26
Теңүдемеліжәнетеңкемімеліқозғалыскезіндегіпроек иялартаңбаларын
анықтайық. 33-суретте осы қозғалыс түрлеріндегі жылдамдық пен үдеу
векторларыбейнеленген.Қозғалыс0 осінеқатыстықарастырылады.
0
x
0
a
0
x
0
a
а)
ә)
33-сурет.
Т ҚжәнеТКҚкезіндегіжылдамдықпенүдеувекторларыныңбағыты
Теңүдемелі қозғалыс (ТҮҚ) кезінде
0х
,
а
х
,
х
векторларының проекция
лары оң болады
(33, а) сурет)
. Жылдамдықты вектор модульдері арқылы
есептеуформуласымынатүргекеледі:
=
0
+
t.
Теңкемімеліқозғалыс(ТКҚ)кезінде(
33,ә)сурет
)үдеупроекциясытеріс
болады,демек,жылдамдықтыесептеуформуласымынатүргекеледі:
=
0
–
t.
II Теңай ны ма лы қоз ға лыс ке зін де де не нің орын ау ыс тыру ын
есеп теу фор му ласы
Дененіңтеңайнымалықозғалыскезіндегіжылдамдығыныңорташамәнін
дененіңбастапқыжәнесоңғықозғалысжылдамдықтарыныңарифметикалық
ортасытүріндежазайық:
u
u
u
îðò
õ
õ
=
+
0
2
.
2-тапсырма
34суреттебейнеленгентөртавтокөлікмодульдерібірдейүдеуменжәнежылдамдықпен
қозғалыпкеледі.
1. Әравтокөлікүшінвекторпроекцияларыныңтаңбасынжәнеқозғалыстүрінкөрсетіңдер.
2. 1және2автокөліктердіңбастапқыжылдамдығынөлгетең
0
0депалып,проекция
таңбаларынескереотырып,модульдерібойыншажылдамдықтыңуақытқатәуелділік
теңдеуінжазыңдар.
3. Теңдеудібастапқыжылдамдықнөлгетеңболмайтынжағдайүшінжазыңдар.
,м
0
10
–10
–20
II
IV
–30
–40
–50
I
III
20
30
40
50
60
70
a
a
a
a
34-сурет.
2-тапсырмаға
АРМАН
-
ПВ
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
27
Соңғыжылдамдықорнына
x
=
0x
+
a
x
t
өрнегін
қойып,мынадайқатынастыаламыз:
u
u
u
u
îðò
õ
õ
õ
x
x
à t
a t
=
+
+
=
+
0
0
0
2
2
.
Оны дененің орын ауыстыруын есептеуге
арналғанформулаға
x
=
орт
t
қоямыз.
Нәтижесіндемынадайформулашығады:
s
t
a t
x
x
x
=
+
u
0
2
2
.
Теңүдемелі қозғалыс үшін формула модуль
түріндемынадайболады:
s
t
at
=
+
u
0
2
2
,
Теңкемімеліқозғалысүшін:
s
t
at
=
−
u
0
2
2
.
III Де не нің орын ау ыс ты ру ының де не нің бас тап қы және соң ғы
жыл дам дық та ры мен бай ла ны сы
x
=
0x
+
a
x
t
жылдамдықтыесептеуформула
сынанқозғалысуақытынөрнектейік:
t
a
x
x
õ
=
−
u
u
0
.
Алынған өрнекті орын ауыстыруды есептеу
формуласынақоямыз:
s
t
a
a
x
îðò
õ
õ
x
x
x
x
x
x
=
=
+
⋅
−
=
−
u
u
u
u
u
u
u
0
0
2
0
2
2
2
.
3-тапсырма
0хкоординатаосінде
денелердіеркінорналасты
рып,таңдалғанмасштабта
денелердіңбастапқы
жылдамдықтарыныңжәне
үдеулерініңбағытын
көрсетіңдер.Денелердің
жылдамдығыныңуақытқа
тәуелділіктеңдеуімынадай
түрдеболады
1 x
2
2x
3
3 x
2
4
3 3 .
4-тапсырма
35және36суреттегібірқалыптықозғалыс(БҚ)кезіндегіжылдамдықпенорынауыстыру
дыңтәуелділікграфигінқараңдар.Жылдамдықграфигітөртдененіңқайсысынасәйкес?
0
1
1
2
2
2
4
6
8
10
3
3
4
4
t,
,м
35-сурет.
ірқалыптықозғалыс
кезіндеорынауыстырудың
уақытқатәуелділікгра игі
0
1
2
2
4
6
8
10
3
4
t,
,м
36-сурет.
ірқалыптықозғалыс
кезіндежылдамдықтыңуақытқа
тәуелділікгра игі
Жауабы қандай?
1. Теңай ны ма лы қоз ға лыс
ке зін де жү ріл ген жол ды
қа лай анық тау ға бо ла ды?
2. оз ға лыс ба ғы ты ның
өз ге руі де не нің орын
ауыс ты руы мен жү ріл
ген жол ға қа лай әсер
ете ді?
АРМАН
-
ПВ
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
28
Алынған өрнек қозғалыс уақыты белгісіз
болғанда дененің орын ауыстыруын анықтауға
мүмкіндікбереді:
s
a
x
x
x
x
=
−
u
u
2
0
2
2
.
Ки не ма ти ка есеп тер ін ше шу ал о рит мі
1. Есептіңшартындаберілгенфизикалықшамалармәнінжазу.Жүйедентысөлшем
бірліктерінХБЖға( I)аудару.
2. Есепсұрағынқұрастыру.
3. Суреттедененібейнелеу,үдеужәнежылдамдықвекторларыныңбағыттарынкөрсету.
4. Берілгенжәнебелгісізшамалардыбайланыстыратынформулалардыпроекциялардажазу.
5. Дененіңқозғалысбағытыменбағыттап,координатаосінтаңдау.
6. Проекциятаңбасынескереотырып,формулалардымодульдерарқылыжазу.
7. Теңдеудінемесетеңдеулержүйесінбелгісізшамағақатыстышешу.
8. Өлшембірліктеріменжұмысжасау.
9. Есептіңжауабынжазу.
Достарыңызбен бөлісу: