91. Геккельдің биогенетикалық заңы. Ұрық жапырақшалары. Эктодерма. Мезодерма. Эндодерма
жүктеу/скачать 218,5 Kb.
|
91. Ãåêêåëüä³? áèîãåíåòèêàëû? çà?û. ?ðû? æàïûðà?øàëàðû. Ýêòîäåðì
- Бұл бет үшін навигация:
- Сигналдардың жасушаға берілуі. Сигналдық заттар. Негізгі кезеңдері.
| Жасушаға сигнал беру кезеңдері:
1. Сигналдың лигандпен байланысуы 2. Рецептордың активтенуі 3. Сигналдың жасушаішілік медиаторға берілуі 4. Протеинкиназалардың автивтенуі 5. Сигналдың әлсіреуі Фосфорлау генетикалық материал түзілуінде, нәруыз трансляциясында, биологиялық мембрана құрғанда және басқа да көптеген жасушаішілік үдерістерде маңызды рөл атқарады. Фосфорлау және фосфорсыздандыру – жасушаішілік сигнал берудің негізгі механизмдері. Бұл үдерістерге қатысатын ферменттердің екі типі, атап айтқанда киназалар мен фосфотазалар сигнал беру үдерістерінде маңызды рөл атқарады. 50. Сигналдардың жасушаға берілуі. Сигналдық заттар. Негізгі кезеңдері. 51. Сигналдың жасушаішілік берілу жолдары. Екіншілік мессенджерлер. цАМФ, цГМФ, Ras ақуыздары. Эукариотты жасушалар ақпараттық белгіні тасымалдайтын көптеген молекулалармен әсерлесуі мүмкін. Сигнал беретін молекула жасуша бетімен байланысқанда жасушаішілік сигнал үдерістерді, мысалы, пролиферацияның басталуын шақыратын реакциялар тізбегі іске қосылады. Əртүрлі жасушалар келген сигналға түрліше әсер көрсетеді. Əр нақты типтің жасушаларында ядрода, цитоплазмада және жасуша бетінде орналасатын өздеріне тән рецепторлар жиынтығы болады. Бұл рецепторлар арнайы сигналды алу үшін және жасушалық жауап беретін ферментті реакциялардың тізбегін іске қосу үшін қызмет етеді. Организм жасушаның тіршілік әрекетін реттеуге қолданатын заттардың жақсы зерттелгендеріне мысал ретінде келесілерді келтіруге болады: жасуша нысанаға жетізілетін гендер экспрессиясының өзгеруімен байланысты метаболизмдік өзгерістерді шақыратын өсу факторлары, стероидты гормондар, цитокиндер. Екіншілік мессенджерлер – бұл жасушада рецептордың белсенуіне жауап ретінде тез және көп мөлшерде синтезделетін және молекулалық сигналды күшейтетін кішігірім молекулалар. Олар әдетте өте қысқа уақыт аралығында әсер етіп, содан кейін әртүрлі механизмдер көмегімен инактивацияланады. Көрсетілген типті барлық сигнал беретін жолдарды жүйелеу үшін екіншілік мессенджер түріне байланысты ажыратады. Келесі түрлердің жолдарын ажыратады: цАМФ-жанамаланған жолдар; 2) цГМФ-жанамаланған жолдар (NO-ға тәуелсіз); 3) цГМФ- және NO-жанамаланған жолдар; 4) липидтермен және Ca2+иондарымен жанамаланған жолдар (ДАГ, ИТФ); 5) Ras нәруызымен жанамаланған жолдар; • Сигнал беретін молекула жасуша бетімен байланысқанда, белгілі бір жасушаішілік үдерістерді, мысалы, пролиферацияның басталуын шақыратын реакциялар тізбегін іске қосады. Əртүрлі жасушалар келген сигналға түрліше әсер көрсетеді. Жасушалық жауаптың арнайылығы көп жағдайда экспрессияланатын рецептор түрімен анықталады. Əр нақты түрдің жасушаларында ядрода, цитоплазмада және жасуша бетінде орналасатын өздеріне тән рецепторлар жиынтығы болады. Бұл рецепторлар арнайы сигналды алу үшін және жасушалық жауап шақыратын ферментті реакциялардың тізбегін іске қосу үшін қызмет етеді цАМФ – бауырдағы көмірсулардың және май ұлпаларындағы үшглицеридтердің катаболизміне, бүйректегі сулардың реабсорбциясына, кальцийдің қалыпты алмасуына, стероидтық гормондардың синтезіне, тегіс мускулатураның әлсіреуіне қатысады, жүрек соғысының жиілігін және күшін жоғарылатады. • цАМФ-мен белсенген протеинкиназа тағы келесі ферментті – киназаны фосфорлайды. • Киназа, гликогенфосфорилазаны фосфорлайды, нәтижесінде гликогеннен глюкоза молекуласын ажыратады. Бұлшықетте пайда болған глюкоза жұмыс істей бастайды. Нәруыздардың белсенділігінің өзгеруі фосфорлену немесе дефосфорлену жолымен жүреді. • Фосфорлену және дефосфорлену – қайтымды процесс, фосфаттық эфирлік байланыстардың гидролизі. • Екі ферменттер типі қатысады – бұл киназалар (фосфорлейтін ферменттер) жəне фосфатазалар (дефосфорлеуші ферменттер) – сигналдық процесстерде негізгі роль атқарады. цГМФ — және NO-қатынасуымен сигналдың берілу жолы. Көптеген жасушалар цитоплазмасында мембранамен байланысқан гуанилатциклазадан (мГЦ) баска ерігіш гуанилатциклаза (еГЦ)-да кездеседі. Ол тек екінші мессенджер-цГМФ-тың пайда болуын катализдеп қоймай, өзі де екінші бір мессенджер-азот оксиді (NO) аркылы активтенеді. Азот оксиді (NO) аргинин аминкышкылынан, ерекше ферменттің NO-сингаза (NO-C), катынасуымен түзіледі және ол биомембраналар аркылы жеңіл диффузияланады. NO -синтаза (NO -C ) ферментінің молекуласы бірдей екі субъединицадан тұрады және тек димерлік күйінде ғана белсенді болады. • Ras акуызы, біріншіден протеинкиназа-С (П К-С) аркылы • активтенеді, екіншіден-өзі тиесілі транскрипииялык факторларды • (ТҒ) модификациялап, кейбір маңызды гендердің, оның ішінде жасуша белінуіне жауап беретін гендер белсенділігін бакылайтын, • митогенактивтендіруші протеинкиназалар (МАПК) кешенін іске косады. • Сигналдың берілуінің мүңдай жолын өсу факгорлары пайдаланады, • Мысалы, өсудің эпидермалық факторы (ӨЭФ). Бастапкы сигнал (ӨЭФ) митоз гендерінактивтендіріп, эпидерма жасушаларыныңпролиферациясын күшейтед 52. Жасушаға сигнал берудің негізгі сипаттамасы. Сигналдық заттар. Гормондар. Нейромедиаторлар. Гистогормондар. Сигнал беретін молекула жасуша бетімен байланысқанда жасушаішілік сигнал үдерістерді, мысалы, пролиферацияның басталуын шақыратын реакциялар тізбегі іске қосылады. Əртүрлі жасушалар келген сигналға түрліше әсер көрсетеді. Əр нақты типтің жасушаларында ядрода, цитоплазмада және жасуша бетінде орналасатын өздеріне тән рецепторлар жиынтығы болады. Бұл рецепторлар арнайы сигналды алу үшін және жасушалық жауап беретін ферментті реакциялардың тізбегін іске қосу үшін қызмет етеді. Гормондар – эндокринді жасушаларда түзіліп және қан арқылы жасуша-нысанаға түсетін реттеушілер. Гормондар химиялық табиғаты бойынша болуы мүмкін: • а) нәруыздар немесе пептидтер; • б) амин қышқылдарының туындылары; • в) стероидтар (сирек); • г) жартылай қанықпаған май қышқылдарының туындылары. • Полярлық қасиеті бойынша