90.Қазақстан тоталитарлық жүйенің нығаюы. Ф. И. Голощекиннің кіші қазан саясаты
Казакстандыктардын (1941-1945) согыс жылдарындаты ерлігі мен тагдыры
жүктеу/скачать 74,92 Kb.
|
| 97. Казакстандыктардын (1941-1945) согыс жылдарындаты ерлігі мен тагдыры.
1941-1945 жылдардағы Кеңес Одағының Ұлы Отан соғысы екінші дүниежүзілік соғыстың құрамдас бөлігі ретінде тарихқа мәңгі енді. Бұл соғыста Қазақстандағы әр отбасынан жүздеген мың адам қолына қару алып, ұрыстарға қатынасты. Соғыстың басталуы және оның сипаты туралы тарихи деректерге сүйенетін болсақ:Шабуыл жасаспау туралы (1939 ж. 23 тамыз) Кеңес Одағымен жасаған келісімді фашистік Германия 1941 жылы 22 маусымда бұзып, соғыс жарияламастан КСРО аумағына аяқ астынан басып кірді.1940 жылдың орта кезеңінде-ақ (18 желтоқсан) Гитлер КСРО-ға басып кірудің «Барборосса жоспары» деп аталатын стратегиялық жоспарын жасауға кіріскен болатын. Бұл жоспар бойынша фашистік Германия мен оның қол шоқпарларының құрлықтағы, әуедегі және соғыс теңіз күштері КСРО-ға бір мезгілде шабуыл жасайтын болды. Бұл жоспардың басты мақсаты қысқа мерзім ішінде (3-4 ай), «қауырт соғыс» идеясы бойынша соғысты 1941 жылдың күзінде (қараша) аяқтау тиіс еді. Фашистік Германияның негізгі мақсатының саяси және экономикалық астары болды. Германия империясы шикізат үшін, азық-түлік базасы ретінде қуыршақ мемлекет құруды көздеді.Кеңес адамдарының патриоттық сезімі, әрине, бұл жоспарға қарсы тұра білді. Қазақстан халқы Отан қорғаушылар қатарына өз еркімен жаппай жазыла бастады. Мысалы, Алматы медицина институтының студенті Маншүк Мәметова: "Отбасымыздан майданға жіберетін ешкім жоқ, ағам да, апам да жоқ, сондықтан өзімді жіберуді өтінемін«,— деп әскери комитетке өтініш берді. Қазақстаннан соғыс майдандарында 100-ге жуық ақындар мен жазушылар шайқасқан. Республика бойынша 2 миллионнан астам адам әскери даярлықтан өтті.Ұлы Отан соғысы жылдары Қазақстаннан 1 миллион 200 мың адам майданға шақырылды. Майдан даласынан 394 мың боздақ қайтпай қалды. Соғыс жылдары Қазақстан жерінде 14 атқыштар дивизиясы, 4 ұлттық атты әскер дивизиясы, 6 атқыштар бригадасы мен 50-ге жуық әртүрлі полк және батальондар құрылып, майданға аттанады.Жаумен жан аямай шайқасқан қазақстандық бес әскери құрамға «гвардиялық» деген құрметті атақ беріліп, олардың туларына бірнеше орден тағылды. Олардың қатарында жауынгерлерінің ерлігі аңызға айналған атақты 8-гвардиялық Панфилов дивизиясы да болды.Соғыс кезінде 3,5 мыңдай қазақстандық партизан отрядтарының құрамында болып, жеңісті жақындатуға үлестерін қосты. Жанқиярлық ерлігі мен батырлығы үшін 96638 қазақстандық жауынгер бірнеше дүркін орден және медальдармен марапатталды. 497 жерлесіміз Кеңес Одағының Батыры атанды. Олардың 97-сі қазақ болатын. 142 жауынгер «Даңқ» орденінің толық иегері атанды.Соғыстың 4 жылы ішінде Қазақстан мемлекетке 482,8 мың тонна астық, 217,6 мың тонна картоп, 143,2 мың тонна көгөніс, 1193,2 мың тонна қант қызылшасын, 155,3 мың тонна мақта тапсырды. Республика ұлы жеңіске орасан үлес қосты.Қазақстан майдан үшін қорғасынның 85 пайызын, мыстың 30 пайызын және көмір мен мұнай өндірді. Сол ауыр жылдарда еліміз майданға 6 миллион тонна бидай, 797 мың тонна ет, 150 мың жылқы мінуге берді. Қазақстан еңбекшілері майданға 25 миллион дана жылы киім, 4 миллиард сом ақша жинап, әскери техникалар мен қару-жарақтар сатып әперді.Отанын жаудан қорғау үшін көп ұлттан тұратын Кеңес халқының ішінде қазақ халқы ерекше ерлікпен көзге түсті. Халық жадында құрамында 30 ұлттың өкілі бар (бұлардың 3 мыңдайы қазақстандық) Брест қорғаушыларының өшпес ерлігі мәңгі сақталады. Қазақстан жерінде жасақталған И.В. Панфилов атындағы 8-гвардиялық дивизия Мәскеуді қорғауда тарихта болып көрмеген теңдессіз ерліктің үлгісін көрсетті. Панфиловшылардың ішінде шын мәнінде болаттай беріктік пен ержүректік көрсеткен, өз заманында-ақ аты аңызға айналған Бауыржан Момышұлы да бар еді.Қазақстандық жауынгерлер рейхстагқа шабуыл жасауға қатысты, оның шаңырағына жеңіс туын алғашқы болып қазақ халқының даңқты ұлы Рақымжан Қошқарбаев тікті.Ұлы Отан соғысының шежіресіне Мәншүк Мәметова мен Әлия Молдағұлованың, Мәлік Ғабдуллиннің, Бауыржан Момышұлы мен Талғат Бигелдиновтың және көптеген жерлесіміздің аттары алтын әріптермен жазылды.Кеңес Одағының Батыры Сағадат Нұрмағанбетов Берлин үшін ұрыстарға қазақ жауынгерлерін бастап кірді. Севастополь үшін шайқаста Кеңес Одағының батыры Дабаш Бабажанов айрықша көзге түсті. Оның ерлігі батыр қаланы қорғау үшін болған қырғын-қиямет соғыс бейнеленген панорамаға түсірілген. Николай Гастеллоның ерлігін қайталаған Нүркен Әбдіров, Александр Матросовтың ерлігін қайталаған Сұлтан Баймағамбетовтың, жау танкісіне қас қақпай қарсы шауып, гранатамен қоса жарылған Қарсыбай Сыпатаевтың есімдері мәңгі өшпейді. Бәріне Кеңес Одағының батыры атағы берілген.Кеңес Одағының батыры атағын екі рет алған, даңқты ұшқыштарымыз Талғат Бигелдиновтың, Сергей Луганскийдің, Леонид Беданың және Иван Павловтың ерліктері халқымыздың мәңгі есінде. Әди Шәріповтың басқаруындағы партизан отрядтары белорус ормандарында шайқасты. Украин жерінде Ұлы Отан соғысының аты аңызға айналған батыры С. Ковпактың партизандық бірлестігінде Қасым Қайсеновтың отряды болды900 күн қоршауда қалған ленинградтықтарға қазақтың халық ақыны Жамбыл «Ленинградтық өренім» атты жалынды жырын арнады.Қазақстандықтар Варшаваны, Софияны, Белградты, Праганы азатетушілердің қатарында болды. 15 қазақстандық бригада негізінде құрылған 150-атқыштар дивизиясы жауынгерлері Берлинге шабуыл жасады, Рейхстагтың күмбезіне жеңіс туын тігуге қатысты. жүктеу/скачать 74,92 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|