Қазақстан
Газет бетiндегi жарияланымдардың
пози циясы мен фактiлерi үшiн редакция
жауап бермейдi.
Жарнама мен хабарландырулардың
маз мұнына жарнама берушi жауап ты.
Жарнама берушi нiң жiберген қа телiгiне
байланысты талап-тiлектер хабарлан-
дыру жарияланған күн нен бастап екi ай
мерзiм iшiнде қа былданады.
Газеттi есепке қою туралы
№12292-Г
куәлiктi 2012 жылғы 20 ақпанда Қа-
зақстан Респуб лика сының Мәде ниет
және ақпарат министрлiгi берген.
Газеттiң терiмi мен бет қаттау жұ мыс-
тары «Заң» Медиа-корпорация» ЖШС
компьютерлiк орта лығында жа салды. Ал-
маты облысы, Iле ауданы, Өтеген батыр
ауылы, Сейфуллин кө шесi, 2«б», «Принт
плюс» ЖШС баспаханасында басылып
шығарылды. Тел.: факс. 8 (727) 51-78-27,
8 (727) 51-78-31
Алматы қаласы
Тел: 8(727) 292-29-27, 292-40-89
факс: 8 (727) 292-29-92
E-mail: zanreklama@mail.ru
Астана қаласы Абай көшесі, 78,
105-кеңсе
тел: 8 (7172) 34-58-28
Меншiк иесi:
«ЗАҢ» МЕДИА-кОрпОрА цИя»
ЖАуАПкеРШIлIГI ШекТеулI
СеРIкТеСТIГI
Айша Құрманғали,
8 707 851 91 13;
Айтақын Бұлғақов,
8 702 239 62 99
Құралай Қуатова
8 701 678 9077
Қалкөз Жүсiп,
8 701 300 14 74.
Нағымжан Сауяев,
8 778 282 77 82.
Шадияр Мекен бай ұлы,
8 775 733 56 65.
Азамат Қасымов,
8 702 276 93 76
МенШiктi тiлШiлер:
ЖАрнАМА бөліМі:
«ÞðÑëóæáà» ÆØÑ
Êөêøåòàó қ., М.Горьêий êөøåñi, 37,
107-бөлмå.
Òåл.: 8 (7162) 25-77-17
«Âåðñèÿ-Ïðåññ» ÆØÑ
Ïàâлоäàр қ., Åñòàй êөøåñi, 40.
Òåл.: 8 (7182) 32-47-67, 32-49-04
«Àéäè» ÆØÑ
Қàрàғàíäû қ., Æàмбûл êөøåñi, 11.
Òåл.: 8 (7112) 42-00-71
Қàëèàñқàðîâ Íұðëàí
Íұðғèñûíұëû ÆÊ
Ïåòроïàâл қ., Ê.Ñүòiøåâ êөøåñi, 58,
30-бөлмå, 3-қàбàò
Òåл. 8 (7152) 46-02-57, ұÿлû òåл.:
8 (777) 572-29-91, 8 (701) 315-54-59
Ìèõååâà Îëüãà Ñòàíèñëàâîâíà ÆÊ
Қоñòàíàй қ., Гоголь êөøåñі, 110, ВÏ
67 (Чåхоâ-Гоголь êөø. қиûлûñû),
8-714-2-50-97-07, 8-7758847211,
8-7053506918
«Îçàò-1» ÆØÑ
Àқòөбå қ., Àлòûíñàриí êөøåñi, 31.
Òåл.: 8 (7132) 40-41-05, 87774348344
жәíå Àқòàó қàлàñû
ИП «SAPA KZ» Аòûðàу қàëàñû,
87781063779, e-mail:zan-at@mail.ru
Åðøîâà Ëþäìèëà ÆÊ
Øûмêåíò қ., Æåлòоқñàí êөøåñi, 20 б.
ÆØÑ «Íàçàð-1 фèðìàñû» ÆØÑ
(«РУТÀ» ÆÀ)
info@nazar1.kz
Øûмêåíò қ., Èлÿåâ êөøåñi, 47,
à/ж 144.
Òåл.: 8 (7252) 53-40-48, 30-12-10
«Þðèäè÷åñêàÿ фèðìà
«Êîíñуëüòàíò» ÆØÑ Îрàл қ.,
Ë.Òолñòой, 28.
Òåл.: 8 (7112) 50-88-05
«Ðåêëàìà» ÆØÑ
Îрàл қ., Äоñмұхàмåäоâ êөøåñі, 43/1.
Òåл.: 8 (7112) 50-47-34
«Ëèð» ÆØÑ
Қоñòàíàй қ., Áàйòұрñûíоâ êөøåñi,
67, 417-ïәòåр. Òåл.: 8 (7162) 54-57-03
«Êîìпàíèÿ Æåòå» ÆØÑ
Òàлäûқорғàí қ., м-оí Молоäåжíûй
3 үй, 1 ï. Òåл.: 8(7282) 24-29-66,
87058147221
ÆÊ Гàâðèëåíêî И.И. Қоñòàíàй қ.,
ïр. Àль-Фàрàби 119 үй, êàб.407-À
òåл/фàêñ: 8 (7142) 53-63-21.
«Æàñ Îòàу» ÆÊ Қûäûðбàåâà Í.Í.
Қûзûлорäà қ., Әйòåêå би ê-ñі., 27,
òåл: 26-45-89, ұÿлû òåл: 8 (777)402-
28-28; 8 (700) 332-24-78.
ÆÊ Тàжèбàåâà, Òàрàз қàлàñû
Қойêåлäі êөøåñі 158 à, ХҚÎ àóмàғû
òåл.: 87017268772, 87054422939
ИП Íîâîñåëîâà Ïåòроïàâл қàлàñû,
Êоíñòиòóциÿ Қàзàқñòàí êөøåñі,
28 үй, 1-қàбàò òåл: (87152) 46-74-77
«Вåðñàëü Бèçíåñ» Àòûрàó қàлàñû,
Мàхàмбåò êөøåñі, 107-à, 2-êàб., òåл:
32-14-29, 30-65-24, 8701 920 45 38
ÆÊ «Ìàðцåфåй», Өñêåмåí қàлàñû,
60 òåл, 8(7232) 578414, 87772256506
ÆÊ «Бàõäàуëåòîâà А.» Àлмàòû
қ., Æібåê жолû ê., 55, Àлмà ñàó-
äà орòàлûғû, 4-қàбàò, 426-íүê-
òå. Òåл: 2714939. 87052083694
Email:ardawka_94@mail.ru.
ЖАРНАМА
ҚАБЫЛДАЙТЫН ОРЫНДАР:
050012, Алматы қаласы,
Х.Досмұхамедұлы көшесi
(бұрынғы Мичурин), 68 «б»-үй.
Қабылдау бөлмесi:
292-43-43; 292-79-61 (факс);
Астана қаласы, Абай көшесі, 78,
105-кеңсе
факс: 8 (7172) 34-58-28
E-mail: zan@zanmedia.kz
«Заң газеті» аптасына 3 рет –
сейсенбі, сәрсенбі, жұма күндері
жарық көреді.
редАкцияның МекенЖАйы:
Жеке таралым 10253 дана
Тапсырыс №11 Индекс 65921
Газет Қазақстан республикасы
бойынша таралады
теМірҚАзыҚ
Қоғàмäàғû äåмоêрàòиÿлûқ үрäіñòåр
àäàм жәíå àзàмàòòûң құқûқòàрûí қàм-
òàмàñûз åòóäің íàқòû òåòіêòåріí құрó,
оңòàйлû құқûқòûқ мåхàíизмäåрäі åí-
гізó мàқñàòûíäà 2015 жûлäûң 1 қàңòà-
рûíàí бàñòàï Қàзàқñòàí Рåñïóблиêà-
ñûíûң Қûлмûñòûқ-ïроцåñòіê êоäåêñі
қолäàíûлà бàñòàäû. Æàңà ҚÏÊ бұрûí
болмàғàí ïроцåññóàлäûқ òұлғà – òåргåó
ñóäьÿñû лàóàзûмûí òәжірибåгå åíгізäі.
Æàңà иíñòиòóò қûлмûñòûқ ïроцåñòі із-
гілåíäірóгå мол мүмêіíäіêòåр бåрóімåí
құíäû.
Êоäåêñòің 54-бàбûíûң 3-бөлігіíäå
«òåргåó ñóäьÿñû – біріíøі ñàòûäàғû ñоò-
òûң ñóäьÿñû, оíûң өêілåòòігіíå қûлмûñ-
òûқ ñоò іñіí жүргізóäå àäàмäàр құқûқòà-
рûíûң, боñòàíäûқòàрû мåí зàңäû
мүääåлåріíің ñàқòàлóûíà ñоò бàқûлàóûí
оñû êоäåêñòå êөзäåлгåí òәрòіïïåí жүзåгå
àñûрó жàòàäû. Òåргåó ñóäьÿñûí (ñóäьÿлà-
рûí) оñû ñоò òөрàғàñû ñóäьÿлàрäûң қà-
òàрûíàí òàғàйûíäàйäû. Òåргåó ñóäьÿñûí
àлмàñòûрó қàжåò болғàí êåзäå ол қàйòà
òàғàйûíäàлóû мүмêіí» äåï жàзûлғàí.
ҚР ҚÏÊ-íің 55-бàбûíäà ñоòқà äåйіíгі
іñ жүргізó бàрûñûíäàғû òåргåó ñóäьÿ-
ñûíûң өêілåòòіêòåрі êөзäåлгåí, олàр
мûíàлàр:
1) êүзåòïåí ұñòàóäû ñàíêциÿлàó;
2) үйқàмàқòû ñàíêциÿлàó;
3) лàóàзûмûíàí óàқûòøà øåòòåòóäі
ñàíêциÿлàó;
4) жàқûíäàóғà òûйûм ñàлóäû ñàíê-
циÿлàó;
5) эêñòрàäициÿлûқ қàмàқòû ñàíê-
циÿлàó;
6) êүзåòïåí ұñòàó, үйқàмàқ, эêñòрà-
äициÿлûқ қàмàқ мåрзімäåріí ұзàрòó;
7) êåïілäі қолäàíó;
8) мүліêêå òûйûм ñàлóäû ñàíêциÿ-
лàó;
9) êүзåòïåí ұñòàлмàйòûí àäàмäû ñоò-
ïñи хиàòриÿлûқ жәíå (íåмåñå) ñоò-мåäи-
циíàлûқ ñàрàïòàмà жүргізó үøіí мåäици-
íàлûқ ұйûмғà мәжбүрлåï орíàлàñòûрó;
10) бұрûí өзіíå қàòûñòû êүзåòïåí
ұñòàó қолäàíûлғàí àäàмíûң ïñихиêà-
лûқ àóрó фàêòіñі àíûқòàлғàí êåзäå оíû
àóрóлàрäû қàòàң оқøàóлàó жàғäàйûíäà
Í
ақты бір істі қарау барысында және жал-
пы сот төрелігін жүзеге асыру барысын-
да уақытты үнемдеу арқылы сот ісін жүргізу
мақсатында қазір көп істер қолға алынуда.
Соттарда қаралатын және шешілуге жататын
істердің әралуандығы сот төрелігінің мақсаты
мен міндетіне жетудің түрлі жолдары бар екенін
көрсетеді. Сотқа жүгінген сәттен бастап, істің
шешімін тапқанға дейінгі жол даудың ерек-
шелігіне, яғни, ең тиімді жолдың таңдалуына
байланысты.
Æàңà Àзàмàòòûқ ïроцåñòіê êоäåêñ àзàмàòòûқ
іñòåрäі қàрàó рәñіміí жåңілäåòåòіí бірқàòàр өзгåріñòåр
мåí жàңàлûқòàр åíгізåäі.
Îñûíäàй íоâåллàлàрäûң бірі – жåңілäåòілгåí жàзбà
өíäіріñіí åíгізó болûï òàбûлàäû.
Êөрñåòілгåí өíäіріñ бойûíøà қàрàлóғà жàòàòûí
іñòåр ñàíàòû òөмåíäåгіäåй:
1) қàрàжàò ñомàñûí өíäіріï àлó òóрàлû òàлàï
àрûзäàр бойûíøà, åгåр òàлàïòàғû құí ñомàñû зàңäû
òұлғàлàр үøіí – жåòі жүз àйлûқ åñåïòіê êөрñåòêіøòåí
àñïàйòûí болñà, àл, жåêå êәñіïêåрлåр үøіí – åêі жүз
àйлûқ åñåïòіê êөрñåòêіøòåí àñïàйòûí болñà;
2) жàóàïêåрäің àқøàлàй міíäåòòåмåлåріí бåêіòåòіí,
жәíå (íåмåñå) øàрò бойûíøà қàрûзäû рàñòàйòûí
òàлàïêåр ұñûíғàí құжàòòàр òàлàïòàғû құí ñомàñûíàí
òәóåлñіз болñà;
3) зàңмåí íåмåñå øàрòòà қàрàñòûрûлғàí жàғäàй-
лàр бойûíøà ñоòқà äåйіíгі рåòòåó мàқñàòûмåí мåäиà-
циÿ òәрòібімåí бåêіòілгåí, äàóлàрäû (êоíфлиêòåрäі)
рåòòåó бойûíøà êåліñімäі орûíäàó жөíіíäå;
4) Қàзàқñòàí Рåñïóблиêàñû «Ноòàриàò òóрàлû»
зàңûмåí бåêіòілгåí íåмåñå øàрòòà қàрàñòûрûлғàí
жàғäàйлàр бойûíøà ñоòқà äåйіíгі рåòòåó òәрòібімåí
íоòàриóñïåí êóәлàíäûрûлғàí, äàóлàрäû рåòòåó
òәрòібімåí жàñàлғàí êåліñімäåрäі орûíäàó бойûíøà;
5) òàрàïòàр мåí àäâоêàòòàрäûң òàïñûрмà øàрòû
бойûíøà àäâоêàòòûң қàòûñóûмåí бåêіòілгåí íåмåñå
àäâоêàòòàр мåí òàрàïòàрäûң «Àäâоêàòòûқ қûзмåò òó-
рàлû» зàңûíà ñәйêåñ, ïàрòиñиïàòиâòі рәñім òәрòібімåí
бåêіòілгåí äàóлàрäû рåòòåó бойûíøà êåліñімäåрäі
орûíäàó бойûíøà;
6) зàңмåí бåêіòілгåí íåмåñå øàрòïåí қàрàñòû-
рûлғàí жàғäàйлàрäà ñоòқà äåйіíгі рåòòåó òәрòібімåí
бåêіòілгåí êәñіïêåрліê, иíâåñòициÿлûқ қûзмåòêå қà-
òûñòû äàóлàр бойûíøà êåліñімäåрäі орûíäàó òóрàлû;
7) ñàқòàíäûрó äàóлàрû бойûíøà жәíå зàңмåí
бåêіòілгåí íåмåñå øàрòïåí қàрàñòûрûлғàí жàғäàйлàр-
äà ñоòқà äåйіíгі рåòòåó òәрòібімåí бåêіòілгåí бàíêòіê
зàåм øàрòûíàí òóûíäàйòûí äàóлàр бойûíøà êåліñім-
äåрäі орûíäàó òóрàлû;
8) зàңмåí бåêіòілгåí íåмåñå øàрòïåí қàрàñòû-
рûлғàí жàғäàйлàрäà ñоòқà äåйіíгі рåòòåó òәрòібімåí
бåêіòілгåí òұòûíóøûлàр құқûғûí қорғàó ñàлàñûíäàғû
äàóлàр бойûíøà êåліñімäåрäі орûíäàó бойûíøà;
9) зàңмåí бåêіòілгåí íåмåñå øàрòïåí қàрàñòû-
рûлғàí жàғäàйлàрäà ñоòқà äåйіíгі рåòòåó òәрòібімåí
бåêіòілгåí òұòûíóøûлàр құқûғûí қорғàó ñàлàñûíäàғû
