Нәрестелік кезеңдегі негізгі қозғалыстар баланың талпынуы немесе жүруі 5 айында – баланың дамуында бір үзіліс пайда болады. Олталпынуактісіменбайланысты. Бұлоныңалғашқықозғалысыныңбастауы. Талпыныс – көруіменіскеасады. Бұлкезде бала өзқолындағызатқа, заттарғажақындауынқарапотырады.
Талпынуактісі – баланыңпсихикалықдамуынаәсеретеді. Мұндақабылдаубелсендідамиды. 4 тен 7 айынадейінсоңғықозғалыстыңнәтижесінензаттыңқарапайымғанаорынауыстыруы, жылжуы, адамдыбыстардыңшығуытуындайды 7-10 айындақозғалыстықимылдарқалыптасады. Бала бұлкездебіруақытта 2 объектілеріменМанипулироватыьетеалады. Өзініңалысарақашықтыөзарабайланыстыраалады. Нәрестеліккезеңініңсоңында (10-11 ден 14 айғашейін) функциональдыққызыметдеңгейіқалыптасады. Бұлнақтықызыметтерашу, қою, осы қозғалыстыңбарлығын бала әрбірзатпенжасағысыкеледі. Заттарғаталпынубаланыңотыруынтудырады – бала отырғанкезде, оныңалдындажаңадүниеесігіашылады. Бұлжердеұстауғаболмайтынзаттарпайдаболды. Қолыжетпейтінкөрсетзаттардықолыменкөрсетузаттардықолыменкөрсетуарқылынеістісіпайдаболады. Бала 9 айындааяғына баса бастайдыжәнежүреді.
|
Д.Б. Эльконин, баланыңжүруіоныңайналасындағыкеңістіктікөруғанаемес, ал өзінүлкендерденбөлекекенінсезедіжүру - нәрестелікжастағыеңбірнегізгіжетістіктердіңбірі. Бұндағытағыбіржетістіктерініңбірі – біріншіретсөйлеуі. Бұлкездеоларымдап, ұғынықсыздыбыстармензаттардыкөрсетеді. Бұлсөздер – тек нәрестеніңжақындарынағанатүсініктіболады.
Сәбиліккезеңдебаладамазұны мен тіліжағынантүсініктіөлеңдерді, тақпақтарды, жаңылтпаштарды тез ұғыпесіндесақтайды. Баламенсөйлескенненбастап, қоршағаеортаменқұбылыстардықабылдайбастайды. Заттардыңарасындағықарапайымбайланыстардыбайқап, солбайланыстардыөзініңіс - әрекетіндеқолданатынболады. Баланыңдамуысәбиліккезеңдеүлкендерменқарым – қатынастаанықбайқалады. Баланыңсөздікқоры осы кездежақсыдамиды. Біржарымжасындабалада 30-40 – тан 100 – гедейінсөздікқолданады. Біржарымжасындабаладабелсенділігіартып «Мынау не?» дегенсұрақтарартады. Екіжасыныңсоңында 300 сөз, 3 жасыныңсоңында 500 – 1000 дейінсөздікқорыболады.
|
Мектепке дейінгі балалардың қабылдау, назар салу, елес, сақтау, ойлау және сөйлеу сияқты танушылық үрдістердің нақты психодиагностика әдістерін баяндау үшін «психодиагностикалық әдістердің стандартталған кешенінің» түсінігін қарастырамыз.
Психодиагностикалық әдістердің стандартталған кешені белгілі бір жастағы балалардың психологиясын бағалайды, баланың толығымен немесе бөлек сапасы мен қасиеті бойынша психологиялық дамуының деңгейін анықтайды. Әрбір ұсынылған әдістердің кешенінде оның қысқа нұсқаулықпен ескертілген толық бейнеленгеннен кейін алынған нәтижелерді бағалау амалы, мәліметтер негізінде баланың даму деңгейі туралы шарасы мен қорытындысы беріледі. . Баланың жылдан жылға, айдан айға психологиялық дамуын зерттеп отыруға қолайлы болады.
