Абдыхалыкова жазира есенкелдиевна
жүктеу/скачать 0,54 Mb.
|
disser abdykhal
| Екіншісі, студенттердің АҚК орталықтарына сұраныс туғызатын ерекшелігі – оқыту-тәрбие үдерісінің жекедаралануы (индивидуализация).
Америка университеттерінде белгілі бір мамандықты таңдау бойынша студенттер қауымынан құралған «академиялық топ» ұғымы жоқ. Студенттік топ, белгілі бір уақытта, аудиториялық сабақта ғана бірігіп жұмыс атқаратын білім алушылар. Әрбір студент, өзіндік жеке оқу жоспары бойынша, оқу пәндеріне жазылып (Enrollment), оқу іс-әрекетін ұйымдастырады, дәріс, семинар сабақтарына қатысады. Алғаш рет АҚШ-та тәжірибеге ендіріліп, қалыптасқан кредиттік оқыту технологиясында, студенттер жеке оқу жоспары, бойынша оқу траекториясын құрастырады. АҚШ университеттерінде әрбір оқу пәні, оның күрделілігі, көлеміне байланысты өткізілетін дәріс, семинар, лабораториялық сабақтардың, студентке берілетін өздік жұмыстардың санына байланысты кредит санымен (credit hours) айқындалады. АҚШ-тың жоғары білім беру жүйесіндегі, кредиттік оқыту технологиясында, студенттің оқу іс-әрекетін жекедараландыру келесі мәселелерден көре аламыз: әрбір семестрде студенттің меңгеретін пәндерді таңдау құқығы; студентке ыңғайлы семестрлік оқу кестесінің құрастырылуы; жалпы білім беру, мамандық бойынша оқу пәндерін таңдау құқығы; университетаралық кредиттердің аударудың жеңілдігі; студенттің белгілі бір кредиттер санын жинағаннан кейін, білім алуын тоқтатып, кейіннен жалғастыра алуы. Университеттер арасындағы кредиттердің салыстыруы мен көшірілу жеңілдігі, жұмыс берушілер мен нарықтық қоғамның талаптары жауап беретін оқу бағдарламасын қалыптастыруға мүмкіндік береді. Осындай студентке берілген білім беру мүмкіндіктерінде, оның оқу-танымдық іс–әрекетін тиімді ұйымдастыру мәселелерін шешуде, АҚК орталықтарының маңыздылығы арта түседі. Американың барлық білім беру жүйесі демократиялық қоғамның толыққанды азаматын тәрбиелеу, тұлғаның жекедара қабілеттерін мен дүниетанымын қолдауға бағытталған. Әрбір ЖОО-ны, студентті қабылдаудан, оқуды аяқтағанға дейін қаржылық көмек, кеңес беру, болашақ мамандығын жоспарлау т.б. сияқты психологиялық және академиялық, әлеуметтік кедергілердің алдын алуға тырысады. Соған сәйкес, АҚК орталықтарының келесі негізгі университеттік міндеттерін айқындадық: Студенттердің оқу дағдылары мен іскерліктерін дамыту Студенттің академиялық жетістігін жарнамалау; Семестрден семестрге, курстан курсқа көшкен студенттердің санын арттыру; Бірінші курс білім алушыларын университеттік өмірге бейімдеу және т.б. Дегенмен, АҚШ университеттері жеке автономиялық мекеме болғандықтан, АҚК орталықтарының мақсаты, университеттің миссиясы мен саясатына, даму бағытына, ұстанымдары мен ерекшеліктеріне, студенттердің контингенттеріне қарай айқындалатынын атап кеткен жөн. Мысалы, Пенсильвания мемлекеттік университетінде, АҚК орталығының міндеттеріне, студенттерге, мамандандырылған пәндері бойынша эссе, ғылыми жұмыстар жазу, немесе нақты ғылымдар бойынша білімдерін жеткілікті деңгейге дейін көмек көрсету; студентке қажетті оқу дағдыларын дамыту, академиялық