А. И. Исаева Қазақ халқындағЫ
Федоров-Давыдов Г.А. Искусство кочевников и Золотой Орды. - М.: Искусство, 1976
жүктеу/скачать 7,97 Mb. Pdf көрінісі
|
| 160
Федоров-Давыдов Г.А. Искусство кочевников и Золотой Орды. - М.: Искусство, 1976. - С . 82. 161 Кайдаров А.Т. Доспехи и вооружение воина-батыра в казахском эпосе и их этно-лин- евистическое объяснение // Известия АН КазССР. Серия общественных наук. - 1973. - № 6 . - С. 26. 162 Аспандияров Б. Образование Букеевской орды и ее ликвидация. - С. 108. 163Бекмаханов Е.Б. К вопросу о социальной природе батыров (XIX в.). - С. 18, 62. до члена дифференцированного воинского содружества при став ке могущественного властителя «семидесятиханнои страны», ор ганизующего походы на сильные оседлые государства»1 Қазақ халқының батырлар жырынан да сонау рулық қауымдастық ке- зеңінің бүгінге жеткен, қауым мүшелерін аңшылықпен асырап, жеке басының қасиеттерімен руластарының құрметіне бөленген жалғыз мерген-батыр образының белгілерін кездестіруге болады. Міне, осы кезеңдердегі батыр жауынгер бейнесі халық жа- дында сақталған түрлі батырлар жырында нақты көрініс бергенін анық байқауға болады. Мерген-аңшы бейнесіндегі мифтік сюжет- тер батыр-жауынгер бейнесімен ұштасып кеткен. Мәселен, «Қамбар батыр» жырының бас қаһарманы Қамбар- дың жалғыз өзі аңшылықпен тоқсан үйлі қыпшақты асырауын осындай жағдаймен байланыстыруға болады. Бірақ қоғамдық қа- рым-қатынастардың өзгеруімен жалғыз аңшы-батыр образы бір- те-бірте атты батыр-жауынгер бейнесімен ауыса бастайды. Адам- зат қоғамының дамуымен жалғыз-аңшы батырлардан бірте-бірте әскери көсемдер - батыр-жауынгерлер тобы қалыптаса бастады. Зерттеушілердің көпшілігі түркі жазба ескерткіштерінің та- маша үлгісі болып табылатын Орхон-Енисей жазбаларын стилі жағынан эпосқа жақын деп бағалайды. Р.С. Липец Күлтегіннің Үлкен жэне Кіші жазбасының өн бойында кездесетін эпосқа тэн баяндау тәсілдерін талдайды. Ескерткіштің лексикасы да эпосқа тэн. М үнда «алп» (алып, батыр мағынасында), «ар» (ер, нағыз жігіт немесе батыр мағынасында), «кулг» (даңқты, белгілі адам, қазіргі телеуттер тілінде күшті адам мағынасында қолданылады) деген сөздер жиі кездеседі1 6 4 165 Орта ғасырлар кезеңінде, эсіресе түркі-моңғол халықтары- ның қоғамдық құрылымында ерекше рөлге ие болған батырлар алғашқы кезден әскери жауынгерлер ретінде ру-тайпа көсемдері- не немесе қағандарға бағынышты болды. Осы жерде атап өтетін бір жағдай, алгашында қаған лауазымын ру-тайпа көсемдері ие- ленгендері туралы пікірлер жеткілікті. Мәселен, В.В. Владимир- жүктеу/скачать 7,97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|