Басқару ғылымында жетекшілік және басшылық деп айыруға болады. Басшылық әрқашан өкіметпен байланысты, басшыларды тағайындайды және олар өкілеттікті қолға алып, ресми түрде әрекет істейді.
Билік әртүрлi түрде қолданады:
1. билік, зорлау негізінде (басшы бағыныштысын дұрыс жұмыс icтeyге мәжбүр етеді)
2. билік, мадақтау негізінде (басшы жақсы жұмысқа ынталандырады)
3. билік, басшының ықпалы негізінде, кең білімді
4. билік, басшының жеке қасиеттінің күшімен орнаған
5. заңды билік, дәстүрлі, сатылы бағыну.
Басшы осы жоғарыдағы биліктің сипаттамасының көмегімен бағыныштыралын жұмыс жасауға мәжбүр етеді, мақсатына жетуге бағыттайды. Осыларды жетекшіде қилданады, бірақ олар көбінеce қарама-қарсы бағытта, мақсаттың орындалуына кедергі жасау үшін.
Көш басқарушының екі полярлық түрін бөліп қарауға болады:
1. іскер – мәселе шешуде өз қолына алатын және білімді, жан жақты
хабарлы.
2. сезімтал лидер — ұжымның қөңіл-күйін реттеу функциясын қолына алады. Басшы - демократ жоғарыда айтылғандардан айырмашылығы бар. Оның ойынша, ара қатынасқа, өз пікірін білдіруге, табысқа талпыну қажеттілік, сондықтан бағыныштыларымен жақсы ара қатынастарып жөңдеуге талпынады және олардың
қабілеттері мен бастамаларын көрсетуге мүмкіндік жасайды. Бағыныштылар басқару жұмысына белсенді қатынасады, тапсырманы орындауда еркіндікті пайдаланады. Басшыдемократ басқалардың пікірлеріне құлақ салады, өзінің артықшылығын көрсетпейді, сынға ақылмен қарайды, жауапкершіліктен қашпайды.
Шығармашылық және көшбасшылық қабілеттерді тәрбиелеу
Көшбасшы оқушыны анықтаудың бір жолы ретінде М.И. Рожковтың әдістемелік жинағына жүгінуге болады. Ол көшбасшыны анықтаудың негізгі жолы ретінде «өзін–өзі басқару» деп санайды. Мектеп қабырғаларында өзін-өзі басқаруды ұйымдастыру – көшбасшы оқушы, яғни, ұйымдастырушы негізінде орындалады.
Көшбасшы оқушының қабілеттері: