Abai Kazakh national pedagogical university хабаршы «Арнайы педагогика» сериясы, Серия «Специальная педагогика»
жүктеу/скачать 3,17 Mb. Pdf көрінісі
|
| ВЕСТНИК КазНПУ им. Абая, серия «Специальная педагогика», №1(64), 2021 г.
119 тиімділігін анықтау үшін педагогикалық эксперименттің басында және соңында тестілеу жүргізді, оған келесі тесттерді кіргізді (С.П. Евсеев, 2009): - жауап беру қабілеті; - сызғышты ұстап алу тесті; - тепе - теңдікті сақтау қажеттілігі; - ромберг тесті; - тепе-теңдікті сақтау қабілеті - "Бақа" Росмберг тесті; - кинестетикалық қабілеттің деңгейін анықтау үшін "фишкалар" тесті қолданылды. Педагогикалық эксперименттің басында және соңында алынған мәліметтер нашар еститін бала- лардың координация қабілеттерін дамыту әдістемесінің тиімділігін көрсетеді делінген. Стандартты қайта жаттығу әдісі жаңа, өте күрделі мотор әрекеттерін үйрену кезінде қолданылды. Вариативті жаттығу әдісі екі негізгі нұсқада қолданылды: қатаң реттелетін және қатаң реттелмеген вариация әдісі. Ойын әдісі балалардың моторикасын арттыру, координация қабілеттерін дамыту үшін қолда- нылды. В.И. Лях өз еңбегінде эксперименттік зерттеулер жүргізіп, ерте жастан бастап, мектепке дейінгі жастағы координация дағдыларын мақсатты дамыту және жетілдіру балалардың: - әртүрлі қозғалыс әрекеттерін тезірек әрі ұтымды игеруге; - жоғары, сапалық деңгейде жаңа және ескі технологияларын тезірек үйренуге; - өз энергетикалық ресурстарын ұтымды және үнемді жұмсай білуіне; - дене жаттығуларының жаңа және алуан түрлерін үнемі игеруден қуаныш пен қанағат сезінуіне әкеледі деп қорытындылаған [5]. Е.П. Кузьмичеваның мәліметтері бойынша нашар еститін балалардың жүгіру нәтижелерідені сау құрдастарынан 20 метр және 30 метрге жүгіруде артта қалу бар. Нашар еститін балалар қалыпты дамудағы құрдастарынан күш тұрғысынан артта қалушылық бар, бірақ олардың даму динамикасы дені сау балалардың көрсеткіштерімен сәйкес келетіндігін көрсетті. Давыдов В.Ю., Коваленко Т.Г., Краснова Г.О. зерттеулерінде балалардың денсаулығына оң әсерін беретін сауықтыру аэробикасынқолданған. «Отырып,тұру – қозғалыс аппаратына әсерін береді, ал денені бос ұстау, босаңсу - орталық жүйке жүйесіне» әсер етеді деген қорытындыға келген. Сауықтыру аэробикасын мектеп жасына дейінгі балалардың координациялық дағдыларын дамыту мақсатында қолданғанда, ол тиімді болды. Аэробикада берілетін жаттығулар мен бейімдік дене шынықтыру сабағында бұрын игерілген жаттығуларды қосып орындау - қозғалыс әрекеттеріне, амплитудасына, орындалу жылдамдығына, қозғалыс қабілетіне оң әсереткені анықталды. Добрынина А.А. өз зерттеуінденашар еститін балаларда жылжымалы статикалық функциялар- дың бар екендігін анықтаған . Бұл мәселе балалардағы анализаторлар арасындағы байланыстардың дамуына теріс әсер етеді. «Тік тұруды» меңгерудегі қиындықтарға байланысты (жүру, жүгіру) кеңістікте бағдарлауында қиындық байқалатынын көрсетті. Сонымен қатар, мектеп жасына дейінгі нашар еститін балаларда қалыптың бұзылуыжиі байқа- лады: иілу, жалпақ кеуде, жауырын, жалпақ аяқтар, сколиотикалық қалып . Физикалық даму көрсет- кіштері жас нормасынан төмен. Мұндай балаларда қозғалыс техникасында кемшіліктер бар: жарты- лай бүгілген аяқтар, қол қозғалысының төмен амплитудасы және жүгіру кезінде дененің сәл еңкеюі. Қозғалыстар икемсіз, әрекеттер дәл емес. Нашар еститін көптеген балаларда вестибулярлық аппарат- тың дамуында ауытқулар бар, бұл статика мен моторикада бейімделу реакцияларының дамуына, атап айтқанда жаяу және жүгіру кезінде аяқтың кең орналасуы, жалпақ аяқтар мен омыртқаның қисықтығы сияқты ақаулардың пайда болуына әкеледі. Нашар еститін балаларда қозғалыс қасиеттерінің даму ерекшелігі жылдамдық қасиеттері мен тепе-теңдік деңгейінде байқалады. А.А. Коржованың айтуынша, үш жасқа дейінгі нашар еститін балалар статикалық тепе-теңдікті сақтауға арналған тапсырмаларды қалыпты дамудағы балалар секілді орындай алмайды. Нашар еститін балабақша тәрбиеленушілерінде тепе-теңдік процесі қалыптаса бастайды, кенеттен өзгеріс- тер болмайды. Нашар еститін және естімейтін балаларда келесі қозғалыс бұзылыстары байқалады: - физикалық қасиеттерінің даму деңгейінің төмендеуі:күш, жылдамдық-күш. Жауап беру қабілетінің баяулығы. - cтатикалық және динамикалық тепе-теңдік функцияларының бұзылуы. Абай атындағы ҚазҰПУ-нің ХАБАРШЫСЫ, «Арнайы педагогика» сериясы №1(64),2021 ж. 120 - қозғалыстардың координациясының бұзылуы, қозғалыстардың жеткіліксіз дамуы. - кеңістіктегі әлсіз бағдар. - қозғалыс әрекеттерінің баяу қарқыны. Қозғалыс дағдыларын меңгерудегі баяулық. - ұсақ моториканың бұзылуы, уақыт пен кеңістіктегі дененің жекелеген бөліктерінің қозғалыс- тарының үйлесімділігінің бұзылысы; дифференциацияның және қозғалыс ырғағының бұзылысы. Н.А. Бернштейннің, А.Р. Лурияның, Н.И. Озерецкийдің, И.М. Сеченовтың мәліметтері бойынша, қозғалыс саласының жетіспеушіліктері - баланың жалпы дамуына, зиятының іс-әрекетіне және оның еңбекке қабілеттілігіне, кері әсер етуі мүмкін. Н.Г. Байкина зерттеуіндегінашар еститін және естімейтін балалардың физикалық дамуындағы жылдамдық-күш қасиеттерінің көптеген көріністерінің ішінде секіру жаттығулары ең айқын болып табылады. Нашар еститін және еститін ұлдарда секірудің өсуі орташа есеппен 1,9-дан 4,4 см-ге тең. Нашар еститін балалардағы ептілікті зерттеу есту патологиясы бар балаларда үйлестіру және дәл қимылдарды орындау қабілеті еститін балаларға қарағанда әлдеқайда төмен екенін көрсетті. Ептілік- тің даму деңгейі 3 метрден 10 метрге жүгіру арқылы зерттелді. Нашар еститін балалар мен қалыпты дамудағы балалар арасында2 ,5 секундқа айтарлықтай айырмашылық байқалды [6]. Е.Н. Вавилова, Л.И. Пензулаева, Е.Я. Бондаревскийдің әдістерінің көрсеткіштері - нашар еститін мектеп жасына дейінгі балаларда қалыптасқан қозғалыс қасиеттері туралы мынандай мәліметтер жиналды: нашар еститін мектеп жасына дейінгі балалардағы мотор қасиеттері әртүрлі дәрежеде қалыптасады-жылдамдық қасиеттері мен нашар еститіндердің тепе-теңдігі еститін балалардан едәуір артта қалады, ал жылдамдық, күш пен үйлестіру еститін балалардың көрсеткіштеріне жақын. Ұлдар мен қыздардың көрсеткіштерінде айырмашылық байқалды, ұлдарда барлық көрсеткіштер қыздарға қарағанда жоғары, статикалық және динамикалық тепе-теңдікті қоспағанда, қыздардың нәтижелері ұлдарға қарағанда жақсы [7]. Алайда, физикалық жағдайдың кейбір ерекшеліктері, соның ішінде нашар еститін балалардың мотор сферасының дамуы, функционалдық жүйелердің бұзылуымен және физикалық қасиеттердің даму деңгейімен бірге жүретініне қарамастан: төзімділік, жылдамдық, бұлшықет күші және икемділік, моторды үйлестіру қабілеттері және т.б. (Р.Д. Бабенкова, 1983; Н.Г. Байкина, 1992; Э.Н. Абилова, 1992), олардың толық сипаттамасы әлі де тиісті ғылыми-әдістемелік негіздеме алған жоқ. Қорытындылай келе, нашар еститін балалардың физикалық дамуын уақытында дамыту мектеп жасына дейінгі кезеңде маңызды екендігі анықталды. Нашар еститін балалардың жалпы физикалық дамуы қозғалыстардың кеңістіктік, параметрлерін дәл жаңғыртуға, күрделі жағдайларда бағдарлауға және жылдам әрекет етуге; қозғалыс қызметін үйлестіруге (байланысқа) және қайта құруға; бұлшықет- тердің еркін босаңсуына жәрдемдеседі, сондай-ақ ырғақ сезімін және тепе-теңдіктің дамуына әсер ететінін, координациясы дұрыс қалыптаспаған жағдайда көптеген кедергілерге тап болатындығына куә боламыз. Сондықтан ерте анықталған бұзылыстың ерекшеліктерін ескере отырып, түзете-дамыту шараларының басталуы баланың физикалық дамуын дамытуда үлкен маңызға ие. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 1. Степаненкова Э.Я. Теория и методика физического воспитания и развития ребенка: Учеб. пособие для студ. высш. учеб. заведений / Эмма Яковлевна Степаненкова. – 2-е изд., испр. – М.: Издательский центр «Академия», 2006. – 368 с. 2. Холодов Ж.К., Кузнецов В.С. Теория и методика физического воспитания и спорта: Учеб. пособие для студ. высш. учеб.заведений. -2-е изд. – М.: Издательский центр «Академия», 2003. 3. Губарева Н.В. Дифференцированный подход в процессе коррекции и развития координационных способностей с степенью нарушения слуха . – Омск, 2009. – 235 с. 4. Глазырина Л.Д. Физическая культура - дошкольникам. Средний возраст. – М.: Владос, 2001. – 304 с. 5. Лях В.И., Мейксон Г.Б., Гофман Л.Б. Концепция физического воспитания детей и подростков // Физическая культура: воспитание, образование, тренировка. – 1996. – №1. 6. Байкина, Н.Г. Диагностика и коррекция двигательной сферы у лиц с нарушениями слуха Запорожье: ЗГУ, 2003. – 120 с. 7. Коржова A.A. Физическое воспитание детей с нарушениямислуха. – М.: Просвещение, 2010 . – 224 с. ВЕСТНИК КазНПУ им. Абая, серия «Специальная педагогика», №1(64), 2021 г. 121 жүктеу/скачать 3,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|