жетістікке бағыттайтын студент-cтудент арасындағы қарым-қатынасты нығайту деп айқындаса, Карлетон колледжіндегі АҚК орталығының миссиясы барлық студенттердің оқуға деген мотивациясы мен құштарлығын топтық, жеке-дара тьюторлық сабақтар, курстар арқылы арттыру, сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін дамыту деп қарастырады. Бұдан, әрбір университет автономиялық қағидаға сәйкес, АҚК бағдарламалары мен орталықтарын студенттердің қажеттіліктеріне мен университеттің миссиясына қарай ұйымдастыратынын айқындаймыз. Бірінші бөлімде анықтағандай, студентке АҚК бағдарламалары, алғашында АҚШ-тың жоғары білім беру жүйесінде «қауіп-қатер» тобындағы студенттерге университетті аяқтау мүмкіндігін беру үшін ұйымдастырылса, қазіргі таңда, бұл қызметтердің рөлі қайта қарастырылып, студентті белсенді білім алушы ретінде қалыптастыру, студенттің субъектік позициясын арттыру, жаңа бағыттағы бәсекелестік орнатуға бағытталған. Америка тәжірибесінде тек қана бакалавр және магистрларды дайындайтын АҚШ университеттері (comprehensive university) осы бағыттағы бағдарламалар арқылы студенттің ғылыми-зерттеу жұмысының белсендіру, оқыту сапасын арттыру, университетті аяқтаған түлектердің саны мен сапасын арттыру нәтижесінде, федералдық штат деңгейінде қаржылық грант ұтып алып, немесе университетті жетістікпен аяқтаған миллионер немесе тұрмыс жағдайы жоғары түлектерін қайырымдылық шараларына тарту арқылы өздерінің рейтингтерін көтеріп, ғылыми–зерттеу университет статусына дейін жеткен мысалдар да бар. Яғни, АҚШ университеттерінде, студенттердің жеке оқу траекториясын құруға институционалдық тұрғыдан әсер ету, оның оқу мотивациясын белсендіру мәселелері студентке болашақ кәсіби, өмірлік тәжірибесіне қажетті білім, білік, дағдылар жүйесін толық меңгеруге ықпал етуі, университеттің де, сол жоғары оқу орнын аяқтаған студенттің де жарқын болашағымен, имиджімен тығыз байланысты маңызды мәселе ретінде қарастырылады. Индустриалдық құрылымнан, постиндустриалдық нарықтық қоғам қатынасында, жоғары білімді тұлғалар санының артуы, оларды білімі бойынша дифференциациялауды қажет етеді. АҚШ-тың жоғары білім беру жүйесіндегі университеттер мен колледждер, білім алушылардың оқу жетістігін жетілдіру мен жаңа білімдердін қалыптастыруды мақсат еткен «ақиқат» (трюизм заңына сәйкес келеді. Соған сәйкес, АҚШ-тың жоғары білім беру институттары үш негізгі бағытты ұстанады: жекетұлғаға бағытталған оқыту үдерісі, ғылыми-зерттеу жұмыстары, қоғамдық қызметтер. B.Magolda [88,90-103б.] тұжырымдамасына сәйкес, жоғары білім беру институттары осы функциялардың бір бағытына негізделе отырып, өзінің институционалдық саясатын қалыптастырады. Сондықтан, АҚШ-та, сонымен қатар, Болон үрдісіне енген елдерде де студентке бағытталған оқыту қағидасын ескере отырып бакалавриат дәрежесіне ерекше мән берілуде. Студентке бағытталған білім беру - тұлғаның қайталанбас жекедаралығын дамыта отырып, өзін-өзі айқындауға, қажеттіліктері мен педагогикалық іс-әрекеттің әдіснамалық бағыт-бағдары. Бұл білім беру қағидасы, АҚШ-та 20 ғасырдың 60-70 жылдарында А. Маслоу, К. Роджерс және т.