Интродуцент ағаш түрлерінің жапырақ пластиналарындағы
ауыр металлдардың мөлшері (мкг/г)
1-нысан
2-нысан
3-нысан
1 – Сары қараған - Акация желтая (ф. плакучая) – Сaragana arborescens (f.
pendula), 2 – Алша немесе алхоры - Алыча или слива растопыренная –Prunus
divaricata , 3 - Бұталы аморфа - Аморфа кустарниковая – Amorpha fruticosa, 4 –
Амур бархаты - Бархат амурский – Phellodendron amurense, 5 – Үштікенді
қармала - Гледичия трехколючковая - Gleditsia triacanthos, 6 – Вавилондық
тал - Ива вавилонская — Salix babilonica, 7- Гиннал үйеңкісі - Клен Гиннала,
или приречный — Acer ginnala, 8 – Емен жапырақты магония - Магония
падуболистная — Мahonia aquifolia, 9 – Маньчжур жаңғағы - Орех
маньчжурский — Juglans mandshurica, 10 – Симон терегі - Тополь Симона —
Рopulus simonii, 11 – Аралық форзиция - Форзиция промежуточная— Forsythia
xintermedia Zabel, 12 – Кәдімгі мойыл - Черемуха обыкновенная, или кистевая
— Рadus avium, 13 – Шар тәрізді шаған - Ясень (ф.шаровидная)- Fraxinus
excelsior L.
Сурет 80 – Үш нысанның өсімдіктеріндегі кадмий мөлшері
106
0
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
Интродуцент ағаш түрлерінің жапырақ пластиналарындағы
ауыр металдардың мөлшері (мкг/г)
1-нысан
2-нысан
3-нысан
1 – Сары қараған - Акация желтая (ф. плакучая) – Сaragana arborescens (f.
pendula), 2 – Алша немесе алхоры - Алыча или слива растопыренная –Prunus
divaricata, 3 - Бұталы аморфа - Аморфа кустарниковая – Amorpha fruticosa, 4 –
Амур бархаты - Бархат амурский – Phellodendron amurense, 5 – Үштікенді
қармала - Гледичия трехколючковая - Gleditsia triacanthos, 6 – Вавилондық
тал - Ива вавилонская — Salix babilonica, 7- Гиннал үйеңкісі - Клен Гиннала,
или приречный — Acer ginnala, 8 – Емен жапырақты магония - Магония
падуболистная — Мahonia aquifolia, 9 – Маньчжур жаңғағы - Орех
маньчжурский — Juglans mandshurica, 10 – Симон терегі - Тополь Симона —
Рopulus simonii, 11 – Аралық форзиция - Форзиция промежуточная— Forsythia
xintermedia Zabel, 12 – Кәдімгі мойыл - Черемуха обыкновенная, или кистевая
— Рadus avium, 13 – Шар тәрізді шаған - Ясень (ф.шаровидная)- Fraxinus
excelsior L.
Сурет 81 – Үш нысанның өсімдіктеріндегі қорғасынның мөлшері
Кесте 19 – Интродуцент ағаш түрлерінің жапырақ пластиналарындағы ауыр металлдардың мөлшері (мкг/г)
Ағаш және бұта түрлерінің аттары
1 - нысан
2 - нысан
3 - нысан
Pb
Cd
Pb
Cd
Pb
Cd
1. Сары қараған - Акация желтая (ф. плакучая) –
Сaragana arborescens (f. pendula);
2,3458
0,8910
1,9868
0,7614
2,9041
1,3756
2. Бұтағы жан жақты өскен алхоры -
Алыча растопыренная - Prunus divaricate;
2,9532
0,9529
2,2681
0,7963
3,2580
1,2151
3. Бұталы аморфа - Аморфа кустарниковая -
Amorpha fruticosa;
3,4421
0,9232
2,6860
0,8211
3,8243
1,4943
4. Амур бархаты - Бархат амурский –
Phellodendron amurense;
2,5241
0,9253
2,3521
0,8640
2,7547
1,2975
5. Үш тікенді гледичия - Гледичия трехколючковая –
Gleditsia triacanthos;
3,7593
1,0357
3,3866
0,9167
4,2418
1,2326
6. Вавилондық тал - Ива вавилонская –
Salix babilonica;
3,0914
0,9687
2,3574
0,8946
3,5478
1,3542
7. Гиннал үйеңкісі - Клен Гиннала, или приречный
- Acer ginnala;
3,6092
0,9223
2,6924
0,9045
3,8008
1,1903
8. Емен жапырақты магония - Магония
падуболистная - Мahonia aquifolia;
2,6092
0,6895
2,0521
0,5324
3,1478
0,8426
9. Маньчжур жаңғағы - Орех маньчжурский
- Juglans mandshurica;
5,2743
1,7959
4,8527
1,5767
6,1976
1,8284
10. Симон терегі - Тополь Симона –
Рopulus simonii;
3,6852
1,2654
3,3577
1,0862
4,9347
1,5335
11. Аралық форзиция - Форзиция промежуточная
- Forsythia x intermedia Zabel;
3,4652
0,9120
2,8865
0,8314
3,9241
1,5941
12. Кәдімгі мойыл - Черемуха обыкновенная, или кистевая
- Рadus avium;
2,7609
0,8621
2,2584
0,7612
3,2145
0,9647
13. Кәдімгі шаған - Ясень обыкновенный (ф. шаровидная)
- Fraxinus excelsior L.
-
0,8904
1,8775
0,7802
2,8248
0,8860
107
108
Улы газдар арасында кадмий, негізгі жиналу қайнарында аз млшерде, бірақ
та қорғасынға қарағанда жүз есе қауіпті болып келеді. Егер қорғасынды
организмнен шығарып тастай алсақ, кадмий бірте-бірте өсімдік ішінде
жинақталады, әсіресе тамыр жүйесінде. Ал кадмийдің қайнар көзі болып
дизельді отынмен жүретін көліктер болып табылады. Кадмийдің ПДК мөлшері
әр түрлі мемлекеттердің топырағында 2-5 мкг/г.
Нысандардың максималды және минималды мөлшерлеріне байланысты
келесідей нәтиже шығаруға болады: ауыр металлдардың максималды
жинақталуының арифметикалық орташасын үшінші нысан бойынша анықтауға
болады, келесі болып бірінші нысан, ал қорғасын мен мыс бойынша
минималды орташа мөлшері барлық 13 ағаш түрі екінші нысанда байқалды.
Сонымен қатар қорғасын мен қадмийдің максималды жинақталуы Juglans
mandshurica анықталды, ал минимум жағдай Мahonia aquifolia – барлық үш
нысан бойынша.
Өсідіктердің
құрамында
кадмийдің
жинақталуы
өсімдіктердің
жаралануының көрсеткіші. Жапырақ бетіне түскен кадмий оңай араласады.
Бірінші және екінші нысандарда кадмийдің мөлшері өте жоғары болып
бағаланады. Кадмийдің топырақ құрамына еніп өсімдіктердің организмінде
жинақталатыны белгілі. Сонымен кадмий барлық үш нысан бойынша мөлшері
0,6895 мкг/г (бірінші нысан - Мahonia aquifolia), 1,8284 мкг/г (үшінші нысан -
Juglans mandshurica).
Ағаш өсімдіктерінің ауыр металлдармен зақымдалудың сапалы
сипаттамасы жеткіліксіз болып көрсетіледі, себебі өсімдіктердің құрамында
сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларына байланысты адаптация механизмдері
пайда болады. Ауыр металлдарды локализациялауда жасыл отырғылар үлкен
роль атқарады. Мысалы, біркелкі автомагистральдің бойына долана мен егіс
үйеңкісінің жолақтары автожолдардың бойынан қорғасын мөлшерін 30-50%
азайтады.
Жоғарыда келтірілген токсиканттардың жинақталуына байланысты Астана
қаласында үш нысанда да, отырғызылған жапырақ пластиналары жайында
алынған материал бойынша қорытынды жасауға болады.
Астана өндіріс орталығы болып табылмайды, ал атмосфера ауасының
ластануы қазіргі уақытта бұл жағдай өте қауіпті болып бағаланады да
атмосфера ауасында, топырақта және барлық тірі организмдерде байқалады,
мұның барлығы ЖЭС және автокөлік нәтижесінде пайда болды.
Ең қатты ластанған болып үшінші нысанның өсімдіктері болып шықты.
Кадмий мен қорғасынның максималды жинақталуы Juglans mandshurica
жапырақ пластиналарында байқалды, ал минималды Мahonia aquifolia 50 %
жағдайда.
Ағаш өсімдіктері ауыр металлдарды әр түрлі деңгейде қабылдайды.
Жағдайлардың тұрақтануына байланысты токсиканттарды жинақталуыдың
төмендеген түрлер байқалады, бірақта сыналған өсімдіктердің Астана
қаласының ластанған ауа жағдайларына біраз мөлшерде тұрақты екені
анықталды.
109
ҚОРЫТЫНДЫ
Жасалған зерттеу жұмыстарына негізделіп келесі қорытынды жасауға
болады:
1.
Астана қаласының ағаш өсімдіктерінің және АҚ Астана
«Көгалдандыру» орман питомнигінің бүгінгі күнгі ассортимент түрлердің
жетіспеушілігін анықтайды. Бұл түрлердің жетіспеушілігі Астана қаласында
интродуценттерге қатысты іс-шаралар жүргізуге рұқсат етеді. Ағаш және бұта
өсімдіктерінің биологиялық ерекшеліктерін зерттеу нәтижесінде 50 ағаш
түрлерінен тұратын ассортимент құрастырылды, және оларды Астана
қаласының көгалдандыруында қолдануға болады.
2. Астана қаласының шарттарында 50 ағаштың 13 түріне нысан
отырғылары жүргізілді. Өсімдіктер Алматы облысы Алматы қаласынан 53 км
қашықтықта орналасқан «Орман питомник» АҚ –нан әкелінді. Үш нысанда
ағаш және бұталар отырғызылды: 1 – Сары қараған - Акация желтая (ф.
плакучая) – Сaragana arborescens (f. pendula), 2 – Алша немесе алхоры - Алыча
или слива растопыренная –Prunus divaricata, 3 - Бұталы аморфа - Аморфа
кустарниковая – Amorpha fruticosa, 4 – Амур бархаты - Бархат амурский –
Phellodendron amurense, 5 – Үштікенді қармала - Гледичия трехколючковая -
Gleditsia triacanthos, 6 – Вавилондық тал - Ива вавилонская — Salix babilonica,
7- Гиннал үйеңкісі - Клен Гиннала, или приречный — Acer ginnala, 8 – Емен
жапырақты магония - Магония падуболистная — Мahonia aquifolia, 9 –
Маньчжур жаңғағы - Орех маньчжурский — Juglans mandshurica, 10 – Симон
терегі - Тополь Симона —Рopulus simonii, 11 – Аралық форзиция - Форзиция
промежуточная— Forsythia xintermedia Zabel, 12 – Кәдімгі мойыл - Черемуха
обыкновенная, или кистевая — Рadus avium, 13 – Шар тәрізді шаған - Ясень
(ф.шаровидная)- Fraxinus excelsior L.
Өсімдіктердің үш нысанда бөлініп отырғызылуы инродуценттердің өсуі
мен дамуына болашақта толық салыстырмалы бақылау жасауға мүмкіндік
береді.
3.
Сыналған өсімдіктердің жапырақ бетіндегі айқын сызықты
параметрлермен сипатталады. Зерттеліп жатқан өсімдік ассортименті үлкен
дәрежедегі экологиялық біркелкіліксіздікпен сипатталады. Айырмашылық
бүкіл зерттелген белгілермен анықталды, бір типті отырғыларды айқын
сипаттайды. Сонымен қатар әр қатарда өсіп жатқан түраралық айырмашылық
туындап жатыр. Саябақ зонасы отырғызылған өсімдіктерге қолайлы жағдай
туғызады, көліктердің және басқа да антропогендік жағымсыз әсерлерінің
болмауы өсімдіктердің өсуі мен жеке органдарының өзгеруіне қолайлы әсер
етті.
Үшініші нысандағы өсімдіктерге көп комплексте экологиялық факторлар
әсер етеді, зерттеліп жатқан өсімдіктердің сызықты параметрлерінде білінеді.
Экологиялық
нысандарда
отырғызылған
өсімдіктер
сызықты
параметрлерінде айырмашылығы бар жапырақ пластиналарын түзеді деп
қорытындылауға болады. Зерттеліп жатқан ассортименттердің бір типті екенін
ескере отырып, тәжірибе барасында үлкен айырмашылықтар сыртқы ортаға
110
байланысты екені анықталды. Астана өндіріс ортасы емес, бірақ атмосфераның
ластану деңгейі жоғары, бұл топыраққа, өсімдіктерге, атмосфераға және барлық
тірі организмдерге зардабын тигізеді. Ластауыш көзі ЖЭС және автокөліктер.
Зерттеулерге сүйене отырып жапырақ пластиналарында токсиканттардың
жиналуы, Астана қаласындағы үш нысан бойынша ең көп ластанған үшінші
нысан болып анықталды. Қорғасын мен кадмидің жапырақ пластинасында
максимум Juglans mandshurica, минимум 50% жағдайда Мahonia aquifolia.
Ағаштектес өсімдіктер әр дәрежеде ауыр металлдарды өз органдарында
жинақтайды. Орта жағдайы біркелкілене бастағанда токсиканттарды аз
мөлшереде жинай алатын түрлер анықталына бастады, дегенмен зерттеліп
жатқан
өсімдіктердің
Астана
қаласының
ластанған
атмосферасын
тұрақтылығын нақты айтуға болады.
111
Өндіріске қолданылатын ұсыныстар
Ағаш пен бұта өсімдіктерін отырғызып оларға күтім жасау
Ағаштектес өсімдіктерді тасымалдау
Ағаш және бұта тікпелерін топырағымен автокөлік арқылы тасымалдағанда
көшеттерді вертикальды бағытта орналастыру қажет. Отырғызылатын жерге бірден
автокөліктен түсіріп отырғызады.
Ағаш тамыры питомникте арнайы тығыз жауып тұратын материалмен
оралады. Бос қалған аралықтарын орманға жарамды топырақпен толтырады.
Ашық тамыр жүйесіндегі қысқа уақыт сақтауға арналған отырғызу
материалына алдын ала алаң дайын болуы тиіс. Алаңды жоғары жерде,
борпылдақ топрақты жерге орналастырады. Материалды қабылдауға,
есепке алуға жауапты адам тағайындалады.
Әкелінген отырғызу материалы көп кідірмей автокөліктен босатылуы
тиіс, саналып және арнайы дайындалған орындарға тегімен сорты бойынша
егілуі керек. Дәл солай темір жол станциясына, аэропорт немесе кемежайға
келген материал көп кідірмей сақтау орнына жеткізіліп босатып отырғызу
қажет. Жабық тамыр жүйесіндегі өсімдік түзу, алдын ала дайындалған,
көлеңкеленген, жерге орнату керек. Материалды босатпай үстіне
борпылдақ топырақпен ағаш ұнтақтарын беткейіне дейін толтырып көбірек
суарады. Бұл түрде сақтау он күннен аспауы тиіс.
Ағаштар мен бұталарды отырғызу
Жабық тамыр жүйесімен отырғызғанда алдын ала дайындалған орын
материалдан 80-100 см, тереңдігі бойынша 30-40 см үлкен болуы қажет.
Экранды кәріз қабаты – мықты тасқиыршық немесе құм қабатын
айтамыз. Отырғызылатын орын астына (шұңқыр, траншея және т.б) төселеді.
Оның мақсаты ағаш тамырларын қолайсыз жер асты суларынан сақтау және
т.б. Сонымен қатар ол сусыйымдылық қабат бола алады. Өйткені Астанада
жер асты суларының деңгейі жоғары.
Отырғызғаннан кейінгі және күтім суаруы
Ағаш бұталы өсімдіктерін суару үшін судың минералдану деңгейі 1,0-2,0
г/л артық болмау керек. Суару үшін судың ең пайдалы минералдануы 0,5 г/л,
құрамында гидрокарбонатты- сульфатты кальций болуы қажет. Әсері аз болып
орта сапалы сулар, құрамында 0,5-1,5 г/л еріген заттары бар (гидрокарбонатты-
сульфатты кальцийлі, кальцийі бар магний).
Ағаш және бұта өсімдіктерін суару үшін қолданылатын су көлемі
Өсімдіктерді суарудың минималды ауданы – 10 жасқа дейінгі ағаш және
бұта көшеттеріне - 2м
2
; 10-15 жастағы ағаштарға-4 м
2
; 16 жастан үлкен ағаштар
үшін- 6,25 м
2
. Ағаштарды тұрғызу кезіндегі бір рет суару - 130-150 литр бір
ағашқа, ал бұта ағаштарына - 25-50 л/к. Күтім жасау суару кезінде ағаш бұталы
өсімдіктеріне 60-75 литр дің дөңгелегіне, яғни бір ағашқа құйылады. Бұта
ағаштарына механикалық құрамына байланысты бір суару кезінде 20-30 литр
суды бір бұтаға құйған дұрыс. Кесекті ағаштарды күту кезіндегі суару нормасы
(еселік суару) Кесектің өлшеміне байланысты болады, мысалы кесек өлшемі
025х0,2 болғанда суару нормасы келесі өлшемдерді құрайды: 0.011м
3
; 0.3х0.3 –
112
0.030 м
3
; 0.5х0.4 – 0.040 м
3
; 0.8х0.6-0.125 м
3
; 0.5х0.5х0.4 – 0.040 м
3
; 0.8х0.8х0.5 –
0.125 м
3
; 1.0х1.0х0.6 – 0.250 м
3
; 1.3х1.3х0.6 – 0.375 м
3
; 1.5х1.5х0.65 – 0.500 м
3
;
1.7х1.7х0.65 – 0.750 м
3
.
Вегетациялық кезең уақытына ағаштар мен бұта өсімдіктеріне 6 (4-8) рет
суару жүргізіледі: қуаңшылық кезінде 8 және одан артық, ылғалды кезең
уақытында 4 рет суару өткізіледі. Ауа райы жақсы кезеңдерде келесідей суару
жұмыстары жүргізіледі: соңғы 3 жылда отырғызылған ағаштарды бір кезеңде 10
рет суару, 4-10 жастағы ағаштарды бір кезеңде 8 рет суару, 10-15 жастағы
ағаштарды 6 рет және 16 жастан үлкен ағаштарды 4 рет суару. Ауа райы
құрғақ, ыстық кезеңде соңғы үш жылда отырғызылған ағаштарды 14 рет
суару, 15 жасқа дейінгі ағаштарды 10-15 рет суару, жетілген ағаштарды 6 рет,
массивтерде 4 рет суару.
Тыңайтқыштарды енгізу
Екпе ағаштарды қосымша қоректендіруді топыраққа минералды
тыңайтқыштарды енгізу арқылы жүзеге асырады, нәтижесінде өсуі жақсарып
тұрақтануы 1 м
2
дің дөңгелегінің барлық ауданына төмендегі нормаларға
сәйкес енгізеді.
Тамырдан қосымша қоректендіру кезінде минералды тыңайтқыштарды төрт
тәсілмен енгізеді: тыңайтқыштарды дің дөңгелегі айналасына сеуіп, топырақ
бетімен бірдей етіп күрекпен түзулеу, және суару; өсімдіктің дің
проэкциясының шетіне немесе дің дөңгелегінің шетіне 20-30 см шұңқыр
қазып тыңайқыштарды енгізу; тынайтқыштарды скважиналарға немесе
шурфтарға 30-40 см тереңдікпен, ағаш діңінен 100 см қашықтықта және бір
бірінен 50-70 см қашықтықта енгізу; минералды тыңайтқыш қоспаларымен
суару (сұйықтық шығыны қалыпты суару жағдайында), көп ағаш түрлеріне
оптималды концентрация: аммиакты селитра - 2 г/л, суперфосфат - 2-3 г/л,
хлоры калий - 2 г/л.
Кесте 20 - Минералды тыңайтқыштарды енгізу нормалары
Ағаш және бұта
өсімдіктері
Дала зонасы үшін минералды тыңайтқыштардың мөлшері,
г/м
2
д.в.
N
Р
2
О
5
К
2
О
Жапырақты
25
50
12,5
Қылқанды
25
75
12,5
Тыңайтқыштардың қосындылары мен растворлары енгізу алдында
дайындалады. Минералды тынайтқыштардың жоғары концентрацияда болуы тамыр
мойынының күюіне әкеледі, сондықтан тынайтқыш мөлшерін анықтау үшін жүйелі
түрде топыраққа химиялық анализ жүргізу керек.
Асфальт немесе бетон маңында өсіп тұрған ағашты қоректендіру үшін,
сонымен қатар дымқылдату, газ алмасуын жақсарту үшін дің маңындағы
шұңқырларды шурфлеген жөн. Діңнен 60-80 см аралықта диаметрі 7-12 см, 6-8
скважина жасайды, тереңдігі 60-80 см болу керек, ол скважиналарды
113
компостпен, шіріген көң немесе ағаш үгіндісі, минералды тынайтқыштарға бай
қоспалармен толтырады. Кәріздеуді ерте көктемде немесе күзде 3-5 жылда бір
рет жүргізу керек. Кәрізді скважиналарды толтыруға арналған қоспаларды
минералды-торфты типте дайындау керек.
Екпелерді тыңайтқыштармен қосымша қоректендіруді 2-3 жылда 1 рет
40 т/га (4 кг/м
2
) компост енгізіп, 10 см тереңдікке дейін жеткізу арқылы
жүргізеді. Сұйық органикалық тыңайтқыштар қопсытылған топыраққа жаңбыр
немесе суарудан кейін енгізіледі. Бұндай қоспаларды енгізу нормасы 1 м
2
алаңда
ағаш астына – 20-25 л, бұта астына -15-20 л.
Топырақты жұмсарту, мульчирлеу және жылыту
Ылғалдың булануын төмендету үшін, топырақ беті қабатының пайда
болуын тоқтату мен арамшөптермен күресу шараларында топырақты торфпен
немесе қарашірінді қоспасымен мульчирлеу жүргізу қажет, әртүрлі
компосттармен, шабылған шөппен, түсіп қалған ұсақтанған жапырақ пен
қылқан немесе қиыршық тастармен жүргізу қажет. Мульчирлеуді көктемде
немесе жаздың басында жүргізеді. Мульчи қабаты- 3-5 см, оны құрғақ,
тығыздалған немесе жаңа ғана ылғалданған топырақ бетіне салуға болмайды.
Топырақтың тығыздалуын алдын алу үшін және арамшөптерден құтылу
үшін топырақты жұмсарту жұмыстарын жүргізу қажет. Өсімдіктердің тамыр
жүйесін зақымдап алмау үшін ағаштар астынан 5-10 см тереңдікте, бұта
өсімдіктері үшін 3-5 см тереңдікте аудару қажет. Қылқанды ағаштардың дің
түбінде айнала жатқан жылқан кебінділері жатқан кезде жұмсарту
жүргізілмейді. Ағаш діңінің айналасын арамшөпсіз және жұмсартылған күйде
сақтаған дұрыс, бірақ қажетті қорек пен ылғал режимі қамтылса бұл жерлерде
көгал шөптерін немесе гүл отырғызуға болады.
Жаяу жүргінші жолдары жиегіндегі шұңқырларды арнайы декоративті
ағаштан жасалған немесе темір торлармен жабылады.
Өсімдіктердің айналасында арамшөптермен күресуді систематикалық түрде
өткізген жөн, оның екі түрі бар: механикалық (арамшөпті жою), химиялық
(гербицидтер қолдану). Гербицидтердің қолданылуы олардың көлеміне
байланысты, өңдеу уақыты мен топырақ сипатына (механикалық құрамы,
органикалық заттармен және қорек заттарымен байытылуы), препараттың
дұрыс таңдалуы пен өсімдіңтің оған әсерінен тәуелді.
Өсімдіктердің тамырларын үсіктен сақтау үшін оларды 40-50 см
қалыңдықта қармен жабу қажет. Бұл жағдайда қарды тығыздау қажет емес.
Өсімдіктердің тамырларын үсіктен сақтау үшін оларды торфпен,
компостпен, жапырақтармен жауып жылытуға болады. Қарашірікпен 10-15 см
қалыңдықпен жайылады, жапырақтармен 20-25 см. Ал жапырақтар ұшып кетпеуі
үшін олардың үстінен жұқа қабатпен топырақ себеді. Көктемде ағаш
өсімдігінің тамыр мойыны топырақ пен жылытпа материалынан тазалануы тиіс.
Ағаштың діңі мен ұшар басын жылыту үшін киіз, сабан және басқа
материалдар қолданылады. Сабанды жгуттармен ағаш діңдері және бұталары
оралып жылытылады.
Әсіресе бағалы декоративті өсімдіктер арнайы ағаштан дайындалған
каркаспен жылытылады.
114
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 Романовская Е.А. Интродукция древесных и кустарниковых растений
в пустынно-степной зоне Юга Казахстана и хозяйственное использование их:
дис. ... канд. ...наук: - Алма-Ата:, 1973.- 148 с.
2 Аболин Р.И. Южная часть Алма-Атинского округа Каз ССР в
естественноисторическом отношении. Ташкент изд.-во ин-та почвовед, и
геоботан. САГУ., 1929.- 124 с.
3 Агроклиматический справочник по Алма-Атинской области. - Л., 1961,-
219 с.
4 Справочник по климату КСРО // 1966.- Вып. 18, ч. 2, 1968.-Вып. 18, ч. 4,
5 Урбах В.Ю. Биометрические методы. М.: - «Наука», 1964.- 415 с.
6 Костенко Н.Н. Краткая Характеристика четвертичных отложений
Восточного Казахстана. // Советская геология, М.: 1956. – 52 с.
7
Ломонович М.И. Опыт стратиграфического расчленения
отложений Заилийского Ала-Тау: бюллетень комиссии по изучению
четвертичного периода: М., 1959.-№3.-98 с
8 Почвы Казахской ССР. Алма-Атинская область, - Алма-Ата, 1962.-Вып.
4.-422 с.
9 Рубцов Н.И. Растительный покров Казахстана // В кн.: Очерки по
физической географии Казахстана АН КазССР.- Алма-Ата,1952. - 385-451 с.
10 Рубаник В.Г. Интродукция голосеменных в Казахстане. - Алма-Ата,
1974.- 268 с.
11 Fischer F. E. et Meyer С. Enumeratio plantarum novaram a cl. Schrenk
lectaram Petropoli // Prus.Rev.- 1841.- Vol. 45, №l. -P.1-113, Vol. 46, №2.-1842.-
P.1-77.
12 Кarelin G.S. Letters. Bull. Soc natur. Moscou, Nr // Prus.Rev. -1840.-
Vol.52,-№4. P.495-504.
13 Karelin G.S. Letters. Bull. Soc natur. Moscou, Nr // Prus.Rev.-1841.- Vol.53,
№3.-P.559-573.
14 Karelin G. et Kirillow J. Enumeratio plantarum anno 1840 in regionibus
altaius et confmibus collectarum. Bull. Soc. natur. Moscou. Nr.//Prus.Rev.-1841.-
Vol.53,№1.-P.369-459.
15 Семёнов-Тянь-Шанский П.П. Мемуары. ПутешествиевТянь-Шань.-
горы., -1946.- от.2.-123 с
16 Regel E. et Herder F. Enumeratio platarum in regionibus cis et transiliensibus
acl. Semenovio anno 1857 collectarum. Bull. Soc. natur. Moscou // Prus.Rev.- 1864.-
Vol.2, №2, P.383-425., -1866.- Vol.2, №8,P.527-571., -1866.-Vol.2, №12,P.1-115.,
-1867.-Vol.2,-P.124-190., -1868.-Vol.2, №2,-P.269-310.
17 Райков Б.Е. Русские биологи эволюционисты до Дарвина. -М.-Л., 1955. -
Т.3.-644 с.
18 Микулинский СР. К.Ф. Рулье и его учение о развитии
органического мира. -М., 1957.- 353 с.
19 Остен-Сакен Ф.Р. Поездка в занарымский край летом 1867 г.-гор: Изд.
РГО. 1869.-Т.2.-С.127-150.
115
20 Регель А. Ботаническая экскурсия в горы Каратау // Туркест. вед.-1876.-
№31.-С.122-123.
21 Регель А. Из Кульджи // Вестник Российск. общ.садоводства.- 1877- С.
397-403.
22
Регель А. Ботаническая экскурсия от Ташкента до Кульджи
//Туркест.вед.-1878.-№Ю-13.-С.245-256
23 Фетисов A.M. Экскурсия в горы Заилийского, Терскей и Кунгей Ала-
Тау // Туркест. вед.-1878.-№3,4.-С.133-157
24 Дробов В.П. Сем Uimaccae - в Флоре Узбекистана // 1, 2, АН Уз.- ССР-
Ташкент.-1953.-С.114-126
25 Мушегян А. М. Деревья и кустарники Казахстана. - Алма-Ата.-1962.
- 364 с.
26 Гумбольд А. География растений, //сер. «Классики естествознания».
М.- Л. – 1936.-С.1-228.
27 De-Candolle Alph. Geograhie botanique raisonee. Paris.-1855.- Vol.1,2,-
Р.115-125.
28 De-Candolle Alph. L'origine des plantes cultive'es. Paris. -1855.- Vol.1,2,-
Р.145-165.
29 Рулье К.Ф. Отчёт по Комитету акклиматизации животных, читанный
на годичном собрании Моск. о-ва сель.хоз. 25 янв. 1858 г. Акклиматизация //
М., 1860.- Вып. 1,Т. 1,; С.246-249.
30 Рулье К.Ф. Начальные действия Комитета акклиматизации животных
и
растений при императорском Московском обществе сельского
хозяйства//1861.- Т. 2, Вып. 2, С.226-234.
31 Богданов А.П. Об акклиматизации животных и растений // Журнал
Акклиматизация -М., 1860.- Т. 1, Вып. 12, - С.3-5.
32 Регель Э. Об акклиматизации растений // Вестник Российского
общества садоводства. СПб, 1860.- Вып. 3, - С.12-40.
33 Бекетов А.Н. из жизни природы и людей // Две публичные лекции по
акклиматизации растений. СПб., 1870.- 21с.
34 Бекетов А.Н. География растений. СПб., 1895.- 47с.
35 Северцев Н.А. Поездка в западную часть Небесного хребта [Тянь-
Шань] или Цун-лин древних китайцев от Западных пределов Заилийского
края Ташкента. Зап. РГО 1867.- Т.1, - С. 75-164.
36 Северцев Н.А. Об исследованиях, произведённых в Тянь-Шане в 1867 г.
Изв. ГО 1869. – Т.5, - С. 1-3.
37 Северцев Н.А. Путешествие по Туркестанскому краю и
исследование горной страны //Тянь-Шань, совершённое по поручению РГО.
Спб., 1873, - Т.6, С. 1-461.
38 Никольский A.M. Путешествие на оз. Балхаш и в Смеречинскую
область //Записки Зап. Сиб. отд. РГО – 1885.- Т.7, - С. 1-93.
39 Краснов А.Н. Предварительный отчет о геоботанических исследованиях
в восточном Тянь-Шане и его предгорьях, совершённых летом 1886г. // Изв.
РГО – 1887. - Т.23,- С.136-174.
40 Закржевский Р. Краткий очерк северного склона Джунгарского Алатау
116
//Записки Зап.Сиб. отд. РГО - Омск -1893. - Т. 15, кн. 1, - С. 1-46.
41 Федченко О.А. и Б.А. Материалы к флоре южного Алтая //
Землеведение 1898.- кн. 1-2, - С. 38-51.
42 Дергит Ф. Об условиях лесоводственной деятельности в
Темирском лесничестве Уральской области // Лесной журнал – 1899.- Вып. 3, -
С. 497-516.
43 Рунер СЮ. Горные леса Туркестана и их значение для водного
хозяйства края. // Изд. Лес.департ. СПб.- 1901.- С.122
44 Сапожников В.В. Очерки Семиречия, I. Джунгарские степи, Балхаш,
Иссык-Куль, Центральный Тянь-Шань // Изв. Томск. унив. 1904. - кн. 26, Т. 8, 1
карта, 53 автотипии, - С. 1-144.
45 Сапожников В.В. Очерки Семиречия, П. Джунгарский Алатау и одна
экскурсия в Заилийский Алатау // Изв. Томск., универ. 1907. - кн. Т.18, 3,4
карты, 44 автотипии, - С. 1-107.
46 Сапожников В.В. Предварительный отчет об учёной поездке в Саур и
Джунгарский Алатау в 1904 году // Изв. Томск, унив. 1907.- кн. 18, - С.1-8.
47 Липский В.И. Флора Средней Азии. Ч. I // Литература. Тр. Тифлисск.
ботан. сада, 1902.- Вып.7, ч.I, - С. 1-245.
48 Липский В.И. Флора Средней Азии. Ч. П. История исследования //
Тр.Тифлисск. ботан. сада, 1903.- Вып. 7, ч. 2, - С. 247-337.
49 Липский В.И. Флора Средней Азии. Ч. III. Ботанические коллекции //
Тр.Тифлисск. ботан. сада. 1905.- Вып. 7, ч. 3, - С. 341-841.
50 Липский В.И. Лесная растительность Туркестана // Тр. по опытному
лесному делу в России. 1911. - Т. 20, табл. 1-8. - С. 1-60.
51 Резниченко В.В. Очерк почв и растительности северо-восточной части
Зайсанского плоскогорья и общих природных условий края. Изд. Отд. Зем.
улучш. СПб., 1911.- рис – 23, карта 1, - С. 1-135.
52 Резниченко В.В. К естественнои сторической характеристике
Зайсанского уезда (Семипалат.обл.). Зап. Сиб. отд. РГО 1912.- кн. 20-26, ч. I, С.
1-12.
53 Палецкий В.А. Укрепление песков в Средне-Азиатской жел. дороге
и описание пород, применяемых для укрепления песков // Лесопромышленный
вестн. 1908.- Т.10, - С. 285-287, 293-298.
54 Палецкий В.А. Схема смены растений приестественном [без
вмешательства человека] успокоении и закреплении песков // Лесной журнал,
1914. – Вып.5, - С. 875-877.
55
Барышевцев
В.
Казённые
лесничества
Акмолинской
и
Семипалатинской областей // Сб. Из казённых лесов Акмолинской и 1,Омск.
1911. - Вып. - С.255-278
56 Андриевский А.А. Леса Семиречия и их значение в жизни Края //
Лесной журнал СПб 1914. - N3, - С. 390-405.
57 Пташицкий М.И. Растительность бассейна среднего течения р.Или //
Тр. Почв.-бот. эксп. Переселыческого управл. ч. II, Ботан. исслед. за 1908г.,
1910.- T.9, Вып 8.,- С. 1-162.
58 Пташицкий М.И. Растительность бассейна нижнего течения р.Или
117
впределах Верненского уезда // Тр. Почв.-бот. эксп. Переселенч. управл. ч. И.
иссл. 1909г. 1913. - Вып 8. - С. 1-80.
59 Шнитников В.Н. Поездки по Семиречью (Джаркентский и
Пржевальский уезды) // Изв. Туркест. отд. РГО 1915.- Т.9, Вып. 2, - С. 1-140.
60 Титов В. С. Предварительный отчёт о результатах исследований
растительности Верненского уезда Семиреченской области в 1915г. // Изв.
Докучаеск. почв, ком., 1916. - №2,- Т. 4, - С.70-92.
61 Аболин Р.И. Почвенно-ботанические районы восточной части
Верненского уезда в связи с очередной агрономической работой //Семиречие,
№4-5, 1916. - С. 90-95; 119-122.
62 Попов М.Г. Ботанические результаты Угамской экспидиции летом
1921г. // Тр. Туркест. гос. универс, т. У.Ташкент 1922. - С. 25.
63 Шипчинский Н.В. Новые для Семипалатинской области ивы.
(Зайсанский уезд) // Бот.мат. герб. Гл. бот.сада – 1923. - Т. 4, Вып. 15-16, - С.
127-128.
64 Шипчинский Н.В. Betula папа L. и ClaytoniaJoanneanaR. etSch. В
Семипалатинской области // Бот.мат. герб. Гл. бот.сада - 1923. - Т.4, Вып. 9-10, -
С. 80.
65 Павлов Н.В. Островные леса Тургайской области и некоторые вопросы
их биологии // Изв. Гл. бот.сада - 1925, Т. 20-4, - С. 61-72.
66 Павлов Н.В. Ботанико-географичесский очерк северо-восточной части
Тургайской области // Журнал Русского бот. общ., - 1926. - Т. 11, Вып. №1-2, -
С. 109-125.
67 Попова Т. Новые виды CalligonumL. из Зайсанского округа // Сист зам.
по матер, герб. Томск, унев., - 1928. - №5, - С. 1-3.
68 Попов М.Г. Основные черты развития флоры Средней Азии // Бюлл.
САГУ, №15, Ташкент 1927. - С. 239-292.
69 Попов М.Г. Дикие плодовые деревья и кустарники Средней Азии // Тр.
По прикл. бот.,генет. и селекц., 1929. - Т. 22, Вып. 3, - С. 241-483.
70 Попов М.Г. Ботаническая характеристика обитаний плод овых
в окресностях г. Алма-Ата // Бюлл. Каз. фил. АН КСРО, Алма-Ата 1934. - Вып
1, - С. 47-54.
71 Попов М.Г., Клабуков А.Г. и Мальковский М.П. Дикие плодовые
заросли окрестностей Алма-Ата в Заилийском Алатау (Тянь-Шань).
Казкрайогиз. Алма-Ата-М.: 1935. - С. 1-122.
72 Попов М.Г. Флора Алматинского государственного заповедника.
Казкрайогиз. Алма-Ата: 1940.- С. 12-28.
73 Попов М.Г. Высотные пояса Заилийского Алатау. «Растительность
Казахстана», // Изд. АН КСРО. М-Л.: 1941. Т.2, - С. 25-35.
74 Павлов Н.В. Ботанико-географическое значение долины реки Урал //
Вест. АНКазССР, Алма-Ата: 1934. – Вып. - № 1, - С. 44-55.
75 Павлов Н.В. Растительность западной Бетпак-дала и Карсакпайского
плато // Тр. САГУ, сер. VIII - Б, Ботаника, Ташкент, 1935. - Вып. 22, - С. 1-34.
76 Павлов Н.В. Флора Центрального Казахстана, М.: 1935. - ч. 2, - С. 66-75.
77 Павлов Н.В. Флора Центрального Казахстана, //Изд. АН КСРО. М-Л.:
118
1938. - ч. 3, - С. 77-89.
78 Павлов Н.В. Растительные ресурсы Южного Казахстана. М.: 1947.-
С.12.
79 Павлов Н.В. Растительное сырье Казахстана, Изд. АН КСРО. М-Л.:
1949.- С. 54-62.
80 Шипчинский Н.В. Озеленительные работы в г. Балхаше // Сб. Зелёное
строительство.: 1939. – Вып. № 9-10, - С. 66-69.
81 Шипчинский Н.В. Озеленительные работы в Прибалхашье // Природа,
1941. – Вып. - №7-8, -С . 25-46.
82 Шипчинский Н.В.Теоретические и практические основы
зелёного строительства в пустынях и полупустынях Казахстана // Научн.
работы БИЛ АН КСРО.: 1945. – Вып. №145, - С. 20-25.
83 Шипчинский Н.В. К озеленению г. Балхаш // Тр. БИН АН КСРО, сер.
1950. – Т.6, Вып. 1, - С. 171-211.
84 Попов М.Г. и Чабан П.С. Зелёные насаждения г. Алма-Аты и их
реконструкция // Растительный покров Казахстана, т. II, Изд. АН КСРО. М-Л.:
1941. – С. 100-120.
85 Быков Б. и Лубенец Е. Деревья и кустарники города Алма-Ата. Прилож.
2, кт. III // Уч. зап. Каз. Гос. унив.: 1941.- С. 22-46.
86 Быков Б.А. Реликтовый ясеневый лес поймы р. Чарын // Изв. Каз. ФАН
КСРО. 1944.- Вып. 1, - С. 55-78.
87 Быков Б.А. О направлении горных лесомелиоративных работ // Вест.
АН КазССР, Алма-Ата. 1948. – Вып. №11, - С.44.
88 Козо-Полянский Б.М. Работа сектора ботанических садов;
древесные растения // Каз. филиал АН КСРО. М.-Л.: 1942.- С. 111-123.
89 Козо-Полянский Б.М. Итоги работы арборетума // Тр. Респ. бот.сада АН
Каз. ССР, Алма-Ата. 1948. - Т. 1, - С. 124-160.
90 Троицкая О.В. Интродукция и акклиматизация растений в условиях
Алтая // Тр. Каз СХИ, сер.раст., Алма-Ата. 1950. - Т.3, вып.1, - С. 62-76.
91 Троицкая О.В. Акклиматизация растений в условиях города Балхаша //
Тр. Каз СХИ, Алма-Ата. 1955. - Т.5,
Вып. 1, - С. 202-211.
92 Мушегян A.M. Пирамидальный тополь (Populus pyramidalis Rozier) в
Алма-Атинском ботаническом саду // Вест. АН Каз ССР, Алма-Ата. 1948. –
Вып. №10, - С. 75-79.
93 Мушегян A.M. К биологии рассечённолистного манжурского ореха //
Вест. АН Каз ССР, № 3, Алма-Ата. 1948. - С. 61-63.
94 Мушегян A.M. К экологии амурского бархата или пробкового дерева //
Тр. Респ. бот.сада АН Каз ССР, Алма-Ата. 1948. - Т. 1, - С. 161-165.
95 Мушегян A.M. Культура дальневосточных и северо-американских
древесных пород в Алма-Атинском ботаническом саду: Автореф. ... // Изд. АН
Каз ССР Алма-Ата. 1949. - 25с.
96 Мушегян A.M. Акклиматизация древесных пород // Вест. АН Каз ССР,
Алма-Ата. 1950. –Вып. № 3, - С. 63-68.
97 Мушегян A.M. Итоги акклиматизации древесных пород в Алма-
Атинском ботаническом саду // Бюлл. Гл.бот. сада М.: 1951.- Вып.10, - С. 31-34.
119
98 Мушегян A.M. Культура древесных экзотов в Алма-Ате // Изд. АН Каз
ССР Алма-Ата. 1952. - 118с.
99 Мушегян A.M. Акклиматизация, натурализация и интродукция
растений (выступление на совещании работников ботанических садов) // Бюлл.
Гл.бот. сада АН КСРО, М.: 1953. - Вып.15, - С. 180-181.
100 Мушегян A.M. Результаты испытания древесных пород в Алма-
Атинского ботаническом саду // Тр. Алма-Атинском бот. сада АН КазССР,
Алма-Ата, 1954. - Т. 2, - С. 3-79.
101 Мушегян A.M. Берёзы Казахстана (видовой состав и определитель)
//Тр. Каз. гос. СХИ, Алма-Ата. 1955. - Т.5,
В
ЫП
.
1, - С. 181-201.
102 Мушегян A.M. Берёзы Казахстана (полное описание с рисунками) //
Тр.Алма-Атинского бот.сада АН Каз ССР, Алма-Ата. 1956. - Т. 3, - С. 18-39.
103 Мушегян A.M. Деревья и кустарники Восточного Казахстана // Изд.
МСХ Каз ССР, Алма-Ата. 1958.- С. 22-28.
104 Мушегян A.M. Два новых вида берёзы // Тр. Каз СХИ, Алма-Ата. 1953.
- Т.4,
В
ЫП
.
1, - С. 196-199.
105 Мушегян A.M. Илийская разновидность лоха узколистного // Тр.
Алма-Атинском бот. сада АН Каз ССР, Алма-Ата. 1956. - Т. 3, - С. 40-43.
106 Мельник А.Ф., Мушегян A.M., Рубаник В.Г. Деревья и кустарники
Алма-Атинского ботанического сада. Алма-Ата. 1959. – 275 с.
107 Мушегян A.M. Дендрологические районы Казахстана // Тр. Алма-
Атинском бот. сада, Алма-Ата. 1960. - Т. 5, - С. 47-62.
108 Мушегян A.M. Деревья и кустарники Казахстана, Алма-Ата. 1962. Т. 1,
364 с.
109 Мушегян A.M. Деревья и кустарники Казахстана, Алма-Ата. 1966. - Т.
2, 343 с.
110 Рубаник В.Г. Ботанический сад за 25 лет // Труды Алма-Атинского
ботанического садаб. 1960. - Т. 5, - С. 3-10.
111 Рубаник В.Г. Интродукция голосеменных в Казахстане. Алма-Ата.
1974. – 268 с.
112 Рубаник В.Г., Жеронкина Т.А. Интродукция деревьев и
кустарников Европы в Казахстане. Алма-Ата. 1980. – 192 с.
113
Рубаник В.Г., Солонинова И.Н. Интродукция Северо
американских древесных растений на юго-востоке Казахстана. Алма-Ата.
1989. – 172 с.
114 Байтулин И.О., Рубаник В.Г. Интродукция деревьев и кустарников
в Казахстане. Алма-Ата. 1985. – 148 с.
115 Протасов А.Н. Лесные питомники Казахстана, АН Каз ССР, Алма-
Ата. 1951. - 208 с.
116 Протасов А.Н. Лесные культуры Казахстана, Кайнар, Алма-
Ата.1965. - 118 с.
117
Медведев
А.Н.Экологические
основы
лесовостановления
илесоразведения в подпоясе еловых лесов Северного Тянь-Шаня: автореф.
... док. ... Дис. Ленинград: 1978. – 39 с.
118 Медведев А.Н. Лесорастительное районирование Тянь-Шаня
120
//Лесоведение 1978. – Вып. №6, - С. 1-2.
119 Медведев А.Н. Классификация типов условий произрастания
непокрытых лесом площадей еловых лесов северного Тянь-Шаня // Сб. Леса
горных систем Казахстана. А.Н.Каз ССР, Алма-Ата. 1986. - С. 116-130.
120 Медведев А.Н. Лесные питомники в Казахстане. // Изд. Алматы:
Казгосагру, 1997. – 176 с.
121 Бессчётнов П.П. Гибридные тополя и их роль в повышении
продуктивности лесов Казахстана // Науч. журнал Казгосагру Исследования,
результаты Алтаты, 1999. – Вып. - №4, - С. 25-28.
122 Медведев А.Н., Марковин А.П. Опыт организации научных
исследований на принципах само финансирования (на примере агрофирмы
«Клон») // Исследования, результаты. - Алтаты. 1999. – Вып. - №4, - С. 38-41.
123 Сахаров В.И. Применение методов изучения стационарных
случайных процессов в системах растений для оценки их реакции на
изменение условий среды // Ботанические исследования в Казахстане. Алма-
Ата. Наука: 1988. - С. 19.
124 Сахаров В.И. Принципы аналитической селекции древесных видов
//Сб. рефер. НИР и ОКР, сер.25, №22, 1988, С. 24. Отчёт о НИР
(заключительный в 7 книгах), Алма-Ата, 1987. – 542 с.
125 Сахаров В.И., Марковин А.П. Создание лесных плантаций
целевогоназначения // Сб. науч. тр. - Алма-Ата, 1990. - С. 3-15.
126
Бессчётнов В.П. Полиморфизм Казахстанских популяций
облепихи крушиновидной (Hippophae rhamnoides L.) по хозяйственным и
адаптивным признакам: автореф. ... докт. дисс. ... – Алматы, 1994. – 39 с.
127 Кентбаев Е.Ж. Эколого-физиологическое обоснование введения
облепихи в культуру: автореф. ... канд. дисс. ... – Алматы, 1996. – 27 с.
128 Кентбаев Е.Ж. Эколого-лесоводственные и селекционные основы
плантационного разведения Hippophae rhamnoides L. на юго–востоке
Казахстана: автореф. ... докт. дисс. ... – Алматы, 2007. – 47 с.
129 Нысанбаев Е.Н. Принципы и пути совершенствования зеленого
строительства на основе комплексной оценки природных и техногенных
факторов на территории г. Астаны: автореф. ... канд. дисс. ... - Алматы, 2009. -
25 с.
130 Жумагулов Ж.Ж. Оценка устойчивости хвойных интродуцентов в
озеленительных насаждениях г.Астаны: автореф. ... канд. дисс. ... – Алматы
2010. – 26 с.
131 Сейдабзалов Н.Б., Боранбай Ж.Т., Абжанов Т.С. Жасыл Аймақ РМК
аумағында терек ағаштарын өсіру маңыздылығы. Алматы, 2014. – С.
51-54.
132 Боранбай Ж.Т., Нурушев А.Х., Абжанов Т.С. Ақмола облысы
аумағындағы қорғаныштық орман алқаағаштарының орналасу жағдайы
Алматы, 2014. – С. 88-90.
133 Рулье К.Ф. Жизнь животных по отношению к внешним
условиям.Избранные биологические произведения М.-Л.: 1954. - 138-230 с.
134 Heckel E. Generelle Morphologie der Organismen. Berlin, 1866. – Vol. 2, -
Р. 238.
121
135 Mayr H. Die Waldungen von Nord America. Miinchen, 1890. - Vol. 2, - Р.
238.
136 Mayr H. Fremdlandische Wald und Parkbaume fur Europa. Berlin, 1906. -
Vol. 2, - Р. 226.
137 Mayr H. W. Waldbau auf naturges chichtlicher Grundage. 2 Aufl Berlin,
1909. - Vol. 2, - Р. 315c.
138 Pavari A. Studio prelimmare sulla coltura die specie forestali esotich in
Italia. Firenze, 1916. - Vol. 1-2, - С. 238.
139 Малеев В.П. Теоритические основы акклиматизации. Л.: 1933. – 160 с.
140 Алисов Б.П. Курс климатологии, Л.: 1952-1954. – ч. 1-3, - 124 с.
141 Агроклиматический атлас мира, М.-Л.: 1972. – 117 с.
142 Борисов А.А. Климаты КСРО. М.: 1967. – 294 с.
143 Базилевская Н.А. Теории и методы интродукции растений. М.: 1964. -
130 с.
144
Селянинов Г.В. Климатические аналоги Черноморского
побережья Кавказа // Тр. по прикладной бот., ген. и сел. 1928-1929. - Т. 21. - С.
53-64.
145 Селянинов Г.В. Методика сельскохозяйственной характеристики
климата. Мировой агрохимический справочник. Л.-М.: 1937. - С. 5-27.
146 Вавилов Н.И. Избранные труды. М.: 1965. - Т. 5, - 786 с.
147 Культиасов М.В. Эколого-исторический метод в интродукции
растений // Бюл. Глав.бот. сада АН КСРО, М.: 1953. - Вып. 15, - С. 24-29.
148 Соколов С.Я. Современное состояние теории акклиматизации
растений// Сб Интродукция растений и зелёное строительство. М.-Л.: 1957. -
Вып. 5, - С. 9-32.
149 Вольф Э.Л. Наблюдения над морозостойкостью древесных растений //
Тр. Бюро по Прикл. Бот. 1917. - Т. 10, Вып.1, - С. 155-178.
150 Васильев А.В. К биологической характеристике субтропических
породпо этапам акклиматизации // Тр. Сухумского бот.сада. 1952. - Вып.5, -
С.154.
151 Байтулин И.О., Проскуряков М.А., Чекалин СВ. Системно-
экологический подход к интродукции растений в Казахстане, Алма-Ата. 1992. –
ч.1,; 195 с.
152 Holzer К., Nater J. Die Sicherung der Herkunft forstlicher BaumarteT in
denvergangenen 100 Jahren // Centralbl. gesamte Forsw. 1983. - 100, Vol. 2-3, - Р.
80-87.
153 Райт Дж. В. Введение в лесную генетику. М.: 1978. – 450 с.
154 Мамаев С.А. Формовое разнообразие сосны по семенам и шишкам
влесах Мещерской низмености // Докл. Моск. с-х. Акад. им. Тимирязева. 1959. -
Вып. 40, - 224-267 с.
155 Курдини С.З. Деление Pinussilvestris на расы // Лесопромышленный
вестник. 1908. - Вып. 10, 128-149 с.
156 Курдини С.З. Из биологии обыкновенной сосны // Сельское хозяйство
илесоводство, СПб. 1910. - Т. 2, 144-167 с.
157 Самофал С.А. Климатические расы сосны обыкновенной и их
122
значениев семенном хозяйстве КСРО // Труды по лесному опытному делу. М.:
1925. - Вып.1, - 159-175 с.
158 Вересин М.М. Селекционный отбор быстрорастущих форм
древесныхпород при лесовыращивании // Научные записки Воронежского
ЛХИ. Воронеж. 1946. - Т. 9, - 144-165 с.
159 Вересин М.М. Об изучении наследственности и жизненности у
лесныхпород // «Наследственность и изменчивость растений, животных имикро
организмов» Труды института генетики АН КСРО. М.: 1959. - Т. 2, - 166-178 с.
160
Правдин
Л.Ф.
Основные
закономерности
географической
изменчивости сосны обыкновенной // Вопросы лесоведения и лесоводства. М.:
1960. – 115-158 с.
161 Патлай И.Н. Эколого-географические формы сосны обыкновенной
вгеографических культурах северной и левобережной части УССР // Тез.докл.
совещ. по состоянию и перспективам развития генетики игенетических
основ селекции. Киев. 1966. – 156-125 с.
162 Брановицкий М.Л. Географические культур в Охтинском лесхозе // Сб.
Лесоводство, лесные культуры и почвоведение, Л., 1974. - Вып. 3, - С. 96-101.
163 Нарышкин М.А., Вакуров А.Д, Петерсон Ю.В.
Географические культуры сосны обыкновенной под Москвой // Лесоведение,
1983. - Вып.2, - С. 50-57.
164
Дурсин А.Д. Исследование географических посадок ели
обыкновеннойв Ленинградской области // Сб. Лесоводство, лесные культуры
ипочвоведение Л.: 1975. - Вып.4, - С. 117-120.
165 King P. Seed source environment interactions in Scotch pine. II.
Needelenght and color // Silvae genet. 1965. - Vol.14, N. 5, - Р.141-148.
166 Ruby J.L. The correspondence between genetic, morphological and
climaticvariation patterns in Scotch pine // Silvae genet. 1967. - Vol.16, N. 2, - Р. 50 -
56.
167 Silen R.R. A study of genetic control of bud bursting in Douglas-fir.
//J.Forestry. 1962. - Vol. 60, N. 7, - Р. 472-475.
168 Pollard D.F. W., Londan K.T. The role of free growth in the differentiation
ofprovenances of black spruce Picea mariana (Mill.) // Can J. Forest Res. 1974. Vol
.4, N. 3, - Р.308-311.
169 Stastny T. Modifikovanie prejavu genetickej podstaty rastu Larix
deciduasMill, vplyvom rozdielnych podmienok prostredia. // Lesn. stud. 1971. – Vol.
10, - Р.101.
170 Burdon R. D., Bannister M.H. Provenances of Pinus radiata: Their
earlyperformance and silvicultural potential. // N.Z.J. Forestry. 1973. - Vol.18, N. 2, -
Р. 217-232.
171 Maronek D.M., Flint H.L. Cold hardiness of needles of Pinus strobus L. as
afunction of geographic source // Forest Sci. 1974. – Vol. 20, N. 2, - Р. 135-141.
172 Campbell R.K. A provenance - transfer model for boreal regions //
Medd.Norsk inst. skogiorsk. 1974. - Vol.31, N. 10, - Р.543-566.
173 Vincet G. Produkce ekotypu teze dfeviny, jejich pfenos a kfizeni //
Lesnictvi. 1974. - Vol. 20, N. 8, - Р. 717-730.
123
174 Krutzsch P. Die Pflanzschulenergebniss eines inventierenden
Fichtenherkunftsversuches. (Picea abies Karst. und Picea obovata Ledeb.). //Rapp.
ochUppsats. Inst. skogsgenet. Skogshosk.1975. - N. 14, - Р. 141.
175 Eriksson G, Andersson S., Schelander B. Lovande tillvaxt hos
introduceradegranprovenienser i en kombinerad klonoch froplantsplantage i norra
Uppland// Sver. skogsvardsford. tidskr. 1975. - Vol 73, N.3, - Р.277-286.
176 Giertych M. Summary results of the IUFRO 1938 Norway spruce
(Piceaabies L. Karst) provenance experiment. Height growth // Silvae Genet. 1976. -
Vol. 25, N. 5-6, - Р.154-164.
177 Szonyi L. Ujvari F. First results of the international (IUFRO) Norway
spruceprovenance experiment // Erdesz. kut. 1975. - Vol. 71, N. 2, - Р.139-147.
178 Baldwin H.L, Eliason E.J., Carlson D.E. IUFRO Norway spruce
provenancetests in New Hampshire and New York // Silvae Genet. 1973. - Vol. 22,
N. 4, - Р. 93-114.
179 Streyffert T. Korttids-och langtidsperspektiv pa det svenska skogsbruket. I.
//Kgl. skogs-och lantbraksakad. tidskr. 1970. – Vol. 109, N.1-2, Р.39-57.
180 Wilcox M.D. Selection of genetically superior Eucalyptus regnas
usingfamily tests // N.Z.J. Forest. Sci. 1982. - Vol. 12, N. 3, - Р. 480-493.
181 Clausen K.E. Nonlinear regressions and contour plots:technigues
forselection and transfer of white ash provenances // Forest. Sci. 1984. - Vol. 30, N.
2, Р.441-453.
182 Bridgwater F.E., Talbert J.T., Jahromi S. Index selection for increased
dryweight in a young loblolly pine population // Silvae genet. 1983. - Vol.32, N. 5-6,
Р.157-161.
183 Birot Y., Christophe С Genetic structures and expected genrtic
gainsmultitrait selection in wild populations of Douglas fir and Sitka spruce.
I.Genetic variaton between and within populations // Silvae genet. 1983. - Vol.32, N.
5-6, Р.141-151.
184 Попов П.П. Особенности фенологии и роста семенного
потомствадеревьев и популяций ели сибирской // Леса и лесное хозяйство
Западной Сибири, М.: 1983. Вып. 1, С. 164-178.
185 Laffers A. Vysledky hodnotenia sadencov proveniencii jedle zo Slovenska
//Ved. pr. Vyskustavulens. hosp. Zvolene, 1975. - Вып. 20, С. 195-223.
186 Придня М.В., Солодько А.С. Анализ изменчивости молодых
генерацийв семье и популяции (на примере пихты кавказской) // Журнал
общ.биол. 1975. - Т. 36, Вып. 3, С. 421-431.
187 Тимофеев В.П. Первые в КСРО географические посадки сосны
обыкновенной в лесной опытной даче ТСХА // Материалы совещания оработе
учебно-опытных лесхозов. Тарту, 1975. - С. 11-28.
188 Patlaj I.N. Provenance plantation of Scots pine in the Ukrainian SSR //
International Symposium on Genetics of Scots Pine Papers, Warszawa-Kornik, 1973.
- Р. 1-26.
189 Мазуров А.И., Камалтинов Г.Ш., Астратова А.Н. Сохранность, рост
и продуктивность 55-летних казанских культур сосны обыкновенной. В кн.:
Генетика, селекция, семеноводство и интродукция лесных пород. М.: 1975. -
124
С. 146-156.
190 Шутяев A.M. Испытание потомств географических популяций
дубачерешчатого в условиях Центральной чернозёмной области. В кн.:
Состояние и перспективы развития лесной генетики, селекции,
семеноводства и интродукции. Методы селекции древесных пород. Рига,
1974. - С. 165-168.
191 Пирагс Д.М. Селекция провениенций. В кн.: Отбор лесных
древесных. Теоретические основы и практические методы. Рига, 1978. - С. 175-
185.
192 Звиедре А.А. Посадки сосны различных провениенций в
ЛатвийскойССР. В кн.: Состояние и перспективы развития лесной
генетики, селекции, семеноводства и интродукции. Методы селекции
древесныхпород. Рига, 1974. - С. 150-152.
193 Кравченко Б.И., Мельников А.И. Географические культуры сосны
в Вешенском лесхозе. В кн.: Генетика, селекция, семеноводство
иинтродукция лесных пород. М.: 1975. - С. 156-162.
194 Пугач Е.А., Видякин А.И. Географические культуры сосны
обыкновенной в Кировской области // Генетика, селекция, семеноводство и
интродукция лесных пород, Воронеж, 1975. - Вып. 2, С.77-80.
195 Проказин Е.П., Богачёв А.В. Наследственная адаптация сосны
обыкновенной к факторам климата и возможности её оценки
ипрогнозирования. В кн.: Генетика, селекция, семеноводство иинтродукция
лесных пород. М.: 1975. - С. 131-146.
196
Мамаев С.А., Махнеев К.А. Изучение внутривидовой
изменчивости уральских берёз в географических культурах. В кн.:
Состояние
иперспективы
развития
лесной
генетики,
селекции,
семеноводства иинтродукции. Методы селекции древесных пород. Рига, 1974.
- С. 79-82.
197 Мосин В.И., Сидорова Н.С. Испытание провениенций сосны на
севере Казахского мелкосопочника. В кн.: Состояние и перспективы
развитиялесной генетики, селекции, семеноводства и интродукции.
Методыселекции древесных пород. Рига, 1974. - С. 157-160.
198 Лагов И.А., Гаврилов В.В. Селекция лиственницы южно-
алтайскихпровениенций при интродукции в условиях Заилийского Алатау. В
кн: Состояние и перспективы развития лесной генетики, селекции,
семеноводства и интродукции. Методы селекции древесных пород. Рига,
1974. - С. 153-156.
199 Праге Д.М. Проверка дугласии различных провениенций в
условиях Латвийской ССР. В кн.: Состояние и перспективы развития
леснойгенетики, селекции, семеноводства и интродукции. Методы селекции
древесных пород. Рига, 1974. - С. 161-164.
200
Роне В.М., Пирагс Д.М., Бауманис И.И., Бамбе Л.Я.
Интегрированные лесоселекционные программы КазНИИЛХА. В кн.:
Отбор лесныхдревесных. Рига, 1978. - С. 186-190.
201 RoneV. Iedzimtibasparbauzu metodika // Gram: Mezako kuseklu plantaci
125
juapsaimnie kosanaunklonugenetiskavertesana, Riga, 1975. – Р 36-43.
202 Правдин Л.Ф. Очередные задачи научных исследований и
практическихработ по лесной генетике и селекции в КСРО. В кн.:
Генетика иселекция лесных пород. Каунас, 1972. - С. 3-21.
203 Правдин Л.Ф. Научные основы селекции хвойных древесных пород.
М.: 1978. – 190 с.
204 Наквасина Е.Н., Тарханов С.Н., Улиссова Н.В., Сизов
И.И.Географические культуры - основа совершенствования лесосеменного
районирования. Развитие генетики и селекции в лесохозяйственном
производстве // Тез. докл. всесоюз. науч.- тех. совещ, М.: 1988. - С. 39-40.
205 Шутяев A.M. Сеть географических культур - основа выявления
ииспытания сортов-популяций дуба черешчатого // Тез. докл. всесоюз.науч.-
тех. совещ, М.: 1988. - С. 64-65.
206 Раевский Б.В., Мордась А.А. Некоторые аспекты интродукции
сосныскрученной в Карелии // Тез. докл. всесоюз. науч.-тех. совещ, М.: 1988. -
С. 101-102.
207 Мурлыкин В.А. Патлай И.Н. Состояние и пути развития
интродукциидревесных пород в лесах Украины // Тез. докл. всесоюз. науч.-тех.
совещ, М.: 1988. - С. 93-95.
208 Игаунис Г.А. Семенная плантация интродуцентов в ЛОС «Калснава» //
Тез. докл. всесоюз. науч.-тех. совещ, М.: 1988. - С. 163-164.
209 Куракин Б.Н., Степанова Л.А., Рутковский И.В., Гайдукова Л.В.
Отбор кандидатов в сорта-популяции ели обыкновенной // Лесная генетика,
селекция и физиология древесных растений. Материалы Международного
симпозиума. М.: 1989. - С. 195.
210 Матьяш Ч. Генетические и экологические ограничения адаптации
//Лесная генетика, селекция и физиология древесных растений. Материалы
Международного симпозиума. М.: 1989. - С. 60-67.
211 Гиртич М. Генетическая ценность местной сосны обыкновенной
//Лесная генетика, селекция и физиология древесных растений. Материалы
Международного симпозиума. М.: 1989. - С. 24-28.
212 Веретенников А.В., Федорова А.И., Шеверножук Р.Г.
Адаптация древесных растений к стрессам и вопросы селекции // Лесная
генетика, селекция и физиология древесных растений. Материалы
Международного симпозиума. М.: 1989. - С. 54-60.
213 Ирошников А.И., Мамаев С.А., Некрасов В.И. Генетический
фондлесных древесных пород КСРО // Лесная генетика, селекция ифизиология
древесных растений. Материалы Международного симпозиума. М.: 1989. - С.
9-16.
214 Иваненко Б.И. Фенология древесных и кустарниковых пород. М.: 1962.
– 184 с.
215 Огиевский В.В. Лесные культуры. Госбумиздат М.: 1949. - 715 с.
216 Шутяев A.M. Географическая изменчивость ели. Материалы
международного симпозиумома // Лесная генетика, селекция физиология
126
древесных растений М.: 1989. - С. 152-153.
217 Ромедер Э., Шенбах Г. Генетика в селекции лесных пород. - М.:
Сельхозгиз, 1962. - 268 с.
218 Молчанов А.А., Смирнов В.В. Методика изучения прироста древесных
растений М.: Наука, 1967. - 90 с.
219 Семакин В.П. Клоновая селекция в садоводстве. М.: Колос. 1968. - 136
с.
220 Методика определения металлов в растениях // Всесоюзный научно-
исследовательский институт минерального сырья им. Федоровского [ВИМС]. –
М.: 1991. – 122-168 с.
221
Важенин И.Г. Методические рекомендации по изучению
закономерностей рассеивания техногенных выбросов в окрестностях
промышленных предприятий // Почвенный Институт им. В.В.Докучаева. М.:
1987. – 115-178 с.
127
ҚОСЫМША А
Кесте 1 - Шығарылған заттардан, қалдықтардан жерге түскен химиялық
заттардың қауіптілік класына жатуы (МЕМСТ 17.4.1.02-83)
Қауіптілілік класын
Химиялық зат
1 (қауіптілігі жоғары)
Мышьяк, кадмий, ртуть, селен, қорғасын, цинк, фтор,
бенз(а)пирен
2 (қауіптілігі орташа)
Бор, кобальт, никель, молибден, медь, сурьма, хром
3 (қауіптілі аз)
Барий, ванадий, вольфрам, марганец, стронций,
ацетофенон
Ескерту - қауіптілік класы химиялық заттардың 2 кестеге сәйкес үш
көрсеткішінен кем емес етіп орнатылады.
Кесте 2 – Химиялық заттардың қауіптілік класы
Көрсеткіштері
Қауіптілік кластарының нормалары
Улылығы, ЛД
200 дейін
200-ден 1000-
дейін
1000-
жоғары
Жердегі персистенттілігі, ай.
12-жоғары 6-ден 12-дейін
6-кем
Жердегі ПДК, мг/кг
0,2-кем
0,2-ден 0,5-
дейін
0,5-жоғары
Алмасу
алмасады
Аз алмасады
алмаспайды
Өсімдіктердегі персистенттілік,
ай.
3 және
одан
жоғары
1-ден 3-дейін
1-кем
Х өнімнен бағалылығына әсері
күшті
орташа
жоқ
Ескерту - ЛД – химиялық заттың өлтіретін дозасы; - жердегі
персистенттілігі (айырылу процесіне тұрақты дәрежесін сипаттайтын, жерді
ластайтын химиялық заттың биологиялық белсенділігін сақтау ұзақтығы)
128
Кесте 3 – Жердегі химиялық заттардың шекті концентрациялары (ШҚ) және
зиянкестік көрсеткіштерінің шекті құрамды деңгейі
Атауы
Жердің
ШҚ,
мг/кг
Фонды
ескере
отырып
Зичнкестің көрсеткіштері
транслокациялы
сулы
Жалпы
санитариялы
Қозғалмалы пішіндер
Мыс Cu
3,0
3,5
72,0
3,0
Никель Ni
4,0
6,7
14,0
4,0
Мырыш Zn
23,0
23,0
200,0
37,0
Үймекті құрамы
Қалайы Pb
30,0
35,0
260,0
30,0
Мышьяк As
2,0
2,0
15,0
10,0
Қорғасын Pb
20+1
20+1
30+2
30+2
Мыс Cu
55
Никель Ni
85
Мырыш Zn
100
Ескерту - атмосферадағы алмасу сынабының зиянкестік көрсеткіші -
2.5; үймекті құрамы - бағытты
129
ҚОСЫМША Ә
Достарыңызбен бөлісу: |