Кіріспе
19
жэне көшпелі империяның қалыптасуы жағдайында ғана жеңіске
жетеді56 XX ғ. 50 жылдарының басында
көшпелілердің феодал-
ды жэне патриархалды-рулық белгілердің үйлесуі ретіндегі қо-
ғамдық құрылымы туралы тұжырым пайда болды. Бұл тұжырым,
Л.П. Потаповтың еңбектерінде ары қарай дамыды57 Феодалдық
қатынастардың орын алуын зерттеуші
бірінші кезекте феодалды
тәуелділік пен қанауды тудырған кедейлерге малды жаюға беру-
ден (сауын) жэне көсемдердің жайылымдарға билік жүргізуінен
көрді. Осы жолмен ол көшпелілерде өндіріс тәсіліне жер жата-
ды деп санаған. Мұндай қатынастар патриархалдық ру-тайпалық
(патриархалды-рулық) дәстүрдің қалдығы ретінде есептелді. Бұл
гипотезаны И.Я. Златкин58, С.З. Зиманов59 сияқты басқа да ғалым-
дар қолдады.
Осы
теория шеңберінде, бірақ басқа көзқарас тұрғысынан
В.Ф. Шахматов60 пен С.Е. Толыбеков61 жайылым көшпелілерде
өндірістің басты тәсілі ретінде де, феодалды жер қатынастары-
ның негізі ретінде де бола алмайтындығы жайлы пікір білдірді.
Бұл көшпелі мал шаруашылығы жағдайында күш тікелей табиғи
қалпында пайдаланылатын жерге жүмсалмайтындығымен байла-
нысты. Көшпелілердегі өндірістің негізгі құралы да,
өндірістің
негізгі өнімі мен тұтыну заты да мал. Сонымен, қаралып отырған
көзқарасты жақтаушылар әжептәуір мал басына ие болу арқылы
қанауды жүргізген бай-кулакты феодал деп санады. 1950 жылдар-
дың аяғы мен 1960 жылдардың басында көшпелілердің ерте та-
рихына (шамамен I мыңжылдықтың ортасынан бастап)
қатысты
«әскери демократия» тұжырымы қолданыла бастады. Мемлекет-
Достарыңызбен бөлісу: 