ажыратады: • а) полярлы немесе гидрофилді гормондар – нәруыздар, пептидтер және амин қышқылдарының туындылары (тиреоидты гормондардан басқа); • б) полярлы емес немесе гидрофобты гормондар – стероидтар, май қышқылдарының туындылары және тиреоидты гормондар. • Гормондарды гидрофилдіге және гидрофобтыға бөлу өте маңызды, олармен оның жасуша-нысанаға әсер ету механизмі байланысты. Гидрофилді гормондардың плазмолемма арқылы енетін қабілеті жоқ, осыған байланысты белгіні қабылдап, оны эффекторлық құрылымдарға беретін арнайы механизм болуы керек. Гирофобты гормондар жасуша мембранасы арқылы өтіп, тікелей реттелетін объектіге жетеді (қандай да болмасын хромосомалардың белгілі аймақтары). Гистогормондар • Гистогормондардың қарапайым гормондардан айырмашылығы: a. «қарапайым», яғни эндокринді емес жасушаларда өндіріледі; b. қан арқылы емес, жасушааралық кеңістікте диффузия жолымен таралады; c. жақын орналасқан нысана-жасушаларға жергілікті әсер етеді. • Гистогормондар көрсетуі мүмкін: § Паракринді (немесе гетерокринді) әсер – егер ол басқа жасушаға әсер етсе; § Аутокринді әсер – гормон шығаратын жасуша жасуша-продуцент деп аталады, жасушааралық ортаға бөлінген гистогормон жасушапродуценттің өзінің мембраналық рецепторларымен байланысып әсер көрсетеді. § Интракринді əсер: реттеуші зат сыртқы ортаға бөлінбей, «өзінің» жасушасына (өзі түзілген) әсер етеді. Бірақ бұл жағдайдағы зат –гистогормон емес, жасушаішілік медиатор (мессенджер) деп аталады. § Интракринді жəне Паракринді бір мезгілдегі әсер. Барлық гистогормондар цитокиндерге және өсу факторларына бөлінеді. 1. Цитокиндер қабыну, иммунды және басқа да қорғаныс реакцияларында жасушалармен реттілікпен бөлінетін ынталандырушы ретінде қатысады. Сондықтан олар әдетте үнемі бөлініп отырмайды. Цитокиндердің келесі топтарын ажыратады: a. интерлейкиндер (ИЛ) – белсендірілген лейкоциттерден бөлінеді және аталған үдерістер кезінде жасушалардың өзара әсерлесуін қамтамасыз етеді. b. интерферондар – бұл вирустармен зақымдалған жасушаларда бөлінетін кішігірім сигналдық нәруыздар. Интерферондар жасуша - продуценттерге және көрші жасушаларға әсер етіп, нәруыздық синтезді шектейді. Жасушада жаңа вирусты бөлшектердің түзілуі тоқтайды. c. кіші цитокиндер – қабыну кезінде түзіліп, нейтрофилдерді белсендіреді. d. КЫФ (колона ынталандырушы фактормен) • 2. Өсу факторлары – белгілі бір жасушалардың бөлінуі мен дамуын ынталандыратын (немесе ингибитрлік) нәруыздар. Аталған факторлардың арасында – ЭӨФ (эпидермалық өсу факторы), НӨФ (нейрондардың өсу факторы), ФӨФ (фибробластардың өсу факторы) және т.б. ажыратады. Сонымен: a. Гистогормондар – эндокринді емес жасушалармен өндірілетін реттеуші факторлар ретінде болады және паракринді немесе аутокринді жергілікті әсер көрсетеді. b. Гистогормондар химиялық құрамы бойынша пептидтер немесе нәруыздар болып табылады,олар плазмолемма арқылы диффузиялануға қабілетсіз, сәйкесінше, әр гистогормон үшін нысана-жасушалардың беткейінде арнайыланған рецепторлар болуы керек Нейромедиаторлар мен нейромодуляторлар – жасушадан тыс белгі беретін заттар. Нейромедиатордың пресинапстық ұштан синапстық саңылауға бөлінуі экзоцитоз жолымен жүзеге асады. Нейромедиаторлар синапстарда сигналды пресинапстық ұштан постсинапстық мембрананаға беретін заттар. Нейромодуляторлар – синапстарда сигнал беруге қабілетсіз, бірақ сигналдың медиаторлар арқылы берілуіне әсер ететін заттар (сигнал берілуін жеңілдетеді немесе қиындатады). Нейромедиаторлар рецепторларының сигнал беру механизмі бойынша екі топқа бөлінеді: ионотропты және меботропты. Кейде бір нейромедиатордың бір синапста ионотропты, ал басқасында метаботропты рецепторы болуы мүмкін 53. Гормондар. Химиялық қасиетіне байланысты гормондардың жіктелуі. Гидрофильді гормондар. Гидрофобты гормондар. Гормонөндіруші құрылымдар. Гормондар – эндокринді жасушаларда түзіліп және қан арқылы жасуша-нысанаға түсетін реттеушілер. Гормондар химиялық табиғаты бойынша болуы мүмкін: • а) нәруыздар немесе пептидтер; • б) амин қышқылдарының туындылары; • в) стероидтар (сирек); • г) жартылай қанықпаған май қышқылдарының туындылары. • Полярлық қасиеті бойынша ажыратады: • а) полярлы немесе гидрофилді гормондар – нәруыздар, пептидтер және амин қышқылдарының туындылары (тиреоидты гормондардан басқа); • б) полярлы емес немесе гидрофобты гормондар – стероидтар, май қышқылдарының туындылары және тиреоидты гормондар. • Гормондарды гидрофилдіге және гидрофобтыға бөлу өте маңызды, олармен оның жасуша-нысанаға әсер ету механизмі байланысты. Гидрофилді гормондардың плазмолемма арқылы енетін қабілеті жоқ, осыған байланысты белгіні қабылдап, оны эффекторлық құрылымдарға беретін арнайы механизм болуы керек. Гирофобты гормондар жасуша мембранасы арқылы өтіп, тікелей реттелетін объектіге жетеді (қандай да болмасын хромосомалардың белгілі аймақтары). Барлық гормон өндіруші құрылымдарды 4 топқа бөледі: 1.Орталық эндокриндік мүшелер: гипоталамус, гипофиз, эпифиз. Гипоталамус: Либериндер,статиндер-көңіл-күйге, мінез-құлыққа, соматикалық қызметтерге әсер етеді.Окситоцин-миометридің жиырылуын ынталандырады. Гипофиз: Фолликулынталандырушы гормон-аналық бездерде фолликулалардыің өсуін,аталық бездерде-спермотогенезді ынталандырады.Тиротропты гормонқалқанша безі гормондарының секрециясын ынталандырады. Эпифиз: Мелатонин-гипоталамуста гонадолиберин өнімін басады. Антигонадотропин-лютеиндеуші гормонды басады. 2.Шеткі эндокриндік бездер: қалқанша безі , бүйрек үсті безі; Қалқанша безі: Тироксин-өсу үдерісі мен дамуды қамтамасыз етеді,митохондрияда энергия түзілуін тездетеді. Кальцитонин-қандағы кальций құрамын төмендетеді. Қалқанша маңы бездері: Паратгормон-қандағы кальций құрамын жоғарылатады. Бүйрекүсті бездері: Альдостерон-біріншілік несептен натрий иондарының реабсорбциясын күшейтеді.Адреналин,норадреналин-жедел стреске бейімділік. 3.