Адамзат дамуыныњ єр кезењі ѓылым мен мєдениеттіњ, єдебиеттіњ ќалыптасуы,µркендеуі, зерттелуі туралы µзіндік пікірлерімен ерекшеленіп, жања баѓыттар, жања танымдыќ аппарат пен жања терминология тудырып отыратыны белгілі

жүктеу/скачать 2,63 Mb.

Pdf көрінісі

бет	21/118
Дата	30.01.2023
өлшемі	2,63 Mb.
	#63682

1 ... 17 18 19 20 21 22 23 24 ... 118

Байланысты:
Әділова. Көркем мәтін. Цитация

Оятқан елді ұйқыдан Жақаң қайда?
Айырыла берсе сондай асылдардан
Қазаққа ақыр заман тақалмай ма?
Яғни өлең шумағындағы ақыл-көсем Ахаң – М. Әуезовтің мақаласынан
алынған болса, оятқан Жақаң тіркесі М. Дулатов кітабының атауына тұспал.
Г.Салықбайдың Түркістан қаласына арнауындағы реминисценция Ахмет
Иасауидің 13 хикметімен (Рахым Мәулім рахымымен еске алып, Қай
бетіммен хазіретке барам міне. Тәуба қылып теріс жолдан кері қайтып,
Қай бетіммен хазіретке барам міне ...) байланысты:
Құдайсыздық хақында білім алдым,
Жан тәсілім ете алмай,
тірі қалдым.
Бетім жоқ,
Түркістанға қалай барам?
Бұл мысалдардағы реминисценциялар танымал болса, Е. Раушанов өлеңін
басқа әдеби шығармамен байланыстыру үшін оқырманға біраз эрудиция керек
десе де болады:
Қызға шаһар сыйламайды бүгінде...
Саламатхан, сен шыққанда баққа,
Мен,
Жақын барып:
«Сұлтан ием, дат!» дер ем.
Шығыс ақыны Хафиз ғазалының алғашқы екі жолын еске түсіретін бұл
өлеңде мағыналық салмақ-жүгі ерекше жолдар графикалық тұрғыда, яғни
өлеңнің құрылымында жеке жол болып басқа шумақтардан алшақ орналасуы,
көп нүкте арқылы айрықшаланып, тақырып әрі кіріспе ретінде өлең мәтінін
түзуге қызмет етеді. Айта кету керек, Хафиз жолы эпиграфқа алынған мына бір
мысал семантикасы ғазалдағы образбен айқын қайшылықта келіп, ару қыздың
соны бейнесін жасауға мүмкіндік берген:
Сүйсінтпей қоймас көзі бар жанды,
Көркіңе, қу қыз, сезім арбалды.
Ұрланып жазған жырымның бірі,
Сары шашты бала,
өзіңе арналды.

Жанымды сиқыр базарың бөлеп,
Сайтан қыз, неткен ғажабың көп ед?
Жабылып ақын жыр бағыштаған,
Меңді қыздардан ажарың бөлек (Ғ. Ештанаев).
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ

41
Бұл реминисценциялар бұрынғы мәтін пен жаңа мәтін семантикалары
арасындағы ыңғайластық, қайшылық, түсіндірмелік сияқты түрлі қатынастарды
және кейінгі автордың өзінен бұрынғы қаламгерлерді құрметтеу, сыйлау
сезімдерін білдіреді. Қаламгер өзі эталон деп есептеген семантиканы арнайы
қолданғаны байқалады.
Реминисценция тек төл әдебиетіміз бен байланыстары ғасырлар бойы
қалыптасқан шығыс әдебиетін ғана еске түсірмейді. Белгілі бір кезеңде кеңінен
танымал болып, ақын-жазушылардың тілдік жады, құзіреті мен танымдық
базасында сақталып қалған кез келген шығарманың бір элементі
реминисценция ретінде қолданылуы мүмкін. Мәселен, өткен ғасырдың 90-
жылдары латынамерикалық Г.Г. Маркестің «Жүз жылғы жалғыздық» романы
посткеңестік аумақта оқырмандар іздеп жүріп оқитын шығарма болды.
Төмендегі шумақ осының айқын дәлелі:
Үшеуіміз де бір ғасырдың гүлі едік,
Бірге естідік өткен күннің сызды үнін.
Көппен бірге сан думанға бөледік,

жүктеу/скачать 2,63 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 17 18 19 20 21 22 23 24 ... 118