8. Жетісу және Тянь-Шандағы үйсіндердің этносаяси құрылымдары
жүктеу/скачать 0,5 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Мемлекеттің ыдырауы.
| 542жылдан бастап кездеседі. Түркілер жужан қағанына
салықты темір түрінде төлеген. «Түрік» сөзі «мықты, күшті» деген мағынаны білдіріп , бйлік етуші ашйна әулетіне бай ланысты ай тылды. Кей ін олардың қарамағындағы барлық тай палардың ортақ атауына ай налды. Бұл тай палардың біраз бөлігі теле деп аталды. Түркілер Алтай дан Хуанхэ жағалауларына дей ін жеткен кезде Бумын ордасына 545 жылы Қытай елшілігі келеді. Осы сәттен бастап түркілер сол замандағы ірі мемлекеттердің бірі ретінде танылып , тарйх сахнасына шығады.Түрік қағанатының нығаюы. Мұқан қаған түркілердің Орталық Азйя мен Оңтүстік Сібірдегі үстемдігін бекітті. Иштемй (Істемй) қаған қазіргі Қазақстан , Орта Азйя аумағын бағындырып , Еділ мен Солтүстік Кавказға шықты. Қытай жылнамаларындағы деректер бой ынша Мұқан қаған «шегара (Ұлы қорған) сыртындағы барлық йеліктердің зәресін ұшырды». VI ғасырдың 60-жылдары Түрік қағанаты сол кездегі ірі мемлекеттер — Вйзантйя , Иран, Қытай мен өзара қарым-қатынас жасады. Түрік қағанаты нығай ған кезінде (VI ғасырдың 70- жылдары) Маньчжурйядан Босфорға дей інгі жерді алып жатты. Иштемй қаған тұсында түркілер әскерй жағынан қуатты ймперйяға ай налды. Мемлекеттің ыдырауы. VI ғасырдың 60-90-жылдарында Түрік қағанаты іштей қуатты және көршілер үшін қаһарлы еді. Түркілер Қытай ды өздерінің кіріс көзі деп білді. Қытай лар мұнымен келісе алмады. Түркілерге қарсы күрес олардың басты міндетіне ай налды.VI ғасырдың соңы — VII ғасырдың басында Қытай дың күшеюі бйлік басындағы түркі әулетінің өз ішінде қырқыстың басталуымен және даладағы сұрапыл жұтпен тұспа-тұс келді. Мұның бәрі қағанатты дағдарысқа ұрындырды. Түркілердің қарсылығын әскерй күшпен жеңе алмаған Қытай 603 жылы дйпломатйялық жолмен қағанаттың ыдырауына қол жеткізді. Біртұтас мемлекет Батыс Түрік және Шығыс Түрік қағанаттарына бөлінді. Қағанат ыдырағанмен қуатты мемлекет болып қала берді. Жа ңа мемлекеттің басында қаған тұрды, қағаннан кейінгі екінші адам, оның туысқаны, “ягбу” титулын иемденді. Та қ мұрагері қызметіне қарамастан тегин деп аталды, ал қағанның барлы қ туыстары өз аттарына “шад” лауазымын тіркеген. Мұрагерлік үлестік ж үйемен берілді. Ол бойынша тақ әкеден балаға емес, үлкен ағасынан кішісіне немесе кіші на ғашысынан үлкен жиеніне берілді. Мұрагерлікті күтіп, шадтар бас қаруға үлес алған. 568 ж. Т үрік мемлекеті 4 үлеске бөлінген, ал 576 ж. — сегізге. Қағанның өз ордасы Алтайда орналас қан. Әлеуметтік жағынан түрктер үш топқа бөлінген — бектер, қара-будун (негізгі қауым), таттар (құлдар) — қолға түскен тұтқындар. Түріктерге бағынған теле тайпалары о ғыз деп аталды. Т үрк қағанаты пайда болысымен сол кездегі дүниежүзілік империялармен бір қатарға тұрды. жүктеу/скачать 0,5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|