Абдыхалыкова жазира есенкелдиевна
жүктеу/скачать 0,54 Mb.
|
disser abdykhal
| Академиялық қолдау көрсету орталықтарының келесі маңызды міндеттеріне, бір семестрден екінші семестрге көшкен білім алушылардың санын арттыру жатады. АҚШ педагогикасында, студенттерге қатысты «сақтап қалу» - «retention» ұғымы қолданылады. Педагогикалық тұрғыда, студентті «бір семестрден екінші семестрге көшіру» немесе «университет қабырғасында сақтап қалу» сөз тіркестерімен мағыналас келеді. Бұл термин, әсіресе АҚШ-тың университеттерінде қауіп-қатер (риск) тобындағы студенттерге жиі қолданылады. Олардың білім алу мотивациясын арттыруға, жеке оқу траекториясын құруға, әртүрлі пәндерді меңгерудегі қиыншылықтарды түзетуге, жетілдіруге, жекетұлғалық мәселелерін шешуге арналған кешенді «сақтап қалу» бағдарламалары ұйымдастырылады. Студенттің оқу үлгерімі мен курстан курсқа көшу тұрақтылығына кері әсер ететін негізгі мәселелерге пән бойынша білімінің, оқу мотивациясының, оқу дағдылары, сыни тұрғыдан ойлау, жазу шеберлігінің төмен болуы, әртүрлі жекетұлғалық проблемалары және т.б. жатады. АҚК орталықтарына университет ортасының ерекшеліктері туралы ақпараты жеткіліксіз, университетке қаржы және жеке тұлғалық мәселелерімен келген студенттерде қатысады. № 1 кесте, АҚШ университеттерінде АҚК орталықтарына қатысатын студенттердің басты мәселелер тобын бейнелейді:
Кесте 1 - АҚК орталықтарына қатысатын студенттердің басты мәселелері
1- кестенің жалғасы
Зерттеу нысанасы ретінде қарастырылып отырған, Америка университеттерінде студенттер 1-2 курс бойы базалық білімдерді меңгеріп, болашақ мамандығы бойынша таңдау жасауды, жалпы университеттік курстарды меңгеруден кейін шешеді. Базалық пәндерді меңгеруде студенттердің негізгі функцияларына, әртүрлі білім саласынан түсініктер мен ұғымдарды қалыптастыру, пәндердің арасындағы байланысты түсіну негізінде болашақ мамандығын айқындау жатады. Осы жағдайда, АҚК орталықтарының басты бағдарламалары эдвайзерлер, менторлар студентті университетке жылдам бейімдеуге, болашақ кәсіби өзін-өзі анықтауына, оқу жоспарын, оқу кестесін ұйымдастыруға белсенді атсалысады. АҚК орталықтары, студенттерді университет қоғамдастығының белсенді қатысушылары және мүшесі ретінде қарастырып, қажетті бағдарламалар арқылы, олардың білім алу мүмкіндіктеріне әсер етуі тиіс. АҚШ-тың АҚК орталықтарының веб-сайттарын интернет желісі арқылы тікелей қарастыру, оның басты құндылықтары: - әрбір студент әртүрлі жолмен, әдіспен, жылдамдықпен оқуға қабілетті; - әрбір студенттің жеке-дара қабілеттері мен қажеттіліктері бар; - әрбір студент академиялық қауымдастықтың белсенді мүшесі ретінде сезінуі тиіс; - әр студенттің білім алу құқығы бар; - әрбір студент өзіндік мәдени, әлеуметтік, ұлттық тәжірибесімен келіп, оған сыйластықпен қарауды қажет етеді; -әрбір студент білім беру бағдарламаларына қатысуға құқылы; - студенттің оқу жоспарын құрастыруға қатысатын қызметкерлердің саны студенттің көздеген мақсаты мен оқу жоспарының күрделілігіне байланысты артуы мүмкін, деген негізгі тұжырымдамалардан құрылған, деп анықтауға мүмкіндік берді. C.Vivian [107] зерттеулерінде, студенттерге АҚК орталықтарының стратегияларының бірі - «ортақ мақсатты көздеген білім алу қауымын қалыптастыру» - деп тұжырымдады. АҚК орталықтары, академиялық бағыттылығы бойынша, студенттерді қосымша бірдей курстарға біріктіріп, белгілі бір білім алу қауымдастық сезімін қалыптастыруға тырысады. Мұндай жағдайда, студент басқа студенттерде де кездесетін идентивті проблемалар болатынын анықтап, жалғызсырау, өз-өзіне сенбеушілік сезімдері төмендейді, топта жұмыс атқарады, бір-бірінің мәселелерімен бөліседі. Сонымен қатар, АҚШ университеттерінде студенттер, оқу үлгерімінің көрсеткіштері бойынша, жоғары, орта, төмен санаттағы болып ажыратылып, олардың деңгейіне қажетті АҚК бағдарламаларының мазмұны анықталып, білім алушыларды «жетілдіру» бағытында, қосымша оқу іс-әрекеті ұйымдастырылады. Мысалы, Флорида университетіндегі (Florida State University) АҚК орталықтары, студенттің білім алу мотивациясы, оқу көрсеткіштері, оқу дағдылары, дербес уақытын ұйымдастыру критерийлері, оқуға дайындығы бойынша жоғары, орташа, төмен деп анықтап, әр топқа қажетті өзіндік бағдарламаларын ұйымдастыруда. Бұл бағыт бойынша, Университеттің тәжірибесі №2 кестеде берілген. Кесте 2 - Флорида университетінде білім алушылардың оқу көрсеткіштерінің деңгейі бойынша АҚК бағдарламаларының ұсынылуы
2- кестенің жалғасы
Кестеден байқағанымыздай, жоғары дайындықпен келген студенттермен Флорида университетінің АҚК мамандарының әрекеттестігінде, ақпарат беруші позициясы ұсталады, оның дербес білім алу үдерісін жандандыру көзделеді. Жоғары дайындықпен келген білім алушылардың жеке оқу жоспарының аясында, концептуалдық білімдерді қажет ететін күрделі пәндерге жазылу, академиялық ұтқырлық бағдардамасы бойынша, шетел университеттерінда тағылымдамадан өту, білім алу, іс-тәжірибелерге жіберсе, ал оқу дағдыларын, оқу іс-әрекетін дамыту, әлеуметтік, тұлғааралық, қаржылық басқару мәселелері бойынша CD/видео курстары онлайн түрде жүргізіледі. Сонымен қатар, АҚК орталықтары интеллектуалды, дарынды студенттерді, профессор-оқытушылардың ғылыми-зерттеу жобаларына қатыстыруға, студенттік ұйымдарда басқарушы тұғырлардан көрінуге, басқаларға пэр-ментор (тәлімгер), артта қалған студенттерге қосымша сабақ беретін пэр-тьютор (репетитор) т.с.с. жауапты рөлдерді орындауын қадағалайды. Университеттің саясаты бойынша, студенттің әртүрлі іс-шараларға қатысу белсенділігі жоғары болса, болашақ мамандығына қажетті көшбасшылық, тұлғаралық қарым-қатынас жасау, өзін-өзі көрсете білу қасиеттері дамиды. Білім алушының танымдық деңгейінің көрсеткіші, өзін-өзі реттеу, өзін-өзі ұйымдастыру, өзін-өзі тәрбиелеу т.б. маңызды сапалармен анықталады. АҚК орталықтарының баяндамасы бойынша, студенттердің басым көпшілігі, білім алудың алдыңғы жылдарында орташа дайындықта болады. Бұл жағдайда, АҚК қызметкерлерінің әрекеттесуі, қысқа мерзімді бетпе-бет кездесулер кешені арқылы, жетілдіру ұстанымында болады. АҚК орталықтарының мақсаты, студенттің «сыни тұрғыдан ойлау», «шығармашылық ойлау», «дербестік», «белсенділік» қасиеттерін жетелеу. Студенттің интеллектуалдық, жекетұлғалық дамуына әсер ететін бірінші курс студенттеріне арналған оқу курстарына, сыни тұрғыдан жазу (эссе, зерттеу жұмысы) семинарларына, математика лабораториялары, тестке дайындалу семинарларына қатысады. Кеңес алу орталықтарынан арнайы стресс, үрей, қорқыныш т.б. тақырыптарына арналған психологиялық семинарлардан өтіп, олармен бетпе-бет, немесе онлайн түрінде жұмыс істейтін жоғары курс студенттері тарапынан пэр–ментор, пэр-тьюторларды бекітеді. Бұл деңгейдегі студенттердің қажеттіліктеріне бағытталған, оқу дағдыларын дамытуға әсер ету арқылы, оқу ортасына тез бейімдеуге, бағыт-бағдар беру маңызды деп есептеледі. Оқу дайындығы төмен білім алушылармен, АҚК персоналдарының іс-әрекетті кешенді түрде әсер ету, олардың әлеуетін дамыту ұстанымында болады. Жоғарыда айтылғандай, бұл санаттағы білім алушылар академиялық, әлеуметтік, мамандық таңдау қиындықтары, көбіне қаржылық мәселелерге байланысты. Бұл топтағы білім алушылар мүгедек, әлеуметтік жағдайы төмен, ата-анасының университеттік білімі жоқ, шалғайдағы аймақтардан болып ажыратылып, қауіп-қатер (риск) тобында саналады. АҚК орталықтарының мақсаты, университетте студенттерді «сақтап қалу», олардың оқу үлгерімін арттыру, кешенді бетпе-бет әрекеттесу арқылы, университетті аяқтауға көмектесу, бағыттау, жан-жақты әсер ету. Бұл жағдайда, АҚК орталықтарының қызметкерлері, білім алушылардың екінші «ата-анасына» айналады деуге де болады.Оқу жылы басталмас бұрын, осы топтағы студенттердің арнайы қажеттіліктеріне бағытталған «жазғы лагерь» (summer camp), «жазғы бағыт-бағдар беру» (summer orientation course) курстары өткізіліп, онда әрбір факультеттің, мамандықтың талаптары, ерекшеліктерімен таныстыруға, студенттің университеттік білім алуға қызығушылығын арттыруға бағытталған қызықты ойындар, тренингтер, семинарлар өткізіледі. Көбіне, мұндай іс-шаралар, толықтай АҚК орталықтарының мамандарымен ұйымдастырылып, ал профессор-оқытушылар қауымы, өздерінің студенттік жылдарындағы жағымды, әртүрлі қызықты оқиғаларын, күрделі мәселелерін баяндауға, немесе әртүрлі тақырыпта курстар өткізуге шақырылады. Студенттерге, олардың ата-аналарына, оқу жылы басталмас бұрын, назар аударатын басты мәселелер тізімі: қажетті болатын АҚК орталықтарының бағдарламалары, курстары, университет, факультет, жатақхана, әртүрлі секциялар туралы ақпараттар электронды пошта арқылы жіберіледі. Академиялық эдвайзерлер, апта сайын білім алушыларды жеке-дара кездесулерге шақырып, үнемі бақылауда ұстайды. Сонымен қатар, арнайы университеттің «Сақтап қалу» (Retention Center) орталығында пәндер бойынша қосымша тьютор сабақтары жүргізіліп, менторлар тағайындалады. Студенттер психологиялық денсаулық, салауатты өмір салты, стресс, оқу мотивациясы, тайм-менеджмент, жоспарлау тақырыптарына АҚК орталықтарымен дайындаған курстар кешеніне қатысады. Осындай, жүйелі және мақсатты ұйымдасқан АҚК қызметі негізінде, студенттердің оқу үлгерімі, соның негізінде университетті аяқтау мүмкіндігі де артта түседі. Флорида университетінде студенттің оқу көрсеткіштерінің деңгейі бойынша АҚК бағдарламаларының ұсынылу мәселесін жан-жақты талдау, оқу үлгерімі мен әлеуметтік бейімделуіне кері әсерін тигізетін, білім алушылардың нақты қажеттіліктері мен әлсіз тұстарын ерте айқындау, АҚШ-тың жоғары білім беру жүйесіндегі маңызды бағытқа айналғанын анықтауға мүмкіндік берді. АҚШ президенті Б. Обама, білім беруді дамыту бағдарламасы аясында, 2020 жылға дейін университетті аяқтаған студенттердің саны бойынша әлемдегі көшбасшы мемлекет болуымыз керек деп мақсатты қадам жасады [108]. Соған сәйкес, АҚК орталықтары өз жұмысын қарқындатып, федералдық штат қазынасынан бәсекелестіктен көрінген университетттерге қаржы бөлінуде. Яғни, университетті жоғары нәтижемен, белгілі бір көрсеткіштермен аяқтаған студенттердің санының жоғары болуы, университеттің рейтингісін анықтаудағы негізгі критерийлердің бірі ретінде қабылданады. Сондықтанда, жоғары оқу көрсеткіштерімен көзге түскен, немесе қауіп-қатер тобындағы, шетелден келген студенттермен де тығыз әрекеттесуі қажетті, қазіргі АҚШ экономикасы мен білім беру саясатындағы маңызды үдеріс. Студенттердің академиялық қажеттіліктері мен кедергілері семестр сайын өзгеріп отыруы шартты құбылыс. Соған сәйкес, АҚК орталықтарының персоналдары мен координаторлары, әрбір білім алушының интеллектуалды, жекетұлғалық даму жоспарын қайта қарастырып, семестр сайын өзгерістер мен толықтырулар ендіріп отырады. Бұл мәселе, студентке қажетті, дер кезінде қызмет көрсетуін қамтамасыз етеді, оның белсенділігі мен бағдарламаларға қатысуын қадағалайды. Білім алушылардың оқу үлгеріміне мониторинг жүргізіліп, соңында, белгілі бір бағдарламаны, оның оқу үлгеріміне әсері, персоналдар жайында қалыптасқан көзқарастар сауалнама нәтижесімен қорытындылады. Көптеген АҚШ колледждері мен университеттері, студенттің өзіндік білім алуын ұйымдастыратын оқыту ортасын қарастырған. Мысалы Кентукки университетінің «Академиялық жетілдіру» орталығында, «дербес білім алу» территориясы (self-study zone) қарастырылған. Онда, оқушылардың білім алу мотивациясын арттыру үшін «біз сендерге сенеміз», «белсенді білім алушылардың қатарына қосыл», «академиялық мүмкіндікті жіберме», «қоғамның бәсекеге қабілетті мүшесіне айнал» т.б. сияқты лозунгтар, плакаттар ілінген. Сонымен қатар, орталық мамандары тьютор сабақтарын, әртүрлі студенттердің білім алу мотивациясын арттыруға бағытталған семинарлар, курстар ұйымдастырады. Академиялық кедергілер мен қиындықтардың алдын алумен қоса, АҚК орталықтарының басты міндеттеріне, студенттердің әлеуметтік бейімделуіне жағымды әсер ету мәселесі де жатады. Университет ерекшеліктеріне дер кезінде бейімделу, студенттің қазіргі және болашақтағы жетістіктері мен оқу үлгеріміне әсер ететіні педагог қауымына белгілі жайт. Студенттің іс-әрекеті күрделеніп, жаңа қарым-қатынастар жүйесінде (стереотип, құндылықтар, қызығушылықтар, әдеттер) әрекеттеседі. Педагог-ғалымдар, әлеуметтік психогендік бейімделмеу, студенттің оқу үлгерімі мен жұмысқа деген қабілетін төмендетіп, сабақтарды қалдыру, оқу-тәрбие үдерісінің стресстік жағдайларына төзімсіз болуының бірден-бір жағымсыз факторы екенін анықтаған. Осы мәселелердің алдын-алу мақсатында, АҚК орталықтарында бірінші, екінші курс студенттеріне, магистранттарына арналған арнайы семинарлар, курстар өткізіледі, онда білім алушылардың деңгейіне байланысты, жаңа білім беру ортасының, миссиясы, оқыту-тәрбие үдерісінің ерекшеліктері, кампус саясатына қатысты академиялық әділдік (academic honesty), плагиат ережелері, баға қою жүйесі, академиялық сынаушы мерзім, курстарға тіркелу, жеке байланыстарды орнату маңыздылығы, қаржылық көмек процедуралары, дәрігерлік қызметтер, оқытушылардың студентке үміт арту мәселелері, академиялық эдвайзердің рөлі, негізгі мамандану саласын таңдау үдерісі, жеке оқу мақсатын қоюдың маңыздылығы, академиялық көмек алу (ментор, тьютор және т.б.), кампус өміріне, қоғамдық іс шараларға қатысты волонтер болу, кампустың мәдени іс -шараларына қатысу, басқа студенттермен байланыс жасауға қатысты аудиториядағы студенттерді танып-білу, жаңа адамдармен танысу, жақын достық қарым - қатынас орнату, тұлғааралық коммуникация жасау, салауатты өмір салтын ұстануға қатысты университетте дұрыс тамақтану, спорт секцияларына қатысу, ішімдік, шылым шегу, есірткі зияны туралы ақпараттар жүйесі ұсынылады. Сонымен қатар, эдвайзер, менторларда студенттермен жеке-дара кеңес беріп, психологиялық бейімделе алмау сияқты күрделі жағдайларда арнайы психолог мамандарына бағыттайды. Бөлімде АҚШ-тың жоғары білім беру жүйесінде, «АҚШ-тың жоғары білім беру жүйесінде маман даярлау» тұжырымдамасын басшылыққа ала отырып, академиялық қолдау көрсету ұғымының мәні, жан-жақты қарастырылды, АҚК орталықтарына сұраныс туғызатын оқу-тәрбие үдерісінің ерекшеліктері анықталды, АҚК орталықтарының негізгі мақсаты мен міндеттері талданды деп қорытындылаймыз. Бұл мәселелер, студенттің таңдаған оқу бағдарламасын меңгеруінде жеке оқу траекториясын қалыптастыруға барынша жағдай жасау, ол үшін арнайы академиялық қолдау көрсету орталықтарымен, факультет қызметкерлері, оқытушы-профессор тарапынан жан-жақты көмек көрсету АҚШ университетінің басты миссиясына айналғанын айқындауға мүмкіндік берді. жүктеу/скачать 0,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|