№9 обөЖ сабағына арналған таратпа материал
Жүрек оралымы және оның фазалық құрылымы. Жүрек жұмысымен
жүктеу/скачать 3,06 Mb. Pdf көрінісі
|
| 3. Жүрек оралымы және оның фазалық құрылымы. Жүрек жұмысымен
байланысты дыбыстық құбылыстар. Жүрек циклы - жүрек соғылған кезде пайда болатын оқиғалардың тізбегі. Жүрек соғылғанда, қанның ағза және жүйелік тізбегі арқылы айналдырады. Жүрек циклінің екі фазасы бар. Диастол фазасында жүрек қарыншалары босаңсытып, жүрегі қанмен толтырылады. Систола фазасында қарыншалар жүрек пен артериялардың қанын сорып алады. Бір жүрек циклі жүрек камералары қанмен толтырылған кезде аяқталады және қаннан жүреді. Жүрек-тамыр жүйесі Жүрек циклы жүрек-қан тамырлары жүйесінің жұмыс істеуі үшін маңызды. Жүрек- қан айналымы жүйесінен тұратын жүрек-қантамыр жүйесі қоректік заттарды тасымалдайды және ағзаның жасушаларынан газ тәрізді қалдықтарды кетіреді. Жүректің жүрек айналымы қанға қанға қажетті «бұлшық еттерін» береді, ал қан тамырлары әртүрлі бағыттарға қандарды тасымалдау үшін жол ретінде әрекет етеді. Жүрек циклінің қозғаушы күші - жүрек өткізгіштік . Жүректің өткізілуі - жүрек-қан айналымын және жүрек-тамыр жүйесінің жұмысын қамтамасыз ететін электр жүйесі. Жүрек түйіндері деп аталатын мамандандырылған тіндер жүректің бұлшықетіне келуіне әкелетін жүрек қабырғасында жүретін жүйке импульстарын жібереді. Жүрек циклі фазалары Төменде сипатталған жүрек циклінің оқиғалары жүрекке енген кезде қан жолын қадағалайды, өкпеге апарылады, жүрекке қайта оралады және дененің қалған бөлігіне шығарылады. Бірінші және екінші диастолды кезеңдерде орын алған оқиғалар бір мезгілде орын алатындығын атап өту маңызды. Сонымен қатар, бірінші және екінші систолалық кезеңдердегі оқиғалар да орынды. 1-Диастоле кезеңі Бірінші диастолалық кезеңде атриия және қарыншалар босаңсытып, атриовентриул клапандары ашық. Органнан жүрекке оралған оттегі бұзылған қан жоғарғы және төменгі веналар арқылы өтеді және оң жақ атриумға ағылады. Ашық атриовентриул клапандары (трикуспид және миталь клапандары) қанды атрииядан қарыншаға өтеді. Sinoatrial (SA) түйінінен импульстер atrioventricular (AV ) торабына барады және AV торабы келісімшартқа екеуін қосатын сигналдарды жібереді. Тығыздау нәтижесінде оң атриум оның мазмұнын оң қарыншаға босатады. Оң жақ атриум мен оң жақ қарыншаның ортасында орналасқан трикуспид клапаны қанның оң жақ атриумына кері ағуына жол бермейді. Бірінші систолалық кезең Бірінші систолды кезеңнің басында оң жақ қарынша оң жақ атриумнан қанға толтырылады. Қарыншалар қарыншаларға электрлік импульстарды алып жүретін талшықтардың бұтақтарынан ( Purkinje талшықтарынан ) импульстарды алады, бұл оларды келісім-шартқа келтіруге әкеледі. Бұл кезде атриовентриулярлы клапандар жабылады және полулярлы клапандар (өкпе және аорты клапандары) ашылады. Қарыншалық қысқару оң қарыншаның оттегіні азайтатын қанын өкпелік артерияға дейін түсіреді . Өкпе клапаны қанның оң қарыншаға ағып кетуіне жол бермейді. Өкпелік артерия өкпенің өкпелік тізбегі бойында оттегі бұзылған қан өткізеді. Онда қан оттегін алады және өкпе тамырларымен жүректің сол жақ атриумына қайтарылады. 2-Диастоле кезеңі Екінші диастоле кезеңінде жартылай жарты клапандар жабылып, атриовентриарлы клапандар ашылады. Өкпенің омыртқа салынған қандары сол жақ атриумға толы . (Vene cavae қан тобы да осы уақытта оң атриумды толтырады.) SA торабы келісім-шартқа екеуін де енгізеді. Атрийлік қысқару сол атриумға оның мазмұнын сол қарыншаға босатуға себеп болады. (Оң жақ атриум сонымен қатар қанды оң қарыншаға ағызып жатыр). Сол жақ атриум мен сол жақ қарыншаның арасында орналасқан митрациялық клапан оттегі қанның сол жақ атриумға ағылуын болдырмайды. 2-ші систолалық кезең Екінші систолды кезеңде атриовентриулярлық клапандар жабылады және полулунарлық клапандар ашылады. Қарыншалар серпін және келісім жасайды. Сол жақ қарыншаның оттегімен қан айналдыруы аортаға сорылып, аорты клапаны оттегі қанның сол қарыншаға кері ағылуына жол бермейді. (Оттегінің бұзылған қаны сонымен бірге оң қарыншаның өкпелік артериясына дейін сорылып жатыр). Аорса жүйелі қан айналымы арқылы организмнің барлық бөліктеріне оттегіні қанмен қамтамасыз етеді. Денеге сапары аяқталғаннан кейін, оттегіні жойып жіберген қан веналық кава арқылы жүрекке қайтарылады. Жүрек циклінің осы фазаларының ұзақтылығы жүректің жиырылу жиілігіне байланысты. Жүректің жиі жиырылуы кезінде әрбір фазаның қызметі төмендейді, әсіресе диастоланың. Жүрекшелердің диастоласы кезінде атриовентрикулярлы клапандар ашық және сәйкес тамырлардан келетін қан олардың қуыстарын ғана толтырып қоймай, қарыншаларды да толтырады. Жүрекшелердің систоласы кезінде қарыншалар толығымен қанмен толады. Осы кезде қанның қуысты көктамырлар мен өкпе көктамырларына кері ағысы болмайды. Қарыншалар систоласының аяғында олардағы қысым аорта мен өкпе өзегіндегі қысымдардан үлкен болады. Бұл айшықты клапандардың ашылуына себепші болып, қан қарыншалардан сәйкес тамырларға ағады. Қарыншалар диастоласы кезінде олардағы қысым кенет төмендеп, қанның қарыншаларға қарай ағуына жағдай жасайды. Сөйтіп жүрек клапандарының ашылып- жабылуы жүрек қуысындағы қысымдардың өзгеруімен байланысты. Жүрек аускультациясының мақсаты -жүрек жұмысында пайда болатын дыбыстық құбылыстарды тыңдау және бағалау. Жүректің жұмысы кезінде дыбыстық құбылыстардың екі түрі жазылады: өткір және қысқа дыбыстар-тондар; ұзартылған дыбыстар-Шу. Жүректі тыңдау жүрек-тамыр жүйесін Зерттеудің физикалық әдістерінің ішіндегі ең маңыздысы. Аускультация деректерін дұрыс бағалау үшін белгілі бір клапанмен байланысты дыбыстық құбылыстарды жақсы тыңдау орындарын білу қажет. Алдыңғы кеуде қабырғасындағы клапандардың проекциялары бір - біріне жақын орналасқан (митральды клапан IV қабырғаның бекіту аймағында Стернумның сол жағында, трикуспид-сол жақтағы шеміршектің III стернумына және оң жақтағы V қабырға
шеміршегіне бекіту орны арасындағы қашықтықтың ортасында. Өкпе магистралінің клапаны Стернумның сол жағындағы II интеркостальға, аорталық клапан - Стернумның ортасында, СТЕРНЕРУМНЫҢ III деңгейінде жобаланады). Алайда, жүрек дыбыстарын тыңдау Дыбыстық тербелістердің пайда болу орнына ғана емес, сонымен қатар олардың қан ағымына және олар пайда болатын жүректің кеуде қабырғасына жабысуына байланысты. Бұл сізге әр клапанның жұмысына байланысты дыбыстық құбылыстарды жақсы тыңдау аймағының кеуде қабырғасынан табуға мүмкіндік береді. Жүрек клапандарының жұмысы кезінде пайда болатын дыбыстарды тыңдау белгілі бір ретпен жүзеге асырылады:
қолқа жартылай ай клапаны,
өкпе артериясының жарты ай клапаны,
трикуспидті клапан. Аускультацияның бұл тәртібі олардың зақымдану жиілігімен түсіндіріледі. Жүрек дыбыстық құбылыстары жүрек циклдерімен табиғи түрде байланысты. Олар олармен бірге қайталанады. Науқас тұрған және жатқан кезде жүректі тыңдау керек. Дәрігер науқастың алдында және оң жағында тұрып немесе отырады, оған қарайды. Дәрігердің жағдайы міндетті түрде ыңғайлы болуы керек. ЖҮРЕК АУСКУЛЬТАЦИЯСЫ, ТОНДАРЫ, ШУЛАРЫ. ӘРТҮРЛІ ПАТОЛОГИЯ КЕЗІНДЕГІ ШУЛАР МЕН ТОНДАР ӨЗГЕРІСІ Жүрек аускультациясының ережелері: -шусыз, тыныштық жағдайда -науқас жатқанда, тік тұрғанда, қажеттілігіне байланысты – жүктемеден кейін; -дерт түріне байланысты а) сол жанында (митральды қақпақша); б) еңкейтіп (аорта қақпақша). Жүрек аускультациясы жасаудағы іс-әрекеттерінің реттілігі Жүрек аускультациясы. Аускультация 5 тыңдау нүктесінде жүргізіледі: Митральды қақпақшаны тыңдау: -жүрек ұшы түрткісін пальпация арқылы анықтау; -сол жерді тыңдау (қалыптыда 2 тонда тыңдалады, 1 -ші тон жақсы естіледі); Аорта қақпақшасын тыңдау -төстің оң маңы ІІ қабырға аралықты табу; -осы жерді тыңдау (қалыптыда 2 тон тыңдалады, 2-ші тон жақсы естіледі); Өкпе бағанасы қақпақшасын тыңдау -төстің сол маңы ІІ қабырғаралықты табу; -осы жерді тыңдау (қалыптыда 2 тон тыңдалады, 2-ші тон жақсы естіледі); 3-жармалы қақпақшасын тыңдау: -төстің семсер тәрізді өсіндісінің негізін табу; -осы жерді тыңдау (қалыптыда 2 тон тыңдалады, 1-ші тон жақсы естіледі); Аорта қақпақшасын қайта тыңдау: -төстің сол қырына 3-4 қабырғалардың жанасқан жерін табу; -осы жерді тыңдау (қалыптыда 2 тон тыңдалады, 2 тон жақсы естіледі); Жүректің І және ІІ тонын ажырату І тон жүрек ұшында және 3-жармалы қақпақша нүктесінде жақсы есітіледі; ІІ тон жүрек негізінде жақсы есітіледі; І тон төмен, ұзақ және үлкен үзілістен кейін тыңдалады; ІІ тон биік, қысқа және кіші үзілістен кейін тыңдалады; І тон ырғағы жүрек ұшы түрткісі мен ұйқы артериясының соғуына сәйкес келеді, ал ІІ тон ырғағы сәйкес келмейді; І тон –систолалық, І тон – диастолалық; І тонның 4 құрастырушысы бар, ал ІІ тонда- 2 құрастырушы дыбыс. жүктеу/скачать 3,06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|