Аралас бездер: ұйқы безі, бүйректер, тимус, гормондар, қағанақ, жүрек Ұйқы безі: Инсулин-глюкозаның қаннан тіндерге енуін жеңілдетеді. Глюкогон-қандағы глюкоза концентрациясын жоғарылатады. Бүйректер: Эритропоэтин-эритропоэзді ынталандырады. Ренин-тамырларды тарылтады. Простагландин-тамырларды кеңейтеді. Тимус: Тимопоэтин-Т-лимфоциттердің түзілуіне ықпал етеді. Тимозин-Тлимфоциттердің жетілуіне ықпал етеді. Лимфоцит ынталандырушы гормондар-антидене түзілуін жоғарылатады. Гонадалар: Тестостерон-екіншілік еркек белгілерінің дамуы. Эстрадиол-екіншілік әйел белгілерінің дамуы.Прогестерон-әйелдің ағзаларын жүктілікке дайындайды. Жүрек:Атриопептин-жүректің жиырылуына қарсы белсенділікті реттейді. 4.Жеке гормонөндіруші жасушалар (бытыраңқы(диффузиялық); Мидың нейропептидтері:Нейромедияторлар немесе Конейромедияторлар, энтерглюкагонмодуляторлары-мида қашықықтағы және жақындағы белгілерді береді. Асқорыту жүйесінің эндокриндік жасушалары: Серотонин-асқазан мен ішектердің секреттік және қызметтік белсенділіктерін ынталандырады. Мелотонин-асқазан-ішек жолының секрециясы мен моторикасының тәуліктік кезеңдігін анықтайды. Гастриндер-инсулин мен глюкагонның өндірілуін ынталандырады. Гистамин-асқазан бездерінен тұз қышқылының бөлінуін ынталандырады 54. Гистогормондар. Әсер ету механизмі. Цитокиндер. Өсу факторлары. Гистогормондардың химиялық табиғаты. Гистогормондардың қарапайым гормондардан айырмашылығы: a. «қарапайым», яғни эндокринді емес жасушаларда өндіріледі; b. қан арқылы емес, жасушааралық кеңістікте диффузия жолымен таралады; c. жақын орналасқан нысана-жасушаларға жергілікті әсер етеді. • Гистогормондар көрсетуі мүмкін: § Паракринді (немесе гетерокринді) әсер – егер ол басқа жасушаға әсер етсе; § Аутокринді әсер – гормон шығаратын жасуша жасуша-продуцент деп аталады, жасушааралық ортаға бөлінген гистогормон жасушапродуценттің өзінің мембраналық рецепторларымен байланысып әсер көрсетеді. § Интракринді əсер: реттеуші зат сыртқы ортаға бөлінбей, «өзінің» жасушасына (өзі түзілген) әсер етеді. Бірақ бұл жағдайдағы зат –гистогормон емес, жасушаішілік медиатор (мессенджер) деп аталады. § Интракринді жəне Паракринді бір мезгілдегі әсер. Барлық гистогормондар цитокиндерге және өсу факторларына бөлінеді. 1. Цитокиндер қабыну, иммунды және басқа да қорғаныс реакцияларында жасушалармен реттілікпен бөлінетін ынталандырушы ретінде қатысады. Сондықтан олар әдетте үнемі бөлініп отырмайды. Цитокиндердің келесі топтарын ажыратады: a. интерлейкиндер (ИЛ) – белсендірілген лейкоциттерден бөлінеді және аталған үдерістер кезінде жасушалардың өзара әсерлесуін қамтамасыз етеді. b. интерферондар – бұл вирустармен зақымдалған жасушаларда бөлінетін кішігірім сигналдық нәруыздар. Интерферондар жасуша - продуценттерге және көрші жасушаларға әсер етіп, нәруыздық синтезді шектейді. Жасушада жаңа вирусты бөлшектердің түзілуі тоқтайды. c. кіші цитокиндер – қабыну кезінде түзіліп, нейтрофилдерді белсендіреді. d. КЫФ (колона ынталандырушы фактормен) • 2. Өсу факторлары – белгілі бір жасушалардың бөлінуі мен дамуын ынталандыратын (немесе ингибитрлік) нәруыздар. Аталған факторлардың арасында – ЭӨФ (эпидермалық өсу факторы), НӨФ (нейрондардың өсу факторы), ФӨФ (фибробластардың өсу факторы) және т.б. ажыратады. Сонымен: a. Гистогормондар – эндокринді емес жасушалармен өндірілетін реттеуші факторлар ретінде болады және паракринді немесе аутокринді жергілікті әсер көрсетеді. b. Гистогормондар химиялық құрамы бойынша пептидтер немесе нәруыздар болып табылады,олар плазмолемма арқылы диффузиялануға қабілетсіз, сәйкесінше, әр гистогормон үшін нысана-жасушалардың беткейінде арнайыланған рецепторлар болуы керек 55. Нейромедиаторлар. Нейромодуляторлар. Ионотропты әсер ету механизмдері. Метаботропты әсер ету механизмдері. Синаптикалық қуыс (щель). 56. Жасушааралық түйісулер.Жасушааралық түйісулердің типтері. Медициналық маңызы. Жасушааралық түйісулер — көрші жасушалар арасындағы немесе жасуша мен жасушадан тыс матрица арасындағы байланысты қамтамасыз ететін молекулалық кешендер (ЖТМ). Жасушааралық түйісулер - көп жасушалы организмдердің тіршілігі үшін өте маңызды. Жасушааралық байланыстар тіндердегі жасушалардың жанасу нүктелерінде пайда болады және заттардың жасушааралық тасымалдануы мен сигналдардың берілуіне, сондай-ақ жасушалардың бір-біріне механикалық бекітілуіне қызмет етеді. Жасушалар арасындағы байланыстар белоктардың көмегімен пайда болады. Жасушааралық түйісулер жасушалар арасындағы тікелей байланысты қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, жасушалар бір- бірімен қашықтықта өзара байланысып, жасушааралық зат арқылы берілетін сигналдарды (негізінен сигнал беретін заттар) қолданады. Жасушааралық байланысулардың бірнеше түрлері бар,олар: 1. Қарапайым типті түйісулер: а. Қарапайым жасуша аралық қосылыстар-алгезиялық әрекеттесулерге өте ұқсас. Бұл жерде ешқандай қосымша құрылымдарсыз,жасушалар бір-біріне жәй 15-20 нм ге жақындап,өздерінің плазмолеммаларының адгезиялық ақуыздары арқылы әрекеттеседі. б. Интердигитация немесе саусақтардың айқасуы типті қосылу-бұл кезде, жасуша плазмолемалары бір-біріне ілесіп алғаш бір жасуша цитоплазмасына енеді,сосын көршілес жасуша цитоплазмасына енеді. Бұл түйісулер кардиоциттер арасында жиі кездеседі. 2. Тіркесу типті түйісулер: а. Десмосома-түйісуші екі плазмолемалардың қатынасуымен түзілетін кішкентай домалақ құрылым. Бұл жерде әрбір плазмолеманың ішкі бетімен,десмоплакин деп аталатын ақуыз пайда ететін, ерекше қабат жабысқан. Осы қабаттан цитоплазмаға қарай бір бума аралық филаменттер өтеді. Ал плазмолеманың сыртқы бетінде-десосома аймағындағы плазмолемалар арасындағы қуыс қарапайым түйісуге қарағанда,біршама кеңейген. Бұл қуыс тіркестіруші ақуыз-десмоглеиндер тесіп өтетін қалың гликокаликспен толтырылған. Десмоглеиндер-адгезивтік қызмет атқаратын интегралдық ақуыздар. Егер жасуша базалдық мембранада жатқан болса онда олардың арасындағы байланыс-жартыдесмосома арқылы жүзеге асады. б. Адгезивтік белдеуше-бұл екі түйісуші жасушалар арасында орналасқан тасп акүйінде болады. Мұндай түйісу әрбір жасушалары көршілес 4 жасушалармен түйіскен бірқабатты эпителилерде кездеседі. Құрылымы жағынан адгезивтік белдеушелер десмосомаларға ұқсас болады,бірақ оларды басқа ақуыздар пайда етеді. 3. Тығыз қосылу немесе zona occludens- бұл қосылулар да интегралдық ақуыздардың көмегімен түзіледі,бірақ олардың сыртқы бөлімдері плазмолемма бетінен шығып тұрмайды. Сондықтан да түйісуші жасушалар плазмолеммалары бір біріне өте тығыз жабысады. 4. Коммуникациялық типті түйісулер: а. Саңылау типті қосылу- көрші жасушалар плазмолеммасы нексусының аймағында 2-3 нм қашықтықта жақындасып, өзек қызметін атқаратын көптеген қуысты түтікшелермен тесіктелген. б. Синапстар - жүйке жасушасынан басқа жүйке жасушасына немесе басқа жасушаға әсер ету потенциалының (жүйке импульсі) берілуін қамтамассыз етеді. Синаптикалық жанасудың қызметтік ролі – бұл қоздырылуды немесе тежелуді бір жүйке жасушасынан басқасына немесе жүйке жасушасынан жүйке емес жасушаға берілдіру болып табылады. 57. Жасушааралық түйісулер. Жасушаралық адгезия, жасушадан тыс матрикс. Медициналық маңызы. Жасушааралық түйісулер — көрші жасушалар арасындағы немесе жасуша мен жасушадан тыс матрица арасындағы байланысты қамтамасыз ететін молекулалық кешендер (ЖТМ). Жасушааралық түйісулер - көп жасушалы организмдердің тіршілігі үшін өте маңызды. Жасушааралық байланыстар тіндердегі жасушалардың жанасу нүктелерінде пайда болады және заттардың жасушааралық тасымалдануы мен сигналдардың берілуіне, сондай-ақ жасушалардың бір-біріне механикалық бекітілуіне қызмет етеді. Жасушадан тыс матрица - бұл көп жасушалы организмдегі кейбір жасушалар бөлетін және жасушаларды белгілі бір кеңістікте ұстау үшін дәнекер материал ретінде қызмет ететін өте үлкен ақуыздар мен полисахаридтердің жалпы термині. Жасушаның тығыздығы жануарлардың әр түрлі ұлпаларында, жасушадан тыс матрицалық торға ілінген, жасушалардың кейбірі жай ғана ұйымдастырылған бауыр жасушаларына дейін тығыз байланысқан бұлшықет жасушаларынан бауыр тініне дейін айтарлықтай өзгеруі мүмкін. Жасушадан тыс матрица - бұл полисахаридтер мен ақуыздардың қоспаларын қамтитын жалпы термин, оның ішінде коллагендер, бронектиндер, ламининдер мен протеогликандар бар, олар жасуша шығарады. Бұл компоненттердің үлесі матаның түріне байланысты айтарлықтай өзгеруі мүмкін. Жасушадан тыс матрицаның екі мысалы - терінің эпидермисінің астындағы мембрана. Жасушаның адгезиясы бұл жасушалардың өзара әрекеттесуі және жасуша бетінің мамандандырылған молекулалары арқылы көршілес жасушаларға қосылу процесі. Бұл процесс жасуша беттері арасындағы тікелей жанасу арқылы да болуы мүмкін. Жасушалардың адгезиясы өзара әсерлесуінен пайда болады,жасушалық адгезия молекулалары жасуша бетінде орналасқан трансмембраналық ақуыздар. Жасушаның адгезиясы жасушаларды әр түрлі байланыстырады және олар қатысуы мүмкін сигнал беру жасушалар қоршаған ортадағы өзгерістерді анықтап, оған жауап беруі үшін қызмет етеді. Медициналық маңызы: Жасушалардың адгезиясының өзгеруі маңызды жасушалық процестерді бұзып, түрлі ауруларға, соның ішінде қатерлі ісікке әкелуі мүмкін және артрит. 58. Генетикалық гомеостаздың бұзылуы. Мутация. Мутацияның жіктелуі. Әр түрлі мутациялардың көрініс беруі. жүктеу/скачать 218,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|