Мектеп жасына дейінгі балалардың зейін көлемі тар немесе кең, тұрақты немесе тұрақсыз, ырықты немесе ырықсыз болуы мүмкін. Арнайы оларды зерттеу үшін әртүрлі әдістемелер өткізіледі.
|
Балалардың мектепке алғашқы баруында психикалық даму деңгейі бойынша олардың жеке ерекшеліктері өсе бастайды. Бұл ерекшеліктер ең алдымен баллардың бойын,дағы интеллектуалы, моральды тұлғааралық дамуы бойынша ажыратуға болмайды. Балалар бір нұсқауға және бір психодиагностикалық жағдайға әртүрлі жауап береді. Кейбір мектепке баратын балалар ересектерді пситходиагностикалауға арнайы тесттерге жауап бере алса кейбіреулерге 4-6 жастағыларға яғни мектепке дейінгі балаларға арналған әдістерге қиындықпен жауап береді. Сол үшін кіші мектеп жасындағы балаларға әдістеме жүргізбес бұрын ол әдістерінің баланың даму деңгейіне жеткілікті сай екеніне көз жеткізу керек. Эмпирикалық мәліметтер 6-7 жастағы балалардың 50-80 пайызы мектепте оқуға және басқа да сол сияқты бағдарламаны меңгеруге дайын емес.
|
Көптеген жеткіншек мінезіакцентуирленген болады-норманыңшекті варианты.
Гипертимділік .Күй-жағдайыкөтерінкіоптимистер, бірнәрседенекіншісінетезауысыпкететін ,бастағанісінаяғынадейінжеткізбейтін ,тәрбиесізжаманкомпанияныңықпалына тез түсетінадамдаржатады. Жеткіншектерромантикағажәнеоқиғаларғаұшырағышболыпкеледі
Тірелгіштік . тірелуаффектісінебейімболады. Кекшілренішікөпкесозылатын, ренжігіш, өкпешіладамдаржатады .Біррайынанқайтпайтын, өтеұмтылған, қадалғанжерденқаналатынболыпкеледі
Эмоциялы . Лабильдіаффектілі. Басқағабайқалмайтыннәрсеге бола ,көңілкүйі тез түсіпауысатынадамдаржатады .Көңілкүйіне –жұмысқадегенынтасыжағдайыт.бөзгеруінебайланыстыэмоциялықсферасынәзікұиымдасқан ,тереңуайымшылжәнесезімталболады
Педантивтік . Регидтіоларбіркүйден ,екіншікүйгеауысуыөтеқиынөзінесенбейтінадамдар .Әрнәрсеніңөзорынындаболғанын, адамдарөзойларыннықорындауларынқалайды.Ызалы- қайғырукүйде ,бірнәрсегеашуланшақболатынпериодтарболады.
Алаңдаушылық. Меланхолик жәнеконститутциондыалаңдаушылығыөтежоғары, өзінесенімсізадамдар. Өзінбағаламайтын, өзмүмкіншілігінтөмендетеді, жауапкершіліктенқорқады, ұялшақболыпкеледі.
Циклотимділік. Көңіл-күйінің тез түсуі, жақсыкөңіл-күйіөтеқысқа , жаманкөңілкүйіұзаққасозылады. Депрессия кезінде.
|
Жасөспірімдік шақ – генитальді кезең. Жасөспірімдердің негізгі мақсаттарының бірі – жоғары жыныстық сезімталдық пен ұмтылысқа бейімделу. Сексуальды белсенділіктің маңызды формасы – мастурбация. Оның көмегімен сексуальды қозуларды реттейді және өзінің денесіне объект ретінде қарап, үйреніп кетеді. Жасөспірімнің эмоциялық деңгейі жыныстық жетілуімен байланысты. Ата-аналарымен, құрдастарымен, мұғалімдермен қарым-қатынасы нашарлайды.Жасөспірімдер оларды сынайды, шыншыл емес адамдар деп ойлайды. Бұл процесс – сепарация - оқшаулану, кінәлілік сезімін тудырады. Жасөспірім өзін құрдастарымен және жасөспірімдік топтағы көшбасшылармен салыстырады.
Жыныстық жетілуден кейін жағымды саты келеді. Жасөспірімдерде логикалық және абстрактілі ойлауы дамиды, формальды операциялар көмегімен ойлау қабілеті пайда болады. Ой операциялары шығармашылық сипатқа ие. Жасөспірімдерде күшінің көбеюінен, рухани және денелік – шығармашылық энергиясының артуынан қуаныш сезімі пайда болады.
|
