септің қойылуы. Керекті құрал-жабдықтар: тік бұрышты қаңылтыр банка,
таразы, масштабты сызғыш, суы бар ыдыс, құм. Банканың вертикаль қалыпта суда жүзуі
үшін ішіне құм салады. Банканың суға батқандағы тереңдігін анықтау керек.
Берілген есептің шартын сурет салып, астына сұрағын қою арқылы жазса да болады.
Содан кейін анализ жасайды, есепті шешу үшін қандай ӛлшеулер жүргізу керектігін
анықтайды.
Талдау. Банкаға әсер ететін ауырлық күші және астынан әсер ететін кері итеруші
күш теңескенше банка суға бата береді. Бұл жағдайда F
a
=P. Бірақ Архимед күші денемен
итерілген сұйқтың салмағына тең болғандықтан, F
a
=
g *
*V, мұндағы V- банканың батқан
бӛлігінің кӛлемі,
– судың тығыздығы. Батқан бӛлігінің кӛлемі табан ауданы мен бату
тереңдігінің кӛбейтіндісіне тең.
F
a
=
g *
*h*S
Осыдан
h=F
a
/ g *
*S (1)
(1) формуладағы құмы бар банканың салмағын білу керек. Судың тығыздығы мен
банканың табанының ауданын білу керек.
Ӛлшеулер. Динамометрмен салмағын, ұзындығы мен енін сызғышпен ӛлшейміз.
Ауданын анықтаймыз. S=l*a.
су
=1 г/см
3
.
Есептеулер. Тығыздықтың, салмақтың және ауданның мәндерін (1) формулаға
қойып, бату тереңдігін (һ) анықтайды.
Тәжірибелік тексеру. Банканың вертикаль қабырғасына түсті сызықпен бату
тереңдігін белгілейді. Тәжірибе кӛрсеткендей, табылған мәнімен есептелген биіктіктің
мәні сәйкес келеді. Эксперименттік есептерде тәжірибені қажет болғанда ғана қояды,
кейбір есептерде фронтальды тәжірибе қойылуы мүмкін.
Мысалы:с ызғыштың кӛмегімен
судың стакан түбіне түсіретін қысымын ӛлшеу. Электр шамының тұтынған тогының
қуатын анықтау.
Физика сабақтарында эксперименттік есептер шығару оқушылармен жұмыс жасау
барысында әрбір мұғалімнің негізгі әдістемесінің құраушысына айналуы керек. Себебі,
қазіргі заман талабына сай, оқушыларды техникалық бағыттағы пәндерге атап айтқанда
физика саласына бағыттау ең басты қажеттілік болып табылады.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1.
Б.М.Ысқақов, А.А.Ағылұқов, Н.Б.Шамбулов. Физикадан есеп шығару мысалдары.
/Алматы, Мектеп. 1987ж.
2.
Е.В.Фирганг. Руководство к решению задач по курсу общей физики. М., Высшая
школа, 1998 г.
3.
Ә.Кӛшеров. Физика пәнінен есептер түрлері. Шымкент. 1998ж.
4.
А.Т.Анарбаева. Физика есептерін шығару тәсілдері. Алматы, Мектеп. 1987 ж.
РЕЗЮМЕ
В данной статье рассматривается
важность экспериментальных задач на уроках
физики и примеры решения задач. В статье также рассмотрены основные элементы
преподавания для формирования творчества учащихся по физике.
SUMMARY
This article discusses the importance of experimental problems in the physics lessons and
examples of problem solving. The article also describes the main elements of teaching students
to create works on physics.