Цитоплазмалық протеазалар – каспазалараспарагин қышқылы қалдығы қатысуымен түзілетінпептидті байланыстарды үзеді. Каспазалар барлықжасушалардың цитоплазмасында, бірақ белсенбегентүрде болады – прокаспазалар. Каспазалартұқымдастығында санмен белгіленетін 10 фермент қана болады, олар белгілі бір бірізділікпен бірін бірі активтендіріп тармақталған каскад пайда етеді.
Апоптоз қаруының бір түрі: Эндонуклеазалар. Жасушада әсер ету механизмі мен қызметі бойынша ерекшеленетін эндонуклеазалар жиынтықтары болады.
Каспаза мен эндонуклеазалардан бөлек апоптоздың басқа да қарулары бар:
1) Күшті тотықтырғыштардың жиынтығы. Қалыпты жасушада радикалдар мен тотықтырғыштардан қорғаныс механизмі пайда болады. Бұлар антиоксидантты жүйе ферменттері: супероксиддисмутаза (супероксидті сутегі асқын тотығына айналдырады), каталаза мен пероксидаза (өз кезегінде сутегі асқын тотығын ортадан элиминациялайды) және т.с.с. Апоптоз кезінде бұл ферменттердің гендері инактивацияланады.
2) Апоптоздың тағы бір қаруына плазмолемма құрылысының өзгеруіне жауапты ақуыздарды да жатқызуға болады.
47. Апоптоз және некроздың морфологиялық көрінісі. Апоптоз морфологиясының өз динамикасы және оның дамуының бірнеше айкын ажыратуга болатын кезеңдері болады.Олар төмендегідей:
а) Хроматиннің конденсациялануы (1->2). Хроматиннің ядроның шетінде орналасқан тығыз және айқын байқалатын гомогендік масса күйінде болады. Цитоплазма көлемі де кішірейіп, жасуша пішіні өзгереді.
б) Ядроның жэне цитоплазманың фрагменттерге бөлініп, апоптоздық денешіктердің түзілуі (2->3). Бүл сатыда ядро, тығыз хроматин массасынан түратын, қабыкшамен қоршалған жеке фрагменттерге ыдырайды. Жасуша формасы өзгеріп, онда ішке карай терең тартылыстар пайда болады. Олардың цитоплазманы бөліп тұратын учаскелерібірте бірте тарылған аяқшалары бар құлақшаларғауқсайды. Жасушаның бүл фрагменттері ерте ме кешпе үзіліп, апоптоздық денешіктерге айналады. Кейбірденешіктерге ядро фрагменттері, екіншілеріне-тек цитоплазма, жинақталады. Олардың екеулері де біршама өзгерген плазмолеммамен қоршалған.
