2.1. Қазақ қоғамының саяси жэне әлеуметтік жүйесіндегі батыршылық ...
101
Орта Жүздің ру басылары Шақшақ Жәнібек пен Қаздауысты Қа-
зыбекке сый-сияпат жіберіп көңілін аулауға тырысты. Балуан Бө-
генбайдың ел тағдырын терең ойлайтын кемеңгер азамат екенін
1748 ж. Орынбор кездесуінен байқаймыз. Көшпелі елдің тағдыры
не болмақ, замана тынысы қалай, елдің болашағы үшін қандай
саясат ұстану керек - осының бэрі батырдың Ресей басшылары-
на қойған кей сауалдарынан көрініп тұрады. Қазақ саясаткерлері-
нің көпшілігі қайткен күнде де қалыпты өмір соқпағын бұзбауға
тырысса, Бөгенбай сияқты батырлар өзгерістердің болмай қой-
майтынын аңдаған.
Би-батырлардың ішкі саяси қызметінің белсенділігін 1734 жыл-
ғы ¥лы жүз атынан жүргізілген бодандық келіссөз құжаттарынан
да көреміз. ¥лы с атынан Төле, Бөлек, Сатай, Қодар билер, Қан-
гелді сияқты батырлардың аты жүр. 1740 жылы Ор кездесуінен
Орта жүздің тағдырына толық қатысы бар Нияз батырдың рөлі
аса маңызды болды. Деректер бойынша ол Сәмеке хан тұсында
Түркістан алқабын меңгерген, Князь Урусовқа қазақ хандары-
ның шежіресін баяндап берген білімпаз батыр эр халықтың ерек-
ше табиғатын айыра біледі, ол бір сөзінде «орыстың ақылы басы
мен жүрегінің түбінде, қазақтікі көзінде» дейді297 Көшпелілер
дүниенің эр қүбылысының сыртқы түріне, әшекей, қызығы-шы-
жығына көп көңіл бөлетінін батыр дэл айтқан.
Сонымен жоғарыда баяндалған екі тарихи мәліметтерді қор-
тындыласақ. Бұл мәліметтердің барлығы қазақ жеріне келген ел-
шілерді батырлардың қорғау қызметімен байланысып жатыр. Ал-
ғашқы батыр елшіні қорғап қалу үшін ханға қарсылық білдірсе,
соңғысы ханның қолынан келмеген істі жүзеге асырады. Әрине,
біз бүл арада хандардың дәрежесін төмендетіп, олардың қазақ
мемлекеттілігін күру мен одан ары дамытудағы ерен еңбектерін
жоққа шығарудан аулақпыз. Біз тек қарастырылып отырған тақы-
рыпқа сәйкес батырлардың қызметін көрсетуге тырыстық. Баян-
далған екі оқиғаның XVIII ғасырдың алғашқы жартысында орын
алғандығын ескерер болсақ, осы кезеңде-ақ батырлар институ-
Достарыңызбен бөлісу: 
