Интрондар әдетте экзондардан жұп нуклеотидтер бойынша ажыратылады, олар 5‘-ұшындағы Г мен Т және 3‘-ұшындағы А мен Г.

Гендердің классификациясы

• Гендердің классификациясы
• Атқаратын функциясына тәуелді гендер 2 бөлінеді:
• 1. Құрылымдық гендер - құрылымдық ақуыздар мен ферменттердің синтезін бақылайды.
• 2. Реттеуші гендер – құрылымдық гендердің активтілігін реттеп, әртүрлі ақуыздың синтезін бақылайды.
• Реттеуші гендер 2 бөлінеді:
• 1. Модификаторлы гендер – құрылымдық гендердің активтілігін күшейтеді немесе төмендетеді.
• 2. Супрессорлық гендер – құрылымдық гендердің активтілігін басып тастайды.