Танымдық жүйені зерттеп ашып айту әдістемесі

Ақыл-ойы кем балаларға көріп қабылдау тән, ол қоршаған ортамен танысу мүмкіндіктерін шектейді, сонымен қатар оқуды меңгеруде кері әсерін тигізеді.

Оқушылардың көру арқылы қабылдауын ажырату жетіспеушілігі түсі және түрлі-түсті реңдерді спектрі бойынша жақын, сол немесе басқа обьектіде орналасқан, осы обьектілерді жалпы көру, яғни оларға тән бөлшектердің, пропорциялардың және т.б құрылу ерекшеліктерінің сипаттамасын бөлудің жоқтығы.

Ақыл-ойы кем балалар үшін обьектілер мен құбылыстарды өзіндік тану тән. Оқушылар өзгеретін жағдайларда өзінің көру арқылы қабылдауын бейімдей алмайды.

Кеңістікте бағдарлау бұзылыстары- ақыл-ойы кемістігі кезінде анық көрінетін кемістік. Бұл кемістіктер мектепте оқыту кезінде нақты көрінеді. Ақыл-ойы кем оқушылардың түйсік қабылдауына қатысты кейбір экспериментальды мәліметтер бар. Түйсіктік іс-әрекеттерінің жеткіліксіз мақсатқа бағыттылығы және әлсіздігі, қол қимылдарының әркелкілігі, сәйкес, обьектіні тану кезіндегі қателердің үлкен көлемі табылды. Оқушылар үлкен көлемдегі заттарды,тегіс заттарға қарағанда жетістікті тануы орнатылды. Ақыл-ойы кем оқушылар әдетте обьектінің алғашқы тануымен қанағаттанады, ол 1-2 белгілерге негізделген.

2 Ақыл-ойы кем балалардың зейінінің жетіспеушілігі көптеген зерттеушілермен анықталды. Оларға үлкен алаңдаушылықпен жүретін, тұрақсыз зейіні тән. Тұрақты зейіннің төмен деңгейі ақыл-ойы кем балалардың ерік-жігер қасиеттерінің дамымауымен байланысты. Оларға сонымен қатар әр-түрлі обьектілерде зейінін тұрақтандыру қабілетсіздігі сипатты. Бұл балалардың шыдамсыздық, тақырыпқа сай емес сұрақтар қою,жеке репликалардың бұрмалауы сияқты мінез-құлқынан байқалады.

Көмекші мектеп оқушыларының жасының жоғарлауыментұрақты зейінінің көлемі, оның төзімділігі және реттеу мүмкіндігінің көлемі бірнеше өседі.

Ақыл-ойы кем балаларда барлық ойлау іс-әрекеттерінің жетіспеушіліктері байқалады. (Олар «Бөлшектенген суреттер» тапсырмасын орындай алмайды)

Арнайы оқыту арқылы оқушылардың ойлауы түзетіледі. Бірақ ол толық жойылмайды және қиындатылған тапсырмалар кезінде қайта табылады.

6.Сөйлеу тілінің импрессивті жағы, сөз, дыбыстарды қабылдауды ажыратудың жетіспеушілігі тән. (75% балаларда дыбыстардың ажыратылу қиындығы байқалады)

Сөйлеу тілінің экспрессивті жағы үшін сөз қорының кедейлігі, дыбыс айту бұзылыстары, сөйлеу тілінің лексико-грамматикалық құрылымының қалыптасуы,аграмматизмнің болуы, артикуляциялық аппарат кемістіктері.

Мектепке дейінгі балалардың қабылдау, назар салу, елес, сақтау, ойлау және сөйлеу сияқты танушылық үрдістердің нақты психодиагностика әдістерін баяндау үшін «психодиагностикалық әдістердің стандартталған кешенінің» түсінігін қарастырамыз.

Психодиагностикалық әдістердің стандартталған кешені белгілі бір жастағы балалардың психологиясын бағалайды, баланың толығымен немесе бөлек сапасы мен қасиеті бойынша психологиялық дамуының деңгейін анықтайды. Әрбір ұсынылған әдістердің кешенінде оның қысқа нұсқаулықпен ескертілген толық бейнеленгеннен кейін алынған нәтижелерді бағалау амалы, мәліметтер негізінде баланың даму деңгейі туралы шарасы мен қорытындысы беріледі. Әдістердің барлық стандартталған кешенінің мәтіні баланың психологиялық дамуының жеке картасын ұсынумен аяқталады. Онда баланы кешенді тексеру кезінде психодиагностикалық әдістер бойынша алынған көрсеткіштер енгізіледі. Бұл картаға бірнеше жыл ішінде баланың қайталап және кейінгі психодиагностикалық тексерулердің мәліметтерін енгізуге болады. Баланың жылдан жылға, айдан айға психологиялық дамуын зерттеп отыруға қолайлы болады.

Мектеп жасына дейінгі балалардың зейін көлемі тар немесе кең, тұрақты немесе тұрақсыз, ырықты немесе ырықсыз болуы мүмкін. Арнайы оларды зерттеу үшін әртүрлі әдістемелер өткізіледі. Зейінділікті анықтауда қарастырылатын мәселелер:

А) Зейіннің тұрақтылығын білу

Б) Зейіннің шоғырлануын бағалау.

В) Зейіннің көлемін анықтау.

3. Психодиагностикалық әдістерді қолданудың бірінші сатысында бағалаудың тиісті формасы тек шарасыз емес, пайдалы да сонымен қатар әрбір жастағы балалардың психологиялық даму деңгейінің көрсеткіші өзара салыстыруға мүмкіндік береді. Көрсеткіштер – ұпайлар мен мінездеме олардың негізінде бейнеленген әдістемелерде пайдаланылған баланың психологиялық дамуының деңгейі, сонымен қатар дамудың дәрежеге жеткенін тікелей көрсететін 5-6 жастағы балаларға қатысты. Егер бала сол жаста болса алынған көрсеткіштер бойынша оның психологиялық даму деңгейі жөнінде қорытынды жасауға болады.