8. Жетісу және Тянь-Шандағы үйсіндердің этносаяси құрылымдары
Шыңғысханның Шығыс Түркістан мен Жетісуды басып
жүктеу/скачать 0,5 Mb. Pdf көрінісі
|
| 18.
Шыңғысханның Шығыс Түркістан мен Жетісуды басып алуы.. 1207-1208 жж. Шыңғыс ханның үлкен баласы Жошы Енйсей қырғыздарын және Сібірдің оңтүстігіндегі «орман халықтарын» бағындырды. Қазіргі Шығыс Түркістан аумағында тұрған ұй ғырлар монғолдарға бағынды. 1211 ж. Шыңғыс ханның қолы Солтүстік Қытай ға енді , 1215 ж. олар Цзйнь мемлекетінің астанасы Чжунду (Пекйн) қаласын жаулап алды. 1217 жылы Цзйнь ймперйясы Хуанхэ өзенінің солтүстігінде орналасқан барлық йеліктерінен ай ырылды. Шыңғыс ханның негізгі мақсаты батыс елдерін – Орта Азйя мен Иранды, Таяу Шығыс пен Кавказды , Шығыс Европаны басып алу болды. Батыста монғолдар 1211 жылы алғаш рет Жетісу жеріне келгенімен ұзақ тұрақтай алмады. Бұл жылы монғол әскерін Жетісуға Шыңғыс ханның қолбасшыларының бірі Құбылай бастап келген болатын. 1216 жылы Шыңғыс хан өзінің үлкен ұлы Жошыны қыпшақ даласында көшіп-қонып жүрген меркіттерді біржолата талқандауға аттандырды. Жошы Торғай даласында қыпшақтарға қарсы 60 мың әскерімен жорыққа шыққан хорезмшах Мұхаммедтің қолымен кездесіп қалды. Екі жақ күні бой ы шай қасты, ал түнде монғолдар жаққан оттарын қалдырған күй і кері шегініп кетті. Монғолдардың батысқа қарай жылжуы 1218 жылы қай та басталды. Осы жылы қаңлы , най ман және керей тай палары жай лаған Жетісу жеріне алғашқы соққы берілді. Бұл кезде Жетісуды най мандардың Күшлік ханы бйлеп тұрған еді. Оған қарсы Шыңғыс хан өзінің таңдаулы қолбасшыларының бірі Жебені жіберді. Монғолдар жергілікті халыққа йслам дінін жарйя түрде ұстануға рұқсат етіп, Күшліктің мұсылмандарды қудалауына бай ланысты халықтың наразылығын тйімді пай даланды. Сонымен қатар Жетісу халқын өз жағына тарту үшін Шыңғыс хан бұл өлкеде тонаушылық пен қырғынға тйым салды. Көптеген елді мекендер , соның ішінде Баласағұн қаласы ұрыссыз берілді, ал Күшлікті монғолдар Бадахшанда ұстап , өлтірді. Шығыс Түркістан мен Жетісуды басып алғаннан кей ін монғолдарға Оңтүстік Қазақстан мен Орта Азйяға жол ашылды. Бұл өңірге басып кіруге «Отырар апаты» деп аталатын оқйға сылтау болды. 1218 жылы жазда Шыңғысханның тапсырмасымен құрамында көпестері мен монғол барлаушылары бар, барлығы 450 адамнан тұратын 500 түй еге теңделген жүгі бар керуен Отырарға аттанады. Отырар бйлеушісі Қай ыр хан көпестерді жансыздар деп күдіктеніп, оларды өлтіруге бұй ырады , керуен тоналады. Бұған шамданған Шыңғысхан оның қарымтасы ретінде хорезмшах Мұхаммедтен Қай ыр ханды ұстап беруді талап етіп, елшілерін жібереді , ал хорезмшахтың келген елшілерді өлтіруі соғысқа сылтау болады. жүктеу/скачать 0,5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|