Aбaй aтындaғы Қaзaқ ұлттық педaгогикaлық универcитеті
жүктеу/скачать 1,77 Mb. Pdf көрінісі
|
| жер астында», «бір жерлерге барғанда биік тауларға кездесесің», «пәлендей
жерде, күн астында», «От тауының ар жағында» және т.б. Ағылшын ертегілерінде: «mountains, cliffs, rocks, hills, valleys, fields, moors, lakes, seas» - «таулар, жартастар, таулар, аңғарлар, дала, батпақтар, көлдер, теңіздер» т.б. Жалпы, Британия – теңізді мемлекет. Сулы кеңістік аталған аралдың қомақты аумағын алып жатыр. Сондықтан да британдықтар өмірі ғасырлар бойы мемлекетті жан-жағынан қоршаған теңізге тәуелді болған. Ежелден бастап Ұлыбританияның тұрмыс-тіршілігі тікелей теңізбен тығыз байланысты. Осыған орай теңіздің британ фольклорындағы маңызды рөлі айқындалады. Ол қазақ фольклорындағы «дала» ұғымымен тепе-тең келеді. Алайда, бұл қазақ ертегілерінде «су кеңістігі» мүлдем жоқ деген сөз емес. Бірақ, ол ағылшын ертегілеріндегідей соншалықты өзекті бола бермейді. Ағылшын ертегілеріндегі «су кеңістігі» лингвомәдени концептісі ұғымдық, бейнелілік және құндылық компоненттерден тұратын күрделі лингвоменталды құрылым болып табылады. Аталған концептінің ағылшын ертегілер тіліндегі бейнелі қабатын келесі тілдік бірліктер айқындайды: ocean, sea, lake, river, stream, pond, pool, spring, well - мұхит, теңіз, көл, өзен, бұлақ, тоған, бассейн, бұлақ, құдық, су. Ал, «water» «су» лексемасы бұл концептінің өзегін құрайды. Көрнекі түрде беретін болсақ (сурет 2). 36 Сурет 2 - Ағылшын ертегілеріндегі «су кеңістігінің» концептісі Ағылшын ертегілерінде «өзге кеңістік» ретінде көрініс табатын су кеңістігі бұл концептілер фантазиялық қатарына жатқызыла бүкіл маңызды белгілерге ие болып келеді. Ең алдымен, кейде адамзатқа қауіпті сұрапыл, оған бағынбайтын апат ретіндегі су сондай-ақ сәйкес символдық мағыналардың барлығына ие болып келеді. Ф.Джонсон-Лэрд пен Д.Миллердің пікірі бойынша: «...қоршаған орта реалийлерінің басым көпшілігі контейнерлер (containers), шекаралар (borders), немесе жолдар (pathways) ретінде концептуалданады» [67]. Су апаты ағылшын ертегілерінде контейнер бейнесінде беріліп, фантазиялық жаратылыстардың шоғырланатын орны ретінде саналады. Бұл контейнер су рухтары (mermaids, selkies, merrows, kelpies, Finfolk) мекендеген ғажайып әдемі, адам қалайтын орын болуы мүмкін. «Lutey and the Merrymaid» ертегісінде негізгі іс-әрекеттер жүзеге асатын кеңістік шеңбері төмендегідей сипатталады: «As they went slowly along, the merrymaid told him of their beautiful dwellings, and of the pleasant life they led beneath the flood. “In out cool caverns we have everything one needs,” she said, “and more. The walls of our abodes are encrusted with coral and amber, entwined with sea-flowers of every hue, and their floors are all strewn with pearls. The roof sparkles with diamonds, and other gems of such brightness that their rays make our deep grottos in the ocean hillsides as light as day» - «Олар баяу жүріп келе жатқанда, су перісі оларға әдемі үйлерін және тасқын су астында өткізген жағымды өмірлері туралы айтып берді. «Тік үңгірлерде бізде қажеттінің бәрі бар, - деді ол, - және тағы басқалар. Біздің қолшатырларымыздың қабырғалары маржан және кәріптаспен көмкерілген, кез-келген көлеңкедегі түсті теңіз гүлдерімен көмкерілген, ал едендері інжу-маржандармен көмкерілген. Төбесі гауһар тастармен және басқа да қымбат тастармен жарқырайды, сондықтан олардың сәулелері біздің мұхит беткейлеріндегі терең шұңқырларды күн сияқты жарқыратады». «Sea» - «теңіз» лексемасы бұл ертегіде сюжет дамуы мен оқиға желісінің негізгі орны болып саналады. Жоғарыда аталған кеңістіктің шекаралары ретінде құмдауыт жиектері «…a bar of dry land between me and жүктеу/скачать 1,77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|