Адам физиологиясы

Децеребрациялык мелшию жағдайындағы жануар жұлынының арткы 
түбірін кесіп тастаса мелшию жойылады. Бұл децеребрациялык мелшию 
кезінде қозган орталықтардың тонусын шеттен келетін серпіністер де бір 
қалыпты сақтайтынын көрсетеді.
Қара зат (substantio nigra). Нейрондарындан кара пигмент көп 
болғандықтан, тан ядро кара болып көрінеді. Мұның қызметтік мацызы осы 
күнге дейін толык анықгалмаған. Дегснмен де оның қыртыс жэне қыртыс 
астындағы түпкі (базалдық) ядролар торлы күрылыммен бірге каңка әсіресе 
саусактардың нэзік жэне нақты кимылдарын камтамасыз ететін еттердіц 
тонусын реттейтіні аныкталды. Қара зат экстраиирамидалық жүйеге жатады. 
Электр тоғымен кара затты тітіркендірсе шайнау, жұту еттері жиырылады. 
Сондықтан мұнда шайнау мен жүту үрдістерін үйлестіретін орталық бар 
деген де пікір бар. Соңғы кезде кара затта жолақты денедегідей дофамин 
түзілетіні анықталды. Бүл күрылымының жолақты денемен байланысы 
бұзылса Паркинсон ауруы пайда болуы мүмкін.
Торлы күрылым
Торлы қүрылым. Торлы қүрылым (ретикулярлык формация) пішіні 
эртүрлі, үлкенді-кішілі, көптеген кыска тармакты (дендритті) жасушалар 
тобы. Олардың дендриттері көп бүтакты. Олардың арасында көптеген 
түйіспелер құрылады. Мэселен, екі Нейрон дендриттері арасында 30 000-га 
жақын 
түйіспелер 
болуы 
мүмкін. 'Сондықтан 
торлы 
құрылымның 
гистологиялық препаратын жай микроскоппен Караганда ол тор тэрізді болып 
көрінеді. Осыдан 150 жылдан бүрын торлы қүрылымға бірінші сипаттама 
берген Дейтерс болатын. Торлы қүрылым ми бағанында орналасқан. Оның 
нобайы ортаңғы мида, біразы көпірде, үлкен нейрондылары сопақша мида 
топтаскан (20-сурет), шеткей орналаскан ағзалармен тікелей байланыспаған. 
Ағзалардагы қабылдагыштардан акпараттык мағлүматтар торлы кұрылымға 
жұлыннын жоғары ми сыңарлары қыртысша қарай өрлеуші жолдарынан 
коллатераль (жалғама) байланыстар арқылы келеді. Оған серпіністер көлде- 
нең бұтақшалар арқылы тіпті көру, дыбыс жүйкелеріне де келіп гүседі. Торлы 
күрылым кейде бейарнамалы жүйке жүйесі деп те аталады. Өйткені ол 
орталык жүйке жүйесінің барлык бөлімдерінің (ми қыртысынан бастап 
жұлынға дейін) қызметін белсендіреді. Жалпы алғанда торлы кұрылым ми 
бөлімдерімен қарама-қарсы екі бағытта байланыскан.
Торлы құрылымның физиологиялық мәні жақын арада ғана анықтала 
бастады. Американдық Меғун (1948) мен итальяндык физиолог Морруций 
(1949) ми 
қыртысы биотоктарын жазу жэне электр тогымен торлы 
кұрылымның ортаңғы мидагы болімін тітіркендіру арқылы, мүның ми 
сыңарлары қыртысының кызметін түгелдей күшейтетінін аныктады.
Ортаңғы мидагы торны құрылымды тітіркендірілсе ми кыртысының кай 
бөлімінің электроэнцефалаграммасы болса да, онда альфа жэне бета 
толкындары пайда болады. Ұйқыдағы жануардың торлы қүрылымын
106

тітіркендірсе, олоянып кетеді. Бүл ксздс элсктроэнцефалограммадагы 
тежелуді көрсететін үлкен жэне сирек толкындардың орнына кіші және жиі 
(альфа, бета) толкындар пайда болады.

жүктеу/скачать 28,52 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: