1.2. Батыршылық институтының калыптасуы жэне дамуы
49
С.М. Абрамзон да алғашында тек соғыс кезінде ғана ерекше
рөлге ие қырғыздың әскербасы-батырлардың бірте-бірте ру ақ-
сақалдарын екінші қатарға ығыстырғаны туралы жазады174 Тү-
рікмендерде «сэтті аламандардың басшылары Хиуа мемлеке-
тінде ірі сановник, тайпа көсемдері» дэрежесіне көтерілгендері
белгілі175 Бірақ, моңғол шапқыншылығы дэуірінен кейін жергі-
лікті ру-тайпадан шыққан батырлар мен бектердің жэне т.б. да
ла аксүйектерінің түрлі өкілдерінің мемлекеттің қоғамдық-саяси
өмірдегі беделі мен орны күрт төмендегені белгілі. Дегенмен бұл
кезеңде батырлық жеке адамның қасиеті ретінде ғана дәріптеліп,
дала салтының ажырағысыз ұғымы ретінде қабылданғаны аян.
Моңғол шапқыншылығынан кейін құрылған жаңа ұлыстық
жүйе бұрыннан қалыптасқан рулық-тайпалық бөліністерге қара-
ма-қайшы болғанын да ескеруіміз керек. Моңғолдарға бағыныш-
тылыққа түскен ру-тайпалар өзара бөлініп-бөлініп кетті, олардың
бұрынғы көші-қон аймақтары, бағыттары өзгерді, эрі олар бір-бі-
рімен жэне өзара туыс өзге ру-тайпалармен байланыстарын үзіп
алды. Бүрынғы ру-тайпалық жүйенің бұзылуына ендігі жердегі
билеуші әулет пен оларға бағынышты тайпалардың арасында қа-
лыптасқан жаңа қарым-қатынастардың үлгісі мен мазмұны ерек
ше эсер етті. Бағыныштылыққа түскен ру-тайпалар жаңа әскери
экімшілік бөлініске сәйкес түмендер, мыңдықтар, жүздіктер шы-
ғара алатын экімшілік аймақтарға бөлінді. Шыңғыс хан тұсында-
ақ бүкіл тұрғындарды ондық жүйе бойынша бөлу ру-тайпалық
топтарды әскери тұрғыдан ғана жаңадан құрып қою емес, ол со-
нымен қатар «ханның саналы түрде дәстүрлі ру-тайпалық құры-
лымды күйретуі болды»176
Алтын Орда мемлекетінің қоғамдық күрылымы туралы ірге-
лі зерттеу еңбегінің авторы Г.А. Федоров-Давыдов Алтын Орда
мемлекетінің де өз ішінде ұсақ ұлыстарға бөлінгенін дәлелдейді.
Бірақ бұл ұлыстардың шекараларын анықтауда нақтылықтың
Достарыңызбен бөлісу: 