б. көрнекті өкілдерінің еңбектерінде қарқынды қарастырылды. «Гуманистік білім беру», «жекетұлғаға бағытталған оқыту» деген синонимдес атаулары бар. АҚШ университеттерінде, студентке бағытталған оқыту үдерісін ұйымдастыруда студенттің жасерекшелік, физиологиялық, психологиялық, интеллектуалдық ерекшеліктері, білім алушыға қажетті оқу бағдарламасының күрделілігінің әртүрлі деңгейіне бағытталған білім алу қажеттілігі; әрбір студентке бірегей индивид ретінде қарым-қатынас орнату мәселелері ескеріледі. Мысалы, АҚШ ғалымдары G.D.Кuh және N. Vesper, пікірінше, студентке бағытталған білім беру ортасын ұйымдастыру үшін, профессор-оқытушы құрамы мен АҚК мамандарының қарым-қатынасы жүйелі жүргізіліп, студенттің аудиториялық және аудиториядан тыс оқу-танымдық іс-әрекетін тиімді ұйымдастырылуына әсер етуі қажет. Факультеттер мен АҚК орталықтары арасындағы әріптестік қарым-қатынастар, білім беру сапасын арттыру бойынша міндеттерді ескере отырып, әрбір студенттің қысқа мерзімді жетістіктерін көтермелеп отырады [105]. АҚШ университеттерінің академиялық қолдау көрсету орталықтарының маңызды міндеттерінің біріне, білім алушылар арасында студенттің академиялық жетістігі (Student Academic Success) ұғымын дамыту немесе жарнамалау, семестрден семестрге көшкен студенттердің санын арттыруға әсер ету мәселелерінің жататынын жоғарыда атап көрсеттік. Бұл мәселелер, бір-бірімен тығыз байланысты. Себебі оқу үлгерімі жоғары студенттің семестрден семестрге көшуі, университетті аяқтау мүмкіндігі де жоғары болады. Жаһандану жағдайында, студенттің «академиялық жетістігі» идеясы, АҚШ-тың жоғары білім беру жүйесінің философиялық негізі, миссиясына айналған деуге болады. АҚШ зерттеушілерінің пікірі бойынша, «студенттің жетістігі» ұғымы, ғылыми-ақпараттық прогрестің, жаһандану үрдісінің негізінде күрделеніп, өзгеріске ұшырады, қазіргі жастар қоғамда өз орнын табу үшін тек қана өз мамандығын жете білу жеткілікті емес деп тұжырымдайды. 21 ғасырдың студенттері мамандық бойынша білімдер жүйесімен қоса, қажетті ақпаратты талдау, жалпылау, бағалау, оны табу, қолдана білу, әртүрлі жағдайлардың алдын болжау, қоршаған ортаға бейімделу, басқа адамдармен қарым-қатынасқа түсе білу қабілеттерімен қарулануы тиіс. Мысалы, АҚШ әлеуметтанушысы, Caren Kelley-Hall [106] жүргізген сауалнамасында, ЖОО-дағы «студенттің жетістігі» ұғымы келесі белгілермен анықталады деп қорытындылады: университетті аяқтағаннан кейін, қойған мақсаттарына сәйкес жұмыс табу, кәсіппен айналысу; өмірлік міндеттердің тепе-теңдігін орната білу; университетті аяқтау; оқу дағдыларын дамыту; академиялық мүмкіндіктерін сынақтан өткізу; көшбасшылық қасиеттерді меңгеру. Әрине бұл мәселелердің АҚШ-тың еңбек нарығындағы жұмыскерлерге деген қатаң талаптармен, бәсекелестікпен түсіндіріледі. Дегенмен, АҚШ педагог-ғалымдары, студент жетістігінің индикаторы - білім алушының оқу бағдарламасының аясында белгілі бір академиялық жетістіктерге жетуі, университетті жоғары оқу үлгерімімен аяқтауы деген тұжырымды ұстанады. жүктеу/скачать 0,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|