жåêåмåíøіê құқûғûí қорғàó бойûíøà êåліñімäåрäі
орûíäàó бойûíøà;
10) зàңмåí бåêіòілгåí íåмåñå øàрòïåí қàрàñòû-
рûлғàí жàғäàйлàрäà ñоòқà äåйіíгі рåòòåó òәрòібімåí
бåêіòілгåí íåêå-оòбàñûлûқ қàòûíàñòàр ñàлàñûíäàғû
äàóлàр бойûíøà êåліñімäåрäі орûíäàó òóрàлû;
11) жåêå òұлғàлàр мåí зàңäû òұлғàлàрäûң àр-íà-
мûñûíà, àбûройûíà жәíå іñêåрліê бåäåліíå íұқñàí
êåлòірåòіí, øûíäûққà жàíàñïàйòûí мәлімåòòåрäің
òàрàлóûíà жол бåрмåóгå бàғûòòàлғàí жàриÿлàíûмäàр
òóрàлû äàóлàр бойûíøà êåліñімäåрäі орûíäàó òóрàлû;
12) зàңмåí бåêіòілгåí íåмåñå øàрòïåí қàрàñòû-
рûлғàí жàғäàйлàрäà ñоòқà äåйіíгі рåòòåó òәрòібімåí
бåêіòілгåí өзгå äå êåліñімäåрäі орûíäàó òóрàлû.
Àòàï өòó êåрåê, жоғàрûäà òізбåêòåлгåí äàó òàлàï-
òàрûí жåңілäåòілгåí (жàзбàøà) өíäіріñ òәрòібімåí
қàрàóäû êөрñåòïåй ұñûíûлñà äà, ол оñû òàрàóäûң
åрåжåñіíå ñәйêåñ қàрàлàòûí болàäû.
Æåңілäåòілгåí өíäіріñ òәрòібімåí іñòі қàрàó мåрзімі
øåêòåлгåí, мұíäàй іñòåр òàлàï қàбûлäàíғàííàí êåйіí 1
àй іøіíäå қàрàлóғà жàòàäû. Áірàқ, зàң øûғàрóøû бåл-
гілі бір жàғäàй орûí àлғàí êåзäå òàлàï ñоò өíäіріñіíің
жàлïû åрåжåñі àрқûлû қàрàó òәрòібі мүмêіíäігіí äå
қàрàñòûрғàí.
Іñòі жåңілäåòілгåí òәрòіïïåí қàрàóäûң өзіíäіê åрåê-
øåліêòåрі бàр, оғàí ñәйêåñ, іñ қозғàлғàííàí êåйіí ñоò
òàрàïòàрäû құлàқòàíäûрàäû, íåгізäåлгåí àйғàқòàрû
бàр қоñûмøà құжàòòàрû òірêåлгåí òàлàï àрûзғà жàóàï
(қàрñûлûқ білäірó) үøіí 15 жұмûñ êүíіí бåêіòåäі. Æà-
óàïқà òàлàïêåргå êөøірмåñі жолäàíғàíûí рàñòàйòûí
құжàò òірêåлåäі. Ñоò бåêіòêåí мåрзім өòêåííåí êåйіí
ñоòқà êåліï òүñêåí жàóàï, àйғàқ íåмåñå өзгå äå құ-
жàòòàр, åгåр олàр ñоò øåøім øûғàрғàíғà äåйіí òүññå,
òàрàïòàр ñоò бåêіòêåí мåрзімäå ол құжàòòû бåрó мүм-
êіíäігі болмàғàíûí äәлåлäåóі òиіñ.
Ñоò òàлқûлàóû оíûң оңàйлàòûлóûíà бàйлàíûñòû
òàрàïòàр øàқûрûлмàй, ñоò жàóàï ұñûíó мåрзімі біò-
êåííåí êåйіí қàрàлûï, øåøім òåê òàрàïòàр ұñûíғàí
құжàòòàр бойûíøà øûғàрûлàäû. Ñоò оòûрûñû хàò-
òàмàñûí жүргізó рәñіміíің болмàóû жәíå ñоò òàлқû-
лàóûí êåйіíгå қàлäûрó ол бойûíøà øåøім қàбûлäàó
ïроцåñіí бірøàмà жåңілäåòåäі. Қàбûлäàíғàí êоäåêñòің
àбñолюòòі жàңàлûғû – оñû ñàíàò бойûíøà қûñқà øå-
øім қàбûлäàó болûï òàбûлàäû, бұл бұрûíғû êоäåêñòå
болмàғàí.
Æàлïû қûñқà øåøім êіріñïå, äәлåлäåмå жәíå
рåзàлюòиâòі бөлімíåí òұрàäû. Ñиïàòòàмà бөлімі àлû-
íûï òàñòàлғàí, бірàқ, åгåр øûғàрûлғàí øåøім зàңäû
êүøіíå åíгåíгå äåйіí жàзбàøà өòіíіø òүñірілñå íåмåñå
ñоòòûң өз қàлàóû бойûíøà óәжäåлгåí ñоò øåøімі
øûғàрûлàäû.
Зàң øûғàрóøû қûñқà øåøімäі – бұл бåлгілåíгåí
бөлігі болмàйòûí øåøім, ÿғíи, òàрàïòàрäûң àрûз
òà лàïòàрû òізбåêòåлåòіí жәíå àйòûлғàí äàó мàңûзû
бо йûíøà òүñіíіê бåрåòіí бөлігі болмàйòûí øåøім äåï
àлäûí àлà òүñіíäіргåí.
Êоäåêñòің 147-бàбûíà ñәйêåñ, біріíøі ñàòûлû ñоò
åгåр жàóàï бåрóøі іñòі қàрàó òóрàлû жәíå øåøім
қàбûлäàóғà әñåр åòåòіí àйғàқòàрäû ұñûíà àлàòûíû
òóрàлû хàбàрлàмà àлмàғàíûí мәлімäåгåí жàғäàйäà
оңàйлàòûлғàí өíäіріñ òәрòібімåí қàбûлäàíғàí ñоò
øåøіміí êåрі қàйòàрó мүмêіíäігіíå иå.
Ñоò øåøіміí êåрі қàйòàрó жәíå оғàí øàғûм òүñірó
òóрàлû өòіíіøòі бåрó òәрòібі øàғûмäàíó мåрзіміíің
ұзàқòûғûí қоñïàғàíäà, ñûрòòàй қàрàó өíäіріñ рәñімі-
íå ұқñàñ. Øåøімгå øàғûм òүñірó мåрзімі ұзàрòûлғàí,
òàрàïòàрғà ñоò øåøіміí êåрі қàйòàрó бойûíøà
өòіíіøòі қàíàғàòòàíäûрóäàí бàñ òàрòó òóрàлû ұйғàрûм
øûққàííàí êåйіí øàғûмäàíó үøіí бір àйлûқ óàқûò
мåрзімі бåлгілåíгåí. Áұл ñоò øåøімäåрі àïåллÿциÿлûқ
ñàòûäàғû ñоòïåí жåêå-äàрà қàрàлàäû. (402-бàï ÀІÆÊ).
Æàлïû, жåңілäåòілгåí өíäіріñ òәрòібімåí іñòåрäі қà-
рàó рәñімі íàқòû рåглàмåíòòåлгåí, òәрòібі òүñіíіêòі әрі
қолжåòімäі. Îñû оңàйлàòûлғàí рәñімäі жүзåгå àñûрó
àзàмàòòûқ іñ жүргізóäі жåңілäåòóгå жәíå жåäåлäåòóгå
мүмêіíäіê бåрåäі.
Бàõûòжàí ÐАХÌАÍБÅÐДИÅВ,
Ақìîëà îбëûñûíûң ìàìàíäàíäûðûëғàí
àуäàíàðàëûқ эêîíîìèêàëûқ ñîòûíûң ñуäüÿñû
ñàрàïòàмà òàғàйûíäàó òóрàлû мәñå-
лåíі òåргåó ñóäьÿñûíûң қàрàйòûíûí
бåêіòêåí. Îñûíûң өзі қорғàóøûлàр
өòіíіøіíің íåгізñіз жолäà қàлмàóûíà
òүрòêі болàрû àíûқ. Ñоíûмåí қàòàр,
зàңäàғû жàңàлûқòûң àрқàñûíäà òåр-
гåó ñóäьÿñûíûң êөмåгімåí қûлмûñòûқ
ïроцåñòі жүргізåòіí оргàíғà àйғàқ бåрóі
үøіí êåлóіí қàмòàмàñûз åòó қиûíäûқ
òóäûрàòûí, бұрûí өзäåрі жàóàï àлғàí
êóәíі, қорғàóøû рåòіíäå қàòûñàòûí àä-
âоêàòòûң өòіíіøхàòû бойûíøà мәжбүр-
лåï әêåлó òóрàлû мәñåлåñі äå øåøіміí
òàóûï оòûр. Әриíå, òåргåó ñóäьÿñû-
íûң äà қàòåліê жібåрóі мүмêіí. Îíäàй
жàғäàйäà òåргåó ñóäьÿñûíûң қàóлûñûíà
оñû êоäåêñòің 107-бàбûíäà êөзäåлгåí
òәрòіïïåí øàғûм жàñàлóû, íàрàзûлûқ
білäірілóі мүмêіí.
Қûлмûñòûқ-ïроцåñòіê êоäåêñòің
56-бàбûíûң òәрòібі бойûíøà òåргåó
ñóäьÿ ñûíûң өêілåòòіêòåріí жүзåгå àñû-
рóäûң жàлïû øàрòòàрû òөмåíäåгіäåй
бåлгілåíгåí. Àйòàлûқ, òåргåó ñóäьÿñû
өз құзûрåòіíå жàòқûзûлғàí мәñåлå-
лåрäі ñоò оòûрûñûí өòêізбåй жåêå-äàрà
қàрàйäû. Åгåр зàңäû жәíå íåгізäåл-
гåí øåøім øûғàрó үøіí мàңûзû бàр
мәí-жàйлàрäû зåрòòåó қàжåò болñà,
òåргåó ñóäьÿñû òиіñòі òұлғàлàрäûң жәíå
ïроêóрорäûң қàòûñóûмåí ñоò оòûрû-
ñûí өòêізó òóрàлû қàóлû åòåäі.
