А. И. Исаева Қазақ халқындағЫ
Еламанов Қ. Қазактьщ бұрынғы ел басқару құрылымы жэне билер қызметі // Қазақтың
жүктеу/скачать 7,97 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- - Алматы: Жеті жарғы, 2004. - T. 2. - 244 б. 74
| 225 Еламанов Қ. Қазактьщ бұрынғы ел басқару құрылымы жэне билер қызметі // Қазақтың
ата заңдары. Құжаттар, деректер жэне зертгеулер. - 10 томдық / бас ред.: C.3. Зиманов. - Алматы: Жеті жарғы, 2004. - T. 2. - 244 б. 74 1-ТАРАУ. Қазак коғамындағы батырлык дәстүрлердін тарихи бастауы ... еді. Олардың билігі мен беделінің артуы мен төмендеуі қазақ қо- ғамындағы жоғарғы элеуметтік топтарға да тікелей байланысты болды. Сондықтан қазақ хандары да өз есімдерімен қатар «баһа- дүр», «батыр» атағын иеленген. Ал, хандықтың бас әскербасын хан өзі тағайындаған. Оған ұйымдастыру қабілеті бар, қол бастай алатын, шабуыл мен қор- ғану ісіне шебер, эрі ұрыстарда батылдық көрсеткен, жекпе-жек- терде жеңіске жеткен адам болуы керек. Осындай батырды ғана әскербасы етіп қойған226 Негізінен таптық ұстанымға негізделген кеңестік зерттеуші- лердің еңбектерінде қазақ қоғамындағы батырлардың мұндай айрықша рөлі мен орны дұрыс түсіндірілмеді. Мэселен, М. Вят- киннің өзі батыр терминін элеуметтік-таптық мэні жоқ ұғым ре- тінде қарастыра отырып, эсіресе XVIII ғасырда ерекше рөлге ие болған батырлардың қоғамдық сипатын (общественная природа) анықтаудың қиындығын алға тартады. Мұндай «қиындықты» қо- ғамдық қатынастарды тек таптық тұрғыдан түсіндіретін эдісте- мені (методологияны) басшылыққа алған кеңестік зерттеушінің бастан өткеруі таңданарлық жайт емес. Себебі, қазақ қоғамында- ғы батырлар өздерінің таптық сипаты жағынан үстем тап немесе қаналушы жэне езілген тап арасынан да шыққан тұлғалар болған- дығын ұмытпауымыз керек. Дәстүрлі қазақ қоғамындағы элеуметтік жіктелу барысында батырлардың үстем тапқа жатқызылуы тарихи кезеңдегі эске- ри-басқару қүрылымының үлкен рөл атқаруымен, демек, эскери қарсыласу дэуірінде батырлар - көсемдер ие болатын зор билік ықпалымен анықталды. Бұл жағдайдың тарихи себептеріне келе- сі бөлімде толығырақ тоқталамыз. - Батырлар дәстүрлі қазақ қоғамында жауынгерлік дәстүрді жалғастырушылар ретінде өзіндік ерекшелігі айқын әлеумет- тік топ ретінде өзіндік ұғымдық бет-бейнесі мен ерекшелігі қазақ қоғамының үлттық күндылыктарымен бірге үнгтасып кет_ кен, ажырагысыз элеуметгік өлшемнің жиынтығын құраңды. жүктеу/скачать 7,97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|