А. И. Исаева Қазақ халқындағЫ
Прошлое Казахстана в источниках и материалах. Сборник. (V в. н.э. - XVIII в. н.э.)
жүктеу/скачать 7,97 Mb. Pdf көрінісі
|
| 215 Прошлое Казахстана в источниках и материалах. Сборник. (V в. н.э. - XVIII в. н.э.).
оеМ. - Алма-Ата, 1 9 3 5 .- Ч . 1 . - С . 186. 70 1-ТАРАУ. Қазак қоғамындағы батырлык дәстүрлердін тарихи бастауы ... зінде олардың саны шамамен 20-25 мың адамды кұрады. Көрші мемлекеттерден қауіп төнген жағдайларда ер адамдардың саны айтарлықтай өсті. Олардың рөлі қазақтардың отырықшы көрші мемлекеттермен (Ресей, Қытай, Орта Азиялық хандықтар) жер қатынастарын реттеген кезде күшейді. Көшпелілер мен отырық- шы шаруалардың элемінде эскери-саяси орталықтардың, әсіре- се Түркістандағы қазақ хандарының резиденциясының қүрылуы жайдан-жай емес еді. Көшпелі шаруашылық жүйесін реттеумен қоғамдық дәрежедегі әлеуметтік институттар айналысты. Әлеу- меттік-саяси басқарудағы эр түрлі салалардың арасындағы ал- шақтық бүкіл қазақ қоғамын орталықтандыруға жэне оның мем- лекеттік құрылымының тұрақсыздығына экелді. Н. Рычков билік түрлері туралы айта келіп «ешқандай қазақ, тіпті ел басы, хандарының өзі қалауымен ең ауыр қылмыс жа- саған қылмыскерді жазалай алмайды. Әркімнің беделі мен абы- ройы руына байланысты, қажет болған жағдайда эркім де эділ заңды іздемей өз руының күшін қорғанысқа пайдалана алады. Қазақтарды бір іске бастау үшін ең алдымен ру басы көсемдердің қолдауына не болу керек, тіпті ханның билігінің де олармен са- лыстырғанда салмағы жоқ»216, - деп жазады. Х ан-сұлтандарды ң билігі ру көсем деріне тікелей бағыныш- ты болғанын пайымдай отырып, халы қ тарапынан билер мен баты рларға деген көзқарасты ң да катал екендігін байқаймыз. Ру басш ылары халы қ келісімін алмай өз беттерімен қоғамдық ш аруаларды шеше алмайды. Орынбор ш екара басқармасы- ның құж аттары нда «аты аталған билер, хан балалары, басқа сұлтандар ел талабы на сай қызмет істесе халы ққа жағымды, сыйлы, ал керісінш е жасаса, ешкім олармен санаспайды, тілін алм айды »217 деген мәліметтер анық келтірілген. Ал, И. Георги «бүкіл аимақ басш ыларының қолдауымен ж асалған келісім- дерді де халық өзіне жагымды болса ғана іске асы рады »218, - деп нақтылай түседі жүктеу/скачать 7,97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|