ҰСЫНЫЛҒАН ИНТРОДУЦЕНТТЕРГЕ СЫНАҚ ОТЫРҒЫЛАРЫН

 
 
                                                                                         
 
 
 
 
72 
 
 
Сурет 53 - "Хан Шатыр" сауда ойын сауық орталығы маңындағы 
Ғашықтар бағы (№2 нысан) 
 
 
 
Сурет 54 – Қазақстан спорт кешені жанындағы 
Студенттер бағы (№3 нысан) 

 
 
                                                                                         
 
 
 
 
73 
 
 
Сурет 55  – Отырғызғыларға дайындалған шұңқырлар 
 
 
 
 
Сурет 56– Отырғызу екпелерін шұңқырға орналастыру 

 
 
                                                                                         
 
 
 
 
74 
 
 
Сурет 57– Шұңқырларға құнарлы топырақ салу 
 
 
 
Сурет 58 – Екпелерді отырғызғаннан кейін суару 
 

 
 
                                                                                         
 
 
 
 
75 
 
 
Сурет 59 – Белгі этикеткаларын ілу 
 
Көрсетілген  схемаларда  отырғызылған  өсімдік  ассортименті  үш  нысанда 
бірдей  екені  көрініп  тұр,  яғни  бұл  нысандардың  микроклиматына  байланысты 
өзгешелігі көрінеді. 
Нысандарда  отырғызылған  алғашқы  өсімдіктер  тобы:  Сары  қараған  - 
акация  желтая  (ф.  плакучая)  -  Сaragana  arborescens  (f.  pendula);  Бұтағы  жан 
жақты  өскен  алхоры  -    Алыча  растопыренная  -  Prunus  divaricate;  Бұталы 
аморфа  -  Аморфа  кустарниковая    -  Amorpha  fruticosa;  Амур  бархаты  -  Бархат 
амурский  -  Phellodendron  amurense;  Үш  тікенді  гледичия  -  Гледичия 
трехколючковая  -  Gleditsia  triacanthos;  Вавилондық  тал  -  Ива  вавилонская  - 
Salix babilonica; Гиннал үйеңкісі -  Клен Гиннала, или приречный - Acer ginnala; 
Емен  жапырақты  магония  -  Магония  падуболистная  -  Мahonia  aquifolia; 
Маньчжур жаңғағы - Орех маньчжурский - Juglans mandshurica; Симон терегі - 
Тополь Симона -Рopulus simonii; Аралық форзиция - Форзиция промежуточная 
-  Forsythia  x  intermedia  Zabel;    Кәдімгі  мойыл  -  Черемуха  обыкновенная,  или 
кистевая - Рadus avium; Кәдімгі шаған - Ясень обыкновенный (ф. шаровидная) - 
Fraxinus excelsior L. 
Отырғызғаннан кейін биіктігі, дің диаметрі, желек диаметрі екі жақты, ал 
отырғызу алдында кома өлшемі алынды (10,11,12 кесте). 
Отырғызылған интродуцент ағаш және бұталардың сызба нұсқасы (60, 61, 
62 суретте) көрсетілген. 

 
 
                                                                                          
 
 
 
 
 
 
 
Нысан алаңы №1 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сурет 60 - Нысан №1(Президент саябағы) 
3м 
6м 
3,2 м 
8м 
7м 
3,
8 
4м 
4
м
м 
3,3м 
2,2м 
2,9
м 
3,2
м 
2,5м 
3,2м 
3,3
м 
Тұра
қ, 41 
-к
өше
 
Жаяу жүргінші 
8,3м 
5
м 
4,5
м 
1,5
м 
2,7м 
Экспликация 
Ағаштар 
   Үйеңкі 
  Гледичия 
  Шаған (шар тәріздес) 
   Кәдімгі мойыл 
 Маньчжур жаңғағы 
  Амур бархаты  
Алхоры 
Вавилон талы 
Симон терегі  
 
Бұталар 
 
Емен жапырақты магония 
Сары қараған 
Аралық форзиция 
Бұталы аморфа 
 
76 
 

 
 
                                                                                          
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
8,7
м 
4,2м 
2,8
м 
3,5
м 
3,2м 
3,3м 
2,5м 
3,5
м 
3,1м 
3,6м 
2,7м 
3,4
м 
3
м 
2,3м 
2,3
м 
3,1
м 
3,2м 
2,8м 
2,6 
2,7
м 
2,8м 
3,6м 
3,5м 
9,55м 
3,3м 
Экспликация 
 
Ағаштар 
   Үйеңкі 
  Гледичия 
  Шаған (шар тәріздес) 
   Кәдімгі мойыл 
 Маньчжур жаңғағы 
  Амур бархаты  
Алхоры 
Вавилон талы 
Симон терегі  
 
Бұталар 
 
Емен жапырақты магония 
  Сары қараған 
  Аралық форзиция 
  Бұталы аморфа 
 
Сурет 61 - Нысан № 2  (Ғашықтар парк) 
 
Жаяу жүргінші 
 77 
 

 
 
                                                                                          
 
 
 
 
 
Сурет 62 - Нысан № 3  (Студенттер бағы) 
 
 
3,5м 
2,7м 
3,5м 
2,4м 
2,6м 
2,5м 
2,8м 
3,2м 
3,2м 
2,8м 
3,3м 
6,4м 
3,4м 
3,1м 
3,3м 
3,4м 
5м 
3,4м 
4,8м 
3м 
4м 
3,7м 
11м 
1,5м 
Тротуар  
Экспликация 
Ағаштар 
   Үйеңкі 
  Гледичия 
  Шаған (шар тәріздес) 
   Кәдімгі мойыл 
 Маньчжур жаңғағы 
  Амур бархаты  
Алхоры 
Вавилон талы 
Симон терегі  
 
Бұталар 
 
Емен жапырақты магония 
  Сары қараған 
  Аралық форзиция 
  Бұталы аморфа 
 
 78
 

 
 
                                                                                         
 
 
 
 
79 
Кесте 10 - №1- Нысанның  ведомосты (Президент парк) 
 
Ағаш және бұта өсімдіктерінің аттары 
Дің 
дм, см 
Биік
тігі 
һ, м 
Бөрікбасы 
өлшемі, м 
Кома 
өлшемі, 
м 
С - О 
Ш-Б 
1. Кәдімгі мойыл –  
Черемуха обыкновенная,  
или кистевая - Рadus avium; 
2,4 
2,2 
1,5 
1,3 
0,5 х 0,5 
2.  Емен  жапырақты  магония  -  Магония 
падуболистная - Мahonia aquifolia; 
1,5 
0,7 
0,8 
0,5 
0,5 х 0,5 
3. Симон терегі - Тополь Симона – 
Рopulus simonii; 
2,3 
3,3 
0,4 
0,3 
0,5 х 0,5 
4. Үш тікенді гледичия –  
Гледичия трехколючковая –  
Gleditsia triacanthos; 
6,5 
4,5 
3,0 
2,4 
0,8 х 0,7 
5. Гиннал үйеңкісі -  Клен Гиннала,  
или приречный - Acer ginnala; 
2,9 
3,3 
1,5 
1,5 
0,5 х 0,5 
6.  Бұталы  аморфа  -  Аморфа  кустарниковая    - 
Amorpha fruticosa; 
3,5 
2,9 
1,0 
0,8 
0,5 х 0,5 
7. Аралық форзиция –  
Форзиция промежуточная –  
Forsythia x intermedia Zabel; 
1,5 
1,7 
0,7 
0,8 
0,5 х 0,5 
8. Үш тікенді гледичия –  
Гледичия трехколючковая –  
Gleditsia triacanthos; 
6,0 
4,5 
2,2 
3,0 
0,8 х 0,7 
9. 
Үш тікенді гледичия – 
 
Гледичия трехколючковая –  
Gleditsia triacanthos; 
5,0 
3,5 
2,3 
2,7 
0,8 х 0,7 
10. Бұтағы жан жақты өскен алхоры -   
Алыча растопыренная –  
Prunus divaricate; 
5,0 
3,5 
1,5 
1,0 
0,5 х 0,5 
11. Амур бархаты - Бархат амурский  
- Phellodendron amurense; 
3,0 
2,3 
0,8 
0,9 
0,6 х 0,5 
12. Сары қараған –  
Акация желтая (ф. плакучая) –  
Сaragana arborescens ((f. pendula); 
5,0 
1,5 
1,1 
1,3 
0,5 х 0,5 
13. Маньчжур жаңғағы - Орех маньчжурский - 
Juglans mandshurica; 
3,2 
3,2 
1,4 
1,6 
0,6 х 0,5 
14. Вавилондық тал - Ива вавилонская –  
Salix babilonica; 
2,2 
2,2 
0,6 
0,6 
0,5 х 0,5 
15.  Амур  бархаты  -  Бархат  амурский  - 
Phellodendron amurense; 
2,0 
2,4 
0,8 
0,9 
0,6 х 0,5 
16. Маньчжур жаңғағы - Орех маньчжурский - 
Juglans mandshurica; 
3,0 
2,7 
1,0 
1,4 
0,6 х 0,5 
17. Кәдімгі шаған - Ясень обыкновенный  
(ф. шаровидная) - Fraxinus excelsior L. 
 
11,2 
4,3 
1,9 
2,1 
0,8 х 0,7 
 
 
 

 
 
                                                                                         
 
 
 
 
80 
Кесте 11 - № 2 - Нысанның  ведомосты (Ғашықтар саябағы) 
 
Ағаш және бұта өсімдіктерінің аттары 
Дің дм, 
см 
Биіктігі 
һ, м 
Бөрікбасы 
өлшемі, м 
Кома 
өлшемі, 
м 
С - О  Ш-Б 
1.Маньчжур жаңғағы –  
Орех маньчжурский - Juglans mandshurica; 
5,1 
3,5 
1,2 
1,6 
0,6 х 0,5 
2. Маньчжур жаңғағы –  
Орех маньчжурский - Juglans mandshurica; 
5,0 
3,4 
1,1 
1,6 
0,6 х 0,5 
3. Амур бархаты –  
Бархат амурский - Phellodendron amurense; 
2,8 
2,7 
0,8 
0,9 
0,5 х 0,5 
4. Симон терегі –  
Тополь Симона -Рopulus simonii; 
2,5 
3,5 
0,4 
0,4 
0,5 х 0,5 
5. Үш тікенді гледичия –  
Гледичия трехколючковая –  
Gleditsia triacanthos; 
 
4,0 
 
2,0 
1,0 
1,0 
0,5 х 0,5 
6. Кәдімгі мойыл –  
Черемуха обыкновенная,  
или кистевая - Рadus avium; 
3,9 
 
2,5 
1,3 
1,2 
0,5 х 0,5 
7. Кәдімгі шаған - Ясень обыкновенный (ф. 
шаровидная) - Fraxinus excelsior L. 
8,0 
4,2 
1,8 
1,7 
0,8 х 0,7 
8.  Гиннал  үйеңкісі  -    Клен  Гиннала,  или 
приречный - Acer ginnala; 
2,9 
3,5 
0,5 
0,6 
0,5 х 0,5 
9. 
Аралық форзиция – 
 
Форзиция промежуточная –  
Forsythia x intermedia Zabel; 
2,0 
2,0 
0,9 
0,9 
0,5 х 0,5 
10. Бұталы аморфа –  
Аморфа кустарниковая  -  
Amorpha fruticosa; 
1,5 
2,65 
0,8 
0,9 
0,5 х 0,5 
11.  Амур  бархаты  -  Бархат  амурский  - 
Phellodendron amurense; 
6,8 
 
3,0 
1,3 
1,3 
0,5 х 0,5 
12.  Гиннал  үйеңкісі,  или  приречный  — 
Acer ginnala 
4,2 
3,7 
0,8 
1,0 
0,5 х 0,5 
13.  Бұтағы  жан  жақты  өскен  алхоры  -  
Алыча растопыренная –  
Prunus divaricate; 
5,2 
3,5 
1,5 
1,5 
0,5 х 0,5 
14.  Емен  жапырақты  магония  -  Магония 
падуболистная - Мahonia aquifolia; 
1,8 
0,6 
0,4 
0,7 
0,4 х 0,4 
15.  Сары  қараған  -  Акация  желтая  (ф. 
плакучая)  -  Сaragana  arborescens  (f. 
pendula); 
4,3 
1,25 
1,1 
1,0 
0,5 х 0,5 
16.  Вавилондық  тал  -  Ива  вавилонская  - 
Salix babilonica 
3,5 
3,2 
1,0 
1,1 
0,5 х 0,5 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
                                                                                         
 
 
 
 
81 
Кесте 12 - № 3 - Нысанның  ведомосты (Студенттер бағы) 
 
Ағаш және бұта өсімдіктерінің аттары 
Дің дм, 
см 
Биіктігі 
һ, м 
Бөрікбасы 
өлшемі, м 
Кома 
өлшемі, 
м 
С - О  Ш-Б 
1.  Гиннал  үйеңкісі  -    Клен  Гиннала,  или 
приречный - Acer ginnala; 
4,0 
3,6 
0,9 
0,7 
0,5 х 0,5 
2. Үш тікенді гледичия –  
Гледичия трехколючковая –  
Gleditsia triacanthos; 
6,0 
3,2 
1,8 
1,6 
0,8 х 0,7 
3. Кәдімгі шаған - Ясень обыкновенный (ф. 
шаровидная) - Fraxinus excelsior L. 
5,3 
3,1 
1,4 
1,4 
0,8 х 0,7 
4.  Гиннал  үйеңкісі  -    Клен  Гиннала,  или 
приречный - Acer ginnala; 
3,8 
3,5 
1,0 
0,9 
0,5 х 0,5 
5. Кәдімгі мойыл –  
Черемуха обыкновенная,  
или кистевая - Рadus avium; 
3,2 
2,8 
1,0 
1,1 
0,5 х 0,5 
6. Кәдімгі шаған - Ясень обыкновенный [ф. 
шаровидная] - Fraxinus excelsior L. 
5,9 
2,9 
1,5 
1,5 
0,8 х 0,7 
7. Маньчжур жаңғағы –  
Орех маньчжурский - Juglans mandshurica; 
5,6 
3,1 
1,0 
1,0 
0,6 х 0,5 
8.  Бұтағы  жан  жақты  өскен  алхоры  -  
Алыча растопыренная –  
Prunus divaricate; 
4,0 
3,2 
0,7 
0,9 
0,5 х 0,5 
9. Емен жапырақты магония –  
Магония падуболистная –  
Мahonia aquifolia; 
2,0 
0,8 
0,9 
0,8 
0,4 х 0,4 
10. Амур бархаты –  
Бархат амурский - Phellodendron amurense; 
2,8 
2,8 
0,8 
0,9 
0,5 х 0,5 
11. Вавилондық тал –  
Ива вавилонская - Salix babilonica 
3,0 
2,3 
1,0 
1,1 
0,5 х 0,5 
12. Симон терегі –  
Тополь Симона -Рopulus simonii; 
2,2 
3,3 
0,4 
0,4 
0,5 х 0,5 
13. Сары қараған –  
Акация желтая (ф. плакучая) –  
Сaragana arborescens (f. pendula); 
3,8 
0,7 
1,1 
1,2 
0,5 х 0,5 
14. Аралық форзиция —  
Форзиция промежуточная –  
Forsythia xintermedia Zabel 
2,0 
1,9 
0,9 
1,0 
0,5 х 0,5 
15. Бұталы аморфа –  
Аморфа кустарниковая  -  
Amorpha fruticosa; 
3,0 
2,5 
0,9 
0,8 
0,5 х 0,5 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
                                                                                         
 
 
 
 
82 
5.2 Зерттеу нысандарында өсіп жатқан ағаш және бұта өсімдіктерімен 
танысу 
 
Зерттеу 
жүргізу 
нәтежесіде, 
Астана 
қаласында 
Б.Момышұлы  
даңғылында  орналасқан  1-ші  нысанда  (Президент  саябағы)  ағаш  және 
бұталардан  жерсіндірілген  түрлері  (63,  64,  65,  66.  67  суретте)  көрсетілген. 
Тұран  даңғылында  орналасқан  2-ші  нысанда  (Ғашықтар  саябағы)  ағаш  және 
бұталардан  жерсіндірілген  түрлері  (68,  69,  70,  71  суретте)  көрсетілген. 
Қ.Мұнайтпас көшесінде орналасқан 3-ші нысанда (Студенттер саябағы) ағаш 
және бұталардан жерсіндірілген түрлері (72, 73, 74, 75  суретте) көрсетілген. 
 
 
 
№1- Нысан алаңындағы өсіп тұрған ағаштар (Президент саябағы)
 
 
 
 
Сурет 63 – Гиннал үйеңкісі
 
 

 
 
                                                                                         
 
 
 
 
83 
 
 
Сурет 64 – Кәдімгі шаған (п.шар тәрізді) 
 
 
 
Сурет 65 – Вавилондық тал 
 

 
 
                                                                                         
 
 
 
 
84 
 
 
Сурет 66 – Сары қараған (ф. плакучая) 
 
 
 
Сурет 67 – Үштікенді Қармала (гледичия)
 
 
 
 
 
 

 
 
                                                                                         
 
 
 
 
85 
№2 - Нысан алаңда өсіп тұрған ағаштар (Ғашықтар саябағы) 
 
   
 
 
Сурет 68 – Сары қараған (ф. плакучая) 
 
 
 
Сурет 69 – Гиннал үйеңкісі
 

 
 
                                                                                         
 
 
 
 
86 
 
 
Сурет 70 – Кәдімгі шаған (п.шар тәрізді)
 
 
      
 
 
 Сурет 71 – Үштікенді Қармала (гледичия)
 
 
 
 

 
 
                                                                                         
 
 
 
 
87 
№ 3 - Нысан алаңда өсіп тұрған ағаштар (Студенттер саябағы) 
              
   
 
 
Сурет 72 – Вавилондық тал
 
 
   
 
 
Сурет 73 – Кәдімгі шаған (п.шар тәрізді)
 
 

 
 
                                                                                         
 
 
 
 
88 
   
 
 
Сурет 74 – Бұталы аморфа 
 
  
 
 
Сурет 75 – Гиннал үйеңкісі
 
 
 
 
 
 

 
 
                                                                                         
 
 
 
 
89 
6 
АҒАШ 
ЖАПЫРАҚТАРЫНЫҢ 
БИОМОРФОЛОГИЯЛЫҚ 
КӨРСЕТКІШТЕРІНЕ ҚАРАП САЛЫСТЫРМАЛЫ БАҒАСЫ 
 
6.1 
Биоморфологиялық 
көрсеткіштеріне 
қарап 
ағаштардың 
жапырақтарына анализ жасау 
Үлкен қала шарттарында өсетін өсімдіктер көптеген факторлардың әсерін 
қолайсыз  жағдайларға  көп  ұшырайды.  Әсіресе  өсімдіктерге  антропогенді 
факторлардың әсері өте ауыр тиеді. Өсімдіктердің табиғи түрде өсетін жағдайы 
қала жағдайынан әлде қайда ерекше болып келеді.  
Өсімдіктер  өсуге  жақсы  жағдай  болып  тұрған  жерден  қолайсыз  жерге 
түскенде  адаптация  өтеді  де,  тек  қана  биологиялық  физиологиялық 
процесстерді  ғана  өзгертпей,  сонымен  қатар  биологиялық  морфологиялық 
көрсеткіштерін,  анатомиялық  құрылымын  өзгертіп,  нәтижесінде  габитустың 
өзгеруіне, жапырақ пластинасының өлшемі, жемісінің өзгеруіне әкеледі. 
Жапырақтар  ағаштардың  вегетативті  құрылымы  болып  саналады,  яғни 
өсімдік өмірінде маңызды роль атқарады. Жапырақтар арқылы өсімдікте қалған 
артық ылғалдың булануы жүзеге асады. Жапырақтар арқылы өсімдіктің барлық 
организмінде  су  алмасу  жүреді,  яғни  суда  еріген  барлық  органикалық  және 
бейорганикалық заттармен қамтамасыз етеді.  
Жапырақ  пластинкалары  фотосинтез  процесінде  өте  маңызды  роль 
атқарады.  Жапырақтарда  басты  маусымдық  өзгерістер  болады,  бул  жерде 
көбіне  зиянды  заттардың  шығуы,  ауыр  металдар,  шаң  және  тағы  басқа.  Яғни 
жапырақтар арқылы атмосфера ауасы тазарады.  
Жапырақтар  ағаштардың  ең  басты  биоиндикаторы  болып  табылады, 
олардың  сыртқы  келбеті  арқылы  өсімдіктің  сумен  қамтылуын  және  түсінің 
өзгеруінен  қажетті  қорек  элементтерін  білуге  болады.  И.В.  Мичурин 
жапырақтың 
сыртқы 
келбеті 
арқылы 
жаңа 
гибридті 
өсімдіктің 
перспективтілігін  анықтап  бірден  сұрыптап  жасап  отырды.  Өсімдіктің  ең 
сезімтал  бөлшегі  жапырақ  болғандықтан  оның  сыртқы  бет  келбетіне  қарап 
өсімдіктің жалпы жағдайын білуге болады, сондықтан көптеген физиологиялық 
және биохимиялық зерттеулер жапырақтың қолданысымен жүргізіледі. 
Осыған  байланысты  біз  алған  байқау  алаңдарында  да  осы  жапырақтың 
қасиетін байқаусыз қалдырмадық. Зерттеу мақсатына осы байқау алаңдарында 
отырғызылған  өсімдіктің  13  түрінің  жапырақтарының  сызықты  параметрлерін 
нысан жұмыстары (13, 14, 15, 16, 17, 18 )  зерттеу кестелерінде еңгізілді. 
Зерттеу  түрлері  үш  әртүрлі  нысанда  отырғызылған,  қаланың  үш  әртүрлі 
бөлігінде  және  де  ластануы  жағынан  біркелкі,  климаттық  жағдайы  біршама 
ұқсас. 
Жапырақ  пластинасының  ұзындығы  олардың  ауданы  мен  формасын 
анықтайтын басты параметр болып табылады. Үш нысан алаңында өсірілген 13  
түрлі  ағаш  жапырақтарының  ұзындықтары  өлшенді.  Зерттеу  нәтижелері  және 
статистикалық көрсеткіштері (13, 15, 17) кестелерде көрсетілген. 
Орташа арифметикалық қате өлшемдерінің сенімді шектері аз, сондықтан 
алынған  орташа  өлшемдер  мейлінше  нақты  алынды  деп  санауға  болады. 

 
 
                                                                                         
 
 
 
 
90 
Арифметикалық  белгілердің  негізінде  орташа  арифметикалық  өлшем  алынды, 
бұл барлық өсімдік тобының критерийі болып саналады. 
Бірінші  нысан  алаңы  бойынша  барлық  өсімдік  жапырақтары  толық 
жетілген нәтиже берді,  тек  Acer ginnala бұл нәтижеге сай емес, екінші нысан 
алаңы бойынша барлық ағаш өсімдігі, ал үшінші нысан алаңы бойынша Juglans 
mandshurica және Сaragana arborescens жапырақ пластиналарын құрған жоқ. 
Fraxinus  excelsior  L.  Жапырақ  пластинасы  отырғызылған  алаңға 
байланысты әр түрлі: 1-нысанда – 66,90 мм, 2-нысанда – 71,27 мм, ал 3-нысанда 
-  86,00  мм.  Рopulus  simonii  ең  ұзын  пластина  бірінші  нысан  бойынша  құрды  – 
55,83 мм. 
Ең  ұзын  жапырақ  пластиналары  бірінші  нысанда  байқалды:  Prunus 
divaricata,  Salix  babilonica,  Сaragana  arborescens,  Рopulus  simonii,  Рadus  avium  
(76 сурет). 
Ең ұзын деген жапырақ пластиналарын орташа арифметикалық өлшеммен 
алғанда екінші нысан алаңынан көруге болады: Amorpha fruticosa, Phellodendron 
amurense,  Gleditsia  triacanthos,  Acer  ginnala,  Мahonia  aquifolia,  Juglans 
mandshurica, Forsythia xintermedia Zabel (77 сурет). 
Үшінші нысан алаңында тек бір нысан ағашы барлық үш алаңнан жапырақ 
ұзындығы  айрықша  болды  –  Fraxinus  excelsior  L.  Үшінші  экологиялық  нысан 
алаңының  мұндай  шамалы  көрсеткіштерін  осындағы  қоршаған  ортаның  қатал 
шарттарында өсе алған ағаштарына қарап айтуға болады. 
Барлық 
нысан 
алаңдары 
саябақ, 
халық 
демалыс 
зонасында, 
экофакторлардық  жиынтығы,  ал  ең  бастысы  суару,  осының  барлығы  оң 
жағымен жапырақ пластинасының дамуына әсер етеді.  
Нысан  алаңдары  бойынша  жапырақ  пластинасның  ұзындығы  ең  жоғары 
өскен  өсімдіктердің  проценттік  көрсеткіші:  1  алаң  (12  жапырағы  өскендердің 
ішінде 5 өсімдік) –  41,67 %, 2 алаң (13 жапырағы өскендердің ішінде 7 өсімдік) 
– 53,85 %, 3 алаң (11 жапырақ өскендердің ішінде 1 өсімдік) – 9,09 %. 
Бірінші  (Бейбітшілік  және  келісім  сарайы  маңындағы  Президент  паркі) 
және  екінші  (Хан  Шатыр  сауда  ойын  сауық  орталығы  маңындағы  Ғашықтар 
бағы) нысан алаңында отырғызылған ағаш және бұта өсімдіктері. 

 
 
                                                                                          
 
 
 
 
  Кесте 13 – Бірінші нысанда отырғызылған интродуценттердің жапырақ пластинасының ұзындығы 
 
№  Ағаш түрлерінің аттары 
Орташа 
арифметикалық 
көрсеткіш 
M±m, мм 
Вариация  
коэффициенты 
Cv, % 
Дәлдік 
тәжірибесі, 
P, % 
        Шығын 
min 
max 
1 
Сары қараған - акация желтая (ф. плакучая) –  
Сaragana arborescens (f. pendula); 
20,80±0,65 
17,08 
3,12 
14 
25 
2 
Бұтағы жан жақты өскен алхоры -   
Алыча растопыренная - Prunus divaricate; 
34,13±1,59 
25,58 
4,67 
20 
50 
3 
Бұталы аморфа - Аморфа кустарниковая  -  
Amorpha fruticosa; 
22,80±0,91 
21,85 
3,99 
11 
30 
4 
Амур бархаты - Бархат амурский –  
Phellodendron amurense; 
75,57±2,20 
15,96 
2,91 
60 
102 
5 
Үш тікенді гледичия - Гледичия трехколючковая –  
Gleditsia triacanthos; 
28,33±1,17 
22,66 
4,14 
15 
36 

жүктеу/скачать 10,14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: