Казахско-русские отношения в XVI-XVIII веках (Сборник документов и материалов)

2.1. Қазақ қоғамының саяси жэне әлеуметтік жүйесіндегі батыршылық ...
9 9
Осылайша, сыртқы жауларға қарсы соғыс барысында тоғыс- 
қан батырлар қазақ елінің Ресейдің бодандығына мойынсыну үр- 
дісіне келгенде екіге жарылды. Жалпы, қазақ халқы тумысында, 
болмысында бодандыққа жаны қарсы еді. Бұл туралы А. Левшин 
өзінің «Қазақ ордасы мен даласын зерттеу» атты еңбегінде айтып 
кетеді. Зерттеуші қазақтардың бүкіл болмысы мен тыныс-тіршілі- 
гін, салт-дэстүрін зерттеп, зерделеп келіп, жалпы қазақ халқының 
мінез-құлқы еркіндікке негізделген, бодандыққа, мойынұсыну- 
шылыкқа жат деген қорытынды шығарады. Мұны оның еңбегін- 
дегі «Қазақ халқының әдет-ғұрпы» тарауындағы мына дәйексөзі- 
нен аңғаруға болады: «...потому что они не изнежены, не слабы 
и не знают не только рабства, но и подданства»290 Бодандыққа 
қарсы топтың батырлары да қазақ елін бодандыққа енгізу бойын- 
ша келген орыс елшілерін қуғыншылыққа ұшыратты. Оның бірі 
Бақтыбай батыр еді. М.Тевкелевтің Ресей Сыртқы істер минист- 
рлігіне жазған құпия хатында полковник Гарбердің басшылығы- 
мен Ресейден Бұхара мен Хиуаға бет алған 500 түйелі керуенін 
Бақтыбай батыр басып алып, дүние-мүлкін жергілікті елге тара- 
тып бергені баяндалады. Батырдың әуелгі ойы керуенді талқан- 
дап, адамдарын тұтқынға түсірмек болып 12 күн бойы қоршауға 
алады. Алайда бұл іске Батыр сұлтан мен Тәңірберді ақсақал ара- 
ласып, керуендегі 500 түйенің жартысын қайтарып береді291 
Бақгыбай батырды халық «Әлім Қарасақал әулие» деп те атай- 
ды. Батыр нағыз ерлерше майданда қаза тапты. Бақтыбай батыр 
туралы орыс деректері де куэлік береді 292. Әбілқайыр ханның 
қасында болтан прапорщик Муравиннің журналында Шекті Бақ- 
тыбай туралы мәліметтер кездеседі. Ондағы дэйексөз былай бе- 
рілген: «Уведомился я, что киргизцы Меньшей орды Чеклинско- 
го роду, у которых главным был Бюлюкчюра Чеклинского роду, 
Бактыбай батыр, собрались иттить под нижних калмык, о кото-

жүктеу/скачать 7,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: