Адамзат дамуыныњ єр кезењі ѓылым мен мєдениеттіњ, єдебиеттіњ ќалыптасуы,µркендеуі, зерттелуі туралы µзіндік пікірлерімен ерекшеленіп, жања баѓыттар, жања танымдыќ аппарат пен жања терминология тудырып отыратыны белгілі
жүктеу/скачать 2,63 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қор болған торғай көрерім. Тұрымтай құстар тау боп төнеді
- Бозторғайға да кезек келеді
| Зорлық көрген ол,
зорлық көреді, Дала жалаңаш, орман сыз. Тұрымтай әлі қор ғып келеді, торғайларымды қорғансыз. Өртеніп біткен өрісі ғажап, Асырып айтты демегін. Ауылға бару – мен үшін азап, Қор болған торғай көрерім. Тұрымтай құстар тау боп төнеді, Қуанып тұрып сорлаймын. Оларға- дағы нәубет келеді, Түбінде деймін (Ол қай күн?) Бозторғай деген қырлықтар үшін, Қырылып қалған сан рет. Қулықтары үшін, сұмдықтары үшін, Жауап береді бәрі кеп. Қаталдығы үшін қанына сіңген, Қасиет үшін тәрк еткен, Қарсы алған кезде тәңір асыңмен, Топастығы үшін нан тепкен, Жауап береді түбінде. Тебеді бір ой өзекке мені, Қуанып тұрып сорлаймын. Бозторғайға да кезек келеді Түбінде деймін. Ол қай күн? Білмеймін. Тілдік құзіреті жоғары деңгейдегі оқырман эпиграфсыз-ақ мәтінаралық байланысты орната алады, өлеңнің вербалды құрылымындағы прецедентті мәтіннің лексикасын оңай тануға болады. Ақын претекст ретінде алған өлең мен оның авторы қазір аса көп еске алына қоймаса да, кеңес өкіметі кезінде мектеп бағдарламасы арқылы қалың көпшілікке таныс болған. Сол кездегі Ре по зи то ри й К ар ГУ 152 қоғам мен лингвомәдени кеңістікте претекст идеологиялық ыңғайда пайдаланылғанмен, Е. Раушанов оны жалпы адамзаттық құндылықтар деңгейіне көтеріп, интертексте әділеттілік семасын өзектендіреді. Алайда мәтін модальділігі күмәнға негізделген. Бұдан шығатын қорытынды – интертекске негіз болған претекст кездейсоқ алынады, өйткені интертекст авторы претекст ретінде өзі эталон деп санаған кез келген мәтінді кейде саналы түрде, кейде еріктен тыс қолдануы мүмкін. Мәтінаралық байланыс лексикалық деңгейде болғандықтан, ол мәтін түзуге, интертекст семантикасын түсінуге, прецедентті мәтін пен интертекстің бір когнитивтік, лингвомәдени кеңістікке қатысын көрсетуге, автордың өз алдындағы қаламгерге қатысын, яғни бағалауын танытуға және екі мәтін семантикасының байланыс түрін нақтылауға қызмет етеді. Жалпы, кез келген көркем мәтіндегі эпиграф претекске сілтеме жасайды, алайда эпиграфсыз да прецедентті құбылыстарға сілтейтін түрлі вербалды маркерлер болады. Ондай сілтемелік қызметті аңғартатын кейде дейктикалық бірліктер болса, енді бірде мезгіл қатынасты білдіретін лексика-грамматикалық құралдар екені байқалады. Ғ. Жайлыбаевтың «Абаймен тілдесу» деп аталатын өлеңінің семантикасын түсіну үшін Абайдың бүкіл контексіне жүгінуге тура келеді. Бірнеше цитата, Абай өміріне қатысты аллюзиялар, реминисценциямен өз мәтінінің вербалды құрылымына ақын контексін кіргізген қаламгердің ойы онымен диалогке түсіп, қазіргі қазақ қауымына баға береді. Бұл баға 12 шумақтан тұратын өлеңнің соңында сол сілтеу есімдігімен көрінеді: Алаштың асқан тәңірі Абай, Көрерміз біз де жолда азап. Жаратқан хақтың әмірі қалай – Сен көрген қазақ – сол - қазақ!.. Ж. Жақыпбаевтың мына шумағында автопретекске сілтеме бала кезде мезгіл пысықтауышынан, яғни континуум маркерінен көрінеді: жүктеу/скачать 2,63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|