91. Геккельдің биогенетикалық заңы. Ұрық жапырақшалары. Эктодерма. Мезодерма. Эндодерма
жүктеу/скачать 218,5 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Бақылау нүктелеріне сипаттама. G-1 кезеңі, S –кезеңі, G-2 кезеңдері. Митоз метафазасының бақылау нүктесі.
- - G1, S, G2, M
- Митоздық циклдың реттелуіндегі бақылау нүктелерінің рөлі. Циклдің келесі кезеңге өтуі. Аралық кезеңнің кешігуі. Апоптоз механизмінің іске қосылуы.
- Апоптоз туралы жалпы түсінік. Апоптоздың морфологиялық сипаттамасы. «Ішкі салдардан болатын» апоптоз.
| Гаметогенез — жыныс жасушаларының жыныс бездеріндегі (ен, жүмыртқалық) даму процесі. Аталық жыныс жасушалары — сперматозоидтардың даму процесін сперматогенез (спермиогенез), ал аналық жыныс жасушалары — овоциттердің дамуын ''овогенез'' деп атайды.
Оогенез – аналық жыныс клеткасының, яғни жұмыртқаның пісіп жетілуі. Оогенездің ұзақтығы 3 кезеңнен тұрады: көбею, өсу және пісіп жетілу. Көбею кезеңінде митоз жолымен жыныс клеткаларының - оогонилердің саны өседі. Митоз тоқтағаннан кейін оогонилер өсу кезеңіне өтеді. Өсудің алғашқы фазасында ооцит көлемі аздап ұлөайып, генетикалық материалдың әрі қарай бөлінуіне дайындық процесі жүреді. Бұдан соң ооцит ұзақтығы бірнеше жылға созылатын жай өсу кезіңіне, одан соң вителлогенез (ооциттің көлемінің бірнеше есе ұлғайып, сары уыздың жинақталуы) кезеңіне өтеді. Пісіп жетілу кезеңі хромосома санының екі есе кемуіне әкелетін 2 тізбекті бөлінуден тұрады. Диплоидты 1-реттік ооциттен тек бір ғана гаплоидты жұмыртқа-клетка пісіп жетіледі. Бірінші бөліну нәтижесінде 2-реттік ооцит және алғашқы полярлы денешіктер түзіледі. Ал екінші бөлінуде хромосома саны гаплоидты, одан әрі дамуға қабілетті жұмыртқа-клетка және 2 полярлы денешік түзіледі. Жалпы оогенез процесі 2 түрге (диффуз. және локализденген) бөлінеді. Біріншісінде оогенез процесі организмнің кез келген жерінде жүре алады. Мысалы: губкаларда және кейбір жалпақ құрттарда байқалады. Ошақтанған түрінде оогенез процесі тек белгілі бір жерде, яғни аналық безде ғана жүреді. Оогенездің ұзақтығы 3 кезеңнен тұрады: көбею, өсу және пісіп жетілу. Көбею кезеңінде митоз жолымен жыныс жасушаларының – оогонилердің саны өседі. Митоз тоқтағаннан кейін оогонилер өсу кезеңіне өтеді. Өсудің алғашқы фазасында ооцит көлемі аздап ұлғайып, генетикалық материалдың әрі қарай бөлінуіне дайындық процесі жүреді. Бұдан соң ооцит ұзақтығы бірнеше жылға созылатын жай өсу кезеңіне, одан соң вителлогенез (ооциттің көлемінің бірнеше есе ұлғайып, сары уыздың жинақталуы) кезеңіне өтеді. Пісіп жетілу кезеңі хромосома санының екі есе кемуіне әкелетін 2 тізбекті бөлінуден тұрады. Диплоидты 1-реттік ооциттен тек бір ғана гаплоидты жұмыртқа-жасуша пісіп жетіледі. Бірінші бөліну нәтижесінде 2-реттік ооцит және алғашқы полярлы денешіктер түзіледі. Ал екінші бөлінуде хромосома саны гаплоидты, одан әрі дамуға қабілетті жұмыртқа-жасуша және 2-полярлы денешік түзіледі. Жалпы Оогенез процесі 2 түрге (диффузиялық және локализденген) бөлінеді. Біріншісінде Оогенез процесі организмнің кез келген жерінде жүре береді. Мысылы, губкаларда және кейбір жалпақ құрттарда байқалады. Ошақтанған түрінде Оогенез процесі тек белгілі бір жерде, яғни аналық безде ғана жүреді. 39.Жасушалық циклдың (регуляциясы) реттелуі. Протеинкиназалар. Циклиндер. Циклин ЦТК кешендерінің жұмыс жасау принциптері. Ингибиторлық нәруыздар. Жасуша циклының кезеңдерінің рет-ретімен алмасуында протеинкиназалар яғни циклинтәуелді киназалар ЦТК, (агыл. CdKcyclin-dependent kinases) шешуші рөл аткарады. Циклин тәуелді киназалар (ЦТК) жасуша циклының фазаларында қызмет атқаратын белгілі бір ақуыз молекулаларын фосфорлап, оларды активтендіреді, не ингибиторлык әсер етеді (пассив күйіне көшіреді). Циклинтәуелді киназалар (ЦТК) молекулалары бір бөлшектен (субъединицадан) тұрады және өз бетінше белсенді болмайды. Олардың активтенуі арнайы ақуыз-Циклинмен (Ц) байланысып Ц-ЦТК кешен пайда етуі арқылы жүзеге асады. Сонымен, белсенді (актив) күйінде аталған протеинкиназалар Циклин-Циклинтәуелді (Ц-ЦТК) кешендер болып табылады, оның Циклині (Ц)- активтендіруші, ал циклннтәуелді киназасы (ЦТК)- катализдеуші қызметтер атқарады. Циклиндердін (Ц)- бірнеше түрлері белгілі, оларды латын әрпімен-Ц-А, ЦВ, Ц-Д, Ц-Е деп бейнелесе, циклинтәуелді киназаларды (ЦТК)-араб цифрларымен бейнелейдіЦТК-1, ЦТК-2, ЦТК-4, ЦТК-6. Жасуша циклиннің басталуын Циклин ДЦТК-4 не Циклин-ДЦТК-6 кешендері анықтайды. Бұл кешендер (Ц-Д-ЦТК-4) G1- пресинтетикалық кезеңнің басында қызмет етіп, тиесілі жасушаішілік құбылыстарды тудырады, жасушанын «рестрикция нүктесінен» өтуіне мүмкіндік жасайды. 40.Жасуша циклінің реттелуіндегі митоз кезеңінде циклин және циклинтәуелді киназалардың рөлі. Митоз стимулдаушы фактор туралы түсінік (MPF). Жасушалық циклдің тоқтау механизмі. Апоптоз. р53 нәруызының реттеуші рөлі. Апоптоз – ж а с у ш а н ы ң бағдарланған өлімі, өзін-өзі өлтірудің күрделі бағдарламасы. Тірі организмде ДНҚ зақымданған кезде көптеген қорғаныс механизмдері, мысалы, репарация жұмыс істейді. Репарация нәтижесінде «қате жөнделіп», ДНҚның қалыпты құрылымы қалпына келтіріледі. Сонымен қатар, ДНҚ зақымдануы айтарлықтай болғанда, организм генетикалық аппараты зақымданған жасушаны жою туралы шешімін қабылдайды. Мұндай механизм апоптоз (бағдарланған жасушалық өлім) деп аталады. «Жасуша ішілік салдардан болатын апоптозды» және «Сыртқы фактор салдарынан болатын апоптозды» ажыратады. 42. Бақылау нүктелеріне сипаттама. G-1 кезеңі, S –кезеңі, G-2 кезеңдері. Митоз метафазасының бақылау нүктесі. Жасуша - жасуша циклі барысында бұрыннан қалыптасқан бағыт бойынша, қалай болса солай , ешбір тексерусіз, беталды , бір сатыдан екіншісіне өтіп отырмайды. Циклдың әрбір сатысында жасуша өз жағдайларын өздігінен үнемі бақылап отырады, яғни әрбір кезеңнің бір-бірден барлығы - 4 бакылау нүктесі болады . Олар- G1, S, G2, M. Бақылаудың негізгі объектісі- хромосомалар болып табылады. Тексеру натижесінде ары қарайғы тәртіптің 3 вариантының біреуі таңдалады/ 1-циклдің келесі кезеңіне өту 2-анықталған ақауларды түзеу үшін кезеңді қадағалау 3-егер анықталып отырған ақау түзілмесе, апоптозды іске қосу. 43. Митоздық циклдың реттелуіндегі бақылау нүктелерінің рөлі. Циклдің келесі кезеңге өтуі. Аралық кезеңнің кешігуі. Апоптоз механизмінің іске қосылуы. 44. Апоптоз туралы жалпы түсінік. Апоптоздың морфологиялық сипаттамасы. «Ішкі салдардан болатын» апоптоз. 45. Апоптоз туралы жалпы түсінік. Апоптоздың морфологиялық сипаттамасы. «Сыртқы фактор салдары бойынша» апоптоз. Р53 нәруызы. 46. Апоптоз. Апоптоз қарулары. жүктеу/скачать 218,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|