Ñоò оòûрûñû òåргåó ñóäьÿñûíûң өêі-
мі бойûíøà бåйíåбàйлàíûñ рåжиміíäå
жүргізілóі мүмêіí. Ñоò оòûрûñû бàрû-
ñûíäà хàòòàмà жүргізілåäі.
Òåргåó ñóäьÿñû:
1) ñоòқà äåйіíгі іñ жүргізóäі жүзåгå
àñûрàòûí оргàííàí қàрàлûï жàòқàí
мәñåлå бойûíøà қоñûмøà àқïàрàòòû
òàлàï åòóгå;
2) òиіñòі ñоòқà äåйіíгі іñ жүргізóäің
бàрлûқ мàòåриàлäàрûмåí òàíûñóғà
жәíå олàрäû зåрòòåóгå;
3) ïроцåñêå қàòûñóøûлàрäû ñоò
оòû рûñûíà øàқûрóғà жәíå олàрäàí
қûл мûñòûқ іñ бойûíøà қàжåòòі àқïà-
рàòòû àлóғà құқûлû.
4) Òåргåó ñóäьÿñû ҚР ҚÏҚ-íà ñәй-
êåñ, іñòі мәíі бойûíøà øåøó êåзіíäå
ñоò òà қàрàóäûң íûñàíàñû болóû мүмêіí
мәñåлåлåрäі àлäûí àлà øåøóгå, òåр гåï-
òåêñåрó бàғûòû жәíå òåргåó әрåêåòòåріí
жүргізó òóрàлû íұñқàóлàр бåрóгå, ñоòқà
äåйіíгі іñ жүргізóäі жүзåгå àñûрàòûí
àäàмäàрäûң жәíå қàäàғàлàóøû ïроêó-
рорäûң, ñоíäàй-àқ, іñòі мәíі бойûíøà
қàрàйòûí ñоòòûң орíûíà әрåêåò жàñàó-
ғà жәíå øåøім қàбûлäàóғà òиіñ åмåñ.
5) Êүäіêòі өзіíå àзàïòàó жәíå бàñқà
äà зàңñûз әрåêåòòåр қолäàíûлғàíû
òóрàлû àрûзäàíғàí íåмåñå оíäà êүø
қолäàíóäûң ізäåрі болғàí êåзäå òåр-
гåó ñóäьÿñû қàäàғàлàóøû ïроêóрорғà
êөрñåòілгåí фàêòілåрäі äåрåó òåêñåрóäі
жүзåгå àñûрóäû òàïñûрóғà міíäåòòі.
6) Àäàмíûң құқûқòàрû мåí боñòàí-
äûқòàрûí, ұйûмäàрäûң зàңмåí қорғà-
лàòûí мүääåлåріí зàңñûз øåêòåó íå-
мåñå өзгå äå бұзó фàêòілåрі àíûқòàлғàí
êåзäå òåргåó ñóäьÿñû зàңбұзóøûлûққà
жол бåргåí òұлғàлàрäûң жàóàïòûлûғû
òóрàлû мәñåлåíі øåøó үøіí жåêåøå
қàóлû øûғàрàäû.
Ïроцåñòі жåңілäåòó жәíå òиімäілігіí
àрòòûрó мàқñàòûíäà ñоòқà äåйіíгі іñ
жүргізó бàрûñûíäà жәбірлåíóøі мåí
êóәíің àйғàқòàрûí ñàқòàó қàрàлғàí. Áұл
қàжåòòі òұлғàлàрäàí бàñ ñоò оòûрû-
ñûíäà жàóàï àлó мүмêіíäігі болмàғàí
жàғäàйäà (øåòåлäå òұрóû, мåмлåêåò
àóмàғûíàí òûñ жåргå êåòóäі жоñïàрлàï
қою, àóûр äåрò ñàлäàрûíàí қàйòûñ
болó мүмêіíäігі) äәлåл рåòіíäå ïàйäà-
лàíûлàòûí äåрåêòåрäі ñоòïåí бåêіòóäі
қàмòàмàñûз åòåäі.
Òåргåó ñóäьÿñû Қàзàқñòàíäàғû
қûлмûñòûқ ñоò іñіí жүргізóäåгі жàңà
ñóбъåêò рåòіíäå біріíøі êåзåêòå ñоò
билігіí òàрàòóøû болûï òàбûлàäû. Îл
қûлмûñòûқ іñòі ñоòқà äåйіí жүргізó бà-
рûñûíäà àзàмàòòàрäûң êоíñòиòóциÿлûқ
құқûқòàрû мåí боñòàíäûқòàрûí íåгіз-
ñіз øåêòåóäі болäûрмàóғà бàғûòòàлғàí
қûзмåòòі жүзåгå àñûрàäû.
Æàңà Қûлмûñòûқ-ïроцåñòіê êоäåêñ-
êå åíгізілгåí бұл жàңàлûқòàр хàлûқòûң
ñоòқà äåгåí ñåíіміíің àрòóûíà, ñоòòûң
өêілåòòіêòåріíің êåңåюіíå, àзàмàòòàрäûң
êоíñòиòóциÿлûқ құқûқòàрû мåí боñòàí-
äûқòàрûíûң ñоò òàрàïûíàí хàлûқàрà-
лûқ ñòàíäàрòòàрғà ñàй бàрûíøà қорғà-
лóûíà êåïіл бåрåòіíäігіí àйқûíäàйäû.
Аñқàð ЗИАДА,
Қîðғàëжûí àуäàíäûқ
ñîòûíûң ñуäüÿñû
ÀҚМÎËÀ ÎÁËыÑы
Пайым
Айтарым бар!
ÆÅңІËÄÅÒІËГÅН ӨНÄІРІÑ ÒӘРÒІÁІМÅН
ҚÀРÀËÀÒыН ІÑ МÅРЗІМІ ØÅÊÒÅËГÅН
лбасы НұрсұлтаН Назарбаевтың ҚазаҚстаН халҚыНа арНағаН 2012 жылғы
14 желтоҚсаНдағы «ҚазаҚстаН-2050 стратегиясы – ҚалыптасҚаН мемлекет-
тің жаңа саяси бағыты» атты жолдауыНда ҚылмыстыҚ іс жүргізу жүйесіН
жетілдіру Қажеттілігі айтылғаН.
е
ÒÅРГÅу ÑуÄьяÑыНың
ÆұМыÑы ÆÀНÄÀНыÏ
ÊÅËÅÄІ
ұñòàóғà лàйûқòàлғàí, ïñихиàòриÿлûқ
êөмåê êөрñåòåòіí àрíàóлû мåäициíàлûқ
ұйûмғà àóûñòûрó;
11) мәйіòòі эêñгóмàциÿлàó;
12) êүäіêòігå, àйûïòàлóøûғà хàлûқ-
àрàлûқ ізäåó жàриÿлàó мәñåлåлåріí
қàрàйäû.
Îñûäàí-àқ ñоò ñàлàñûíäàғû жàңà
лàóàзûмғà қàíøàлûқòû жоғàрû жàó-
àïòûлûқòûң àрòûлғàíûí àңғàрóғà бо-
лàòûíäàй. Áұғàí қоñà, òåргåó ñóäьÿñû
àíûқòàóøûíûң, àíûқòàó оргàíûíûң,
òåргåóøіíің жәíå ïроêóрорäûң әрåêåò-
òåріíå (әрåêåòñізäігіíå) жәíå øåøім-
äåріíå жàñàлғàí øàғûмäàрäû қàрàйäû.
Ñоíûмåí қàòàр, òåз бұзûлàòûí íåмåñå
қûлмûñòûқ іñòі мәíі бойûíøà øåøêåíгå
äåйіí ұзàқ ñàқòàлóû åлåóлі мàòåриàлäûқ
øûғûíäàрäû қàжåò åòåòіí зàòòàй äәлåл-
äåмåлåрäі өòêізó òóрàлû мәñåлåíі қàрàó
äà òåргåó ñóäьÿñûíà жүêòåлгåí. Ñоòқà
äåйіíгі іñ жүргізó бàрûñûíäà жәбірлå-
íóøі мåí êóәíің àйғàқòàрûí ñàқòàóғà
қою, àäâоêàòòàр мåí ïроêóрорлàрäû
қоñïàғàíäà, ñоòқà äåйіíгі іñ жүргізóäå
ïроцåñòіê міíäåòòåрäі орûíäàмàйòûí
íåмåñå òиіñіíøå орûíäàмàйòûí òұлғà-
лàрғà àқøàлàй өíäіріï àлóäû қолäàíó
мәñåлåñіí äå øåøó òåргåó ñóäьÿñûíûң
құзûрåòіíå êірмåê.
Ïроêóрорäûң ұñûíóûмåí қûлмûñ-
òûқ іñ бойûíøà ïроцåñòіê øûғûíäàрäû
өíäіріï àлó òóрàлû мәñåлåíі қàрàóäà,
ñұрàó ñàлóäû орûíäàóäàí бàñ òàр-
òûлғàí íå ол бойûíøà үø òәóліê іøіíäå
øåøім қàбûлäàíбàғàí жàғäàйäà қор-
ғàóøû рåòіíäå қàòûñàòûí àäâоêàòòûң
óәжäі өòіíіøхàòû бойûíøà, мåмлåêåòòіê
құïиÿлàрäû құрàйòûí мәлімåòòåрäі
қоñïàғàíäà, қûлмûñòûқ іñ үøіí мàңûзû
бàр êåз êåлгåí мәлімåòòåрäі, құжàòòàр-
äû, íәрñåлåрäі òàлàï åòіï àлäûрó жәíå
қûлмûñòûқ іñêå қоñûï òігó òóрàлû мәñå-
лåíі äå òåргåó ñóäьÿñû қàрàï, øåøім
қàбûлäàй àлàäû.
Æàлïû, жàңà лàóàзûмíûң қорғàóøû-
лàр қûзмåòіí жåңілäåòóгå жàí біòіргåíіí
мойûíäàóûмûз êåрåê. Өйòêåíі, жàңà
êоäåêñòå қорғàóøû рåòіíäå қàòûñàòûí
àäâоêàòòûң óәжäі өòіíіøхàòû бойûíøà
åгåр қûлмûñòûқ қóäàлàó оргàíû оñûí-
äàй өòіíіøхàòòû қàíàғàòòàíäûрóäàí
íåгізñіз бàñ òàрòñà íå ол бойûíøà үø
òәóліê іøіíäå øåøім қàбûлäàíбàñà,
16
№110/1 (2888/1)
6 қазан 2016
zangazet@mail.ru
алаң жұрт
Арбауына кәріні де, жасты да ілін-
діріп, соңдарынан ілестіруге тырысқан
мұндай ағымдарға қатысты Мәжілістің
мінберінде де қорқынышты деректер
айтылған еді. «Әділет департаментінің
ресми деректері бойынша, «Иегова
куәгерлері» ізбасарларының саны
6000-нан, ал «Саентология шірке-
уі» ізбасарларының саны шамамен
5000-нан асатын көрінеді. Еліміздегі
жастардың 60 пайызы түрлі діни
ағымдардың жетегінде жүр», – деп
дабыл қағып, депутаттық сауал жол-
даудың арқасында мәселе біршама
шешілді. Жақында осы мәселеге қа-
тысты тағы бір жаңа дерек айтылды.
Елімізде жат ағымның жетегінде
15-16 мың қазақстандық кеткен.
Бұл туралы жақында ҚР МСМ Дін
істер комитетінен Балғабек Мырза-
ев мәлім етті. «Бейресми деректер
бойынша 15-16 мыңдай адам. Оның
ішінде такфиристер, жиһадистер деп
түрлі ағымдарға бөлініп жатады. Ал
Сирияға 500-ге жуық адам кеткен.
Сондықтан біз осы мәселелердің бар-
лығын зерттеп, талдап, олардың теріс
бағытқа кетуіне не себеп болғанын
жан-жақты сараптаудамыз. Қазірдің
өзінде «Ақ-ниет» оңалту орталығы жат
ағым құрбандарымен жұмыс жасау-
да», – деді комитет өкілі.
Оңалту
орталығынан
үміт бар
Имамдардың айтуынша, бүгінде
мешітке келетін жамағаттың 85-90
пайызы жастар. Ал жалпы елімізде-
гі рухани ізденіске түскен жандар
ғаламтор арқылы жат ағымдардың
уағыз-насихатына иланып жатады
екен. «Бұл ұлттық проблема. Себебі,
қан шама қаракөздеріміз темір торға
тоғытылып, тағдырлары талқандалып
жатыр. Енді осы олқылықтың орнын
толтырып, бұдан кейін өзгелердің
жат ағым құрбаны болмауы үшін
жан- жақты еңбек етуіміз маңызды»,
– дейді Нұр-Мүбарак университетінің
про ректоры, профессор Шамшәдин
Ке рім мырза. Расында да не істеуіміз
керек?!
Айта кетер жайт, екі жыл ішінде
елімізде 256 қазақстандық радикал
ағымдардан шығарылыпты. «Ақ ниет»
оңалту орталығы осынша қзақстан-
дыққа радикалды ағымдардан шығуға
көмектескен. Бұл туралы ҚР Дін істері
және азаматтық қоғам министрлігінің
Дін істері жөніндегі комитет төраға-
сының орынбасары Ғабит Абзалбек
мәлім етті. Олардың барлығы дерлік
рухани қолдау іздей жүріп, адасқа-
нын білмей қалған жандар. Тиісті
орындардың қолдауы арқасында
жол тауып, жат ағымның жетегінен
басын арашалап алды. Мемлекеттік
әлеуметтік тапсырыс аясында 2014
жылдан бастап елімізде «Ақ ниет»
оңалту орталығы жұмыс жасап келеді.
Орталық қызметкерлері радикалды
діни ағымдар идеясынан зардап шек-
кен әйелдер арасында оңалту жұмыс-
тарын жүргізеді. Қазіргі күні мұндай
оңалту орталықтарының маңызы зор
екені анық.
Ғабит Абзалбек мырзаның айтуын-
ша, Қазақстанда Дін істері жөніндегі
комитет жанындағы дін мәселелері
бойынша республикалық ақпарат-
тық-насихаттау тобы және дін мәсе-
лелері бойынша 304 жергілікті ақпа-
раттық-насихаттау тобы жұмыс істейді
екен. «Біз халықтың мақсатты топтары
бойынша жұмыс істеуге бет алдық.
Сонымен қатар, әйелдер қоғамы мен
жастар арасында жұмыс істейміз. Бұл
қарым-қатынас тұрғысынан әйелдер
ұйымдарын да тартудамыз. Әйелдер
ұйымдары экстремизмнің алдын алу
жұмысында, рухани-адамгершілік тәр-
биеде маңызды рөл атқарады. Әйел-
дердің қоғамдағы рөлін төмендетуге
болмайды», - дейді Ғабит Абзалбек.
Осыған дейін ҚР ҰҚК Қазақстанда
жыл басынан бері 57 радикалдың сот-
талғанын хабарлаған болатын. Ведом-
ствоның мәліметінше, 2016 жылдың
басынан бастап ұлттық қауіпсіздік
органдары Қазақстанда лаңкестік
және діни-экстремистік қылмыстар
жасағаны үшін 57 радикалды соттаған
және осыған дейін де осы бап бойын-
ша талай адам істі болған еді.
Лаңкестер
түрмеде тыныш
жатыр ма?
Елімізде діни ағымның жетегін-
де кеткендермен қолдан келгенше
жұмыс жүргізіліп жатыр. Кейбіреуі
сотталып, енді бірі Сирия асып, кей-
бір айыбын түