«Адамант баласы құндылыққа мүдделі әрі мұқтаж» тұжырымына өз көзқарасызды дәлелдеп жазыңыз


«Әлемді өзгерткен ұлы тұлғалар» тақырыбында дереккөздерді пайдалана отырып өз ойыңызды талдап жазыңыз



бет33/48
Дата09.06.2023
өлшемі238,58 Kb.
#100071
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   48
34. .«Әлемді өзгерткен ұлы тұлғалар» тақырыбында дереккөздерді пайдалана отырып өз ойыңызды талдап жазыңыз

Ақыл – адам бойындағы ең асыл қасиет. Оны ештеңемен алмастыруға да, салыстыруға да болмайды. Айталық сізді қараптан қарап тұрып ит қауып алды делік. Егер әлгі иттің ақылы болса қабар ма еді? Тіпті жылқының иесін теуіп, сиырдың сүзіп жіберуін де осы тектес мысал ретінде айтуға болады. Бұл жан-жануарлар мен хайуанаттарда сананың дамымағанын дәлелдейді. Олардың жанында адамның жаратылысы мен болмысы керемет. Екі аяқты пендеге Алла Тағала сана мен ой берген. Мұны Абайша айтсақ «Ақыл – жан қуаты». Ақын тағы бір сөзінде «Пайда менен залалды – ақыл айырады» дейді.
Ақылменойлап білген сөз,
Бойғажұқпас, сырғанар.
Ынталы жүрек сезген сөз,
Бар тамырда қуалар, – дейді енді бірде Абай атамыз.

Ақынның ақыл төңірегінде термелеген нақылдары мұнымен біт­пейді. Олардыңәрқайсысын оқы­ған сайын терең тұңғиыққа бой­лай бересің, көп нәрсені ой­лай бересің. «Ақыл, сезім бол­ма­са, тіршіліктің несі сән» дегенін де ой елегінен өткізіп отырсаңыз, тір­шіліктің тамаша көріністері мен қарым-қатынастың шынайы бол­мысы да «көбінің сырты – бү­тін, іші – түтін» дегенді ерекшелеп бе­ретін көрсеткіш.
Қазір көп айтылатын әңгіме­нің бірі де бірегейі ақшаға келіп ті­реледі. Өкінішке қарай, қазір кім дәулетті соның ақылы көп се­кілді көрінеді. Алайда қалталы кі­сінің де ақымақәрекеттері бо­ла­тынын жоққа шығара алмай­сыз. Ақылды кейде айлакерлік жасауға, зымиян ойды іске асыру үшін де пайдаланатындар бар. Бір қарағанда олар осы ісін ешкім байқамайтындай көреді. Адам­ның артықшылығы сезімтал­ды­ғында дер болсақ, әрбір әрекетті ба­ғамдай білетін пенде атаулы ақыл­дың арғы жағында арам ниет бол­са да біліп қояды.
Адам – аса күрделі жаратылыс. Ол туралы ғылыми тұрғыда да, ада­ми тұрғыда да түрлі пікір біл­діру­ге болады. Дау-жанжал, ұрыс-керіс, бақталастық, тіпті сұрапыл со­ғыс та адамдардың ақылының дұ­рыс пайдаланбағандығынан туын­дайды.Ақылдыңөзі парасат­пен, мінез-құлықпен тығыз байланысты. Осының барлығы біз­ді басқа тіршілік иелерінен ерек­шелейді. Ерекшелік – адамға тән құбылыс.Сол ерекшеліктіңәсе­рінен де адам дамиды. Мәсе­лен, ақпараттық технологияға жан бітсе, ол адамнан озып кетер еді. Бірақғылымды дамытқан адам. Соған қарамастан жаңа­лық­тарға ілесе алмай қалуымыз өкі­нішті.
Ж.Баласағұн бабамыз «Адам бойын­дағы ең тамаша нәрсе – бі­лім мен ақыл» дейді. Осы екеуі үй­лесім тапқан жерде үлкен іс тын­дырылады. Өмірдіңөз бояуын ша­тастырып алмауға да дәнекер бо­латын – білім мен ақыл. Ға­лым­­дар адамның жалқау, қатал, аса мейірімді болуы қан тобына байланысты екендігін айтады. Бір ғана мысал: 1907 жылы чех ға­лы­мы Я.Янский қан тобының 4-ке бөлінетінін айтқан. Әлемде ең көп кездесетін қан – 1-топ (жер ша­ры тұрғындарының 45 пайызы) 2-қан тобы адамдардың 35 пайы­зы­на тән. 13 пайызыныңқаны 3-топқа жатады. 4-қан тобы өте сирек кездеседі, (7 пайыз). Осы топ­тағылардыңқандай қабілетке ие екендігін де болжап бергендер бар. Бірақ адам ең алдымен өзіне сенуі керек. «Ақыл – саған ізгі дос, әділ жолдас», «Ақыл бар жер­де шындық бар, өтірік жоқ», – де­ген Жүсіп Баласағұн бабамыз ғұла­малықтыңғұмыры ұзақтығын құлаққағыс жасаған.
Дүниені өзгертіп жатқандар – ақылды адамдар. Соңғы уақыт­та данышпандарды интеллектілік коэффициенттеріне байланысты анық­тайтын амалдар пайда бол­ды. Мұныңқаншалықты дұрыс­ты­ғын немесе бұрыстығын ешкім дөп басып айта алмас. Мысалы, бү­­гінгі өмірдің ерекшеліктерін Мөң­­ке би секілді дөп басып ай­тып берген кім бар? Баба­мыз­дың бұл айтқандарын ешкім жоққа шы­ғара алмаса да интеллектілік коэ­ффициенттерін ешкім дәл ай­тып бере алмасы анық.
Соңғы бір деректерге назар ау­дарсақ, әлемнің он ғұламасы төңірегінде мынадай пікір біл­ді­рі­ліпті. Адамдардың 50 пайызына жуығының IQ деңгейі төмен. Де­мек, жер шары тұрғындары ақыл-ой деңгейі жағынан іріктелген. Жаңа­лық ашып, адамзаттың дамуы жолында тер төгіп жүр­ген­дер аз ғана бөлікті құрайды. Олар – ғалымдар. SuperScholar.org веб-басылымы ең ақылды 10 адам туралы былайша ой өрбітеді. Осының барлығын не үшін ай­тып отырмыз? Сұрақтан сұрақ туын­дайды. Интеллектуальдық коэф­фициентке көңіл бөлетін, да­рынды адамдар базасын жасай­тын уақыт бізге де келді. Өйткені өз­гелер ғылым саласынан оқ бойы озып бара жатқанда біздің артта қалуымызға болмайды. Бір ғана мысал: Қытайда халық көп. Олардың арасынан ақылды адам­дардың көп шығатыны – өмірдіңөз заңдылығы. Жер шарындағы 300 миллиондай орыс халқыныңөзі небір данышпандарымен мақ­тана отырып, олардыңқатарын қа­лай да көбейтуді ойластырып жа­тыр. Ресей тарихын жасаған ғұла­малардың мемлекетті әлемге та­ныту жолында қыруар іс бітір­ге­ні анық. Осы үрдісті қалай да ілгерлету, дамыту үшін білім мен ғылымды мықтап қолға алып, да­нышпандарға даңғыл жол ашу­да, күшті насихаттар жүргізілуде. «Ресейдіңұлы ойшылдары» атты кітаптың жарық көруінің арғы жа­ғында осындай бір ой, идея, ал­ға ұмтылу бар. Бірінші кітап Ми­хаил Васильевич Ломоносовқа арналған. Бәрінен қызығы – осы іске М.Ломоносов атындағы Мәс­­кеу мемлекеттік университеті жур­­налистика факультетінің оқы­тушылары мен студенттері ат­салысқан.
Қысқасы, өзге жұрт тарихты тү­зеткен ғұламалары мен бүгінде далада жүрген дарындыларын да жинап жатыр. Дарындылық де­геніміз – адамның кез келген іс-әре­кет түріне ерекше қабілетті болуы. Міне, сол қарым-қабілеті мықты, ақыл-ойы артық туған аза­маттарды елдің игілігі, келе­ше­гін жасау үшін мақсатты жұ­мыс­тар жүргізілуде.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   48




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет