Адамзат дамуыныњ єр кезењі ѓылым мен мєдениеттіњ, єдебиеттіњ ќалыптасуы,µркендеуі, зерттелуі туралы µзіндік пікірлерімен ерекшеленіп, жања баѓыттар, жања танымдыќ аппарат пен жања терминология тудырып отыратыны белгілі


Сарыарқа күшін танытқан сарын иесін



Pdf көрінісі
бет42/118
Дата30.01.2023
өлшемі2,63 Mb.
#63682
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   118
Байланысты:
Әділова. Көркем мәтін. Цитация

Сарыарқа күшін танытқан сарын иесін
Алпауыт Ақбай байлатып жатты арбаға. 
 
«Өзекті жанға бір өлім» дейтін кезі дәл,
Өспірім көңіл өсірген ана өзі ұғар. 
Жүрерде арба 
Көзбенен жалғыз күй шертті: 
«Аман бол, шешем, аман бол», - деген сөзі бар
Бұл артонимнің пайда болуы жөнінде академик А. Жұбанов былай жазады: 
«Торы атты ерттеп, жолға жиналған Құрманғазы үйден шығар алдында 
домбырасын қолына алып қадірлі анасына қоштасып бір күй тартты. Шығарып 
салуға жиналған достары күйдің атын сұрамай-ақ білді. Өйткені, бұл күйдің 
бірінші бастамасының өзі «Аман бол, шешем, аман бол!» деп қақсап тұр еді» 
[102, 63]. 
Ұлттық когнитивті кеңістіктен жақсы таныс Құрманғазы күйі перзенті 
үшін қандай қиындыққа да төзіп, өз намысын ту ғып ұстап, баласының 
жалпыадамзаттық құндылықтарды ұстануына ықпал еткен анаға деген құрмет-
сүйіспеншілікті білдіретінін еске алсақ, ақын сол семантиканы байытып, оның 
қай кезде де өзгеріссіз қалатынын синтаксистік қайталама түрінде береді. 
Қаламгер өзі түзіп отырған мәтінге қосымша мағына үстеуші, түрлі әлеуметтік-
саяси деректерден хабардар ететін претекст ретінде ұлт мәдениетінде нақты 
(реалды) 
бар, 
авторы 
белгілі 
күйді 
алғандықтан, 
ол 
сыртқы 
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ


69 
интертекстуалдылық деп есептеледі [8, 41]. Бұл жағдайда ақын сөйлеу 
субъектісін сатылап, ақын – Құрманғазы (Жүрерде арба көзбенен жалғыз күй 
шертті) – лирикалық кейіпкер (Күніге енді көзбенен жалғыз күй шертем) – 
болашақ ұрпақ (Олар да кейін көзбенен жалғыз күй шертер) ретінде бірнеше 
өзгертсе де, күй семантикасын беретін интертекст өткенді, қазіргіні, болашақты 
жалғастырар таңба деп түсініледі, яғни күй халық арасында тарағалы қанша 
уақыт өтсе де, өзіне қажет еткен жағдайда оқырман, демек, кез келген адам бұл 
семантиканы әрқашан да жаңғыртып отырады. 
Келтірілген мысалда ұлттық музыкадан алынған кішкентай ғана үзінді 
вербалданып берілсе, прозалық туындыларда сөзбен сипатталып берілетін, 
майлы бояумен салынған суреттер – көбіне жазушының қиялынан туған 
шығармалар.
М. Мағауиннің «Өмір жыры» хикаятында мазмұндық-астарлы ақпар беріп, 
мазмұндық-концептуалды ақпарды ашуға көмектесетін «Алғашқы махаббат» 
полотносы проспективті қызмет атқарады, яғни кейіпкер-Суретші басынан 
өткен сүйіспеншілік тарихына сілтеме. Жоғарыдағы мысалда күй семантикасы 
авторлық баяндауда вербалданса, бұл мысалда претекст кейіпкерлер диалогінде 
келтіріледі: «…Суретшіде ондай дүние бар. Жаңылмасам, «Алғашқы 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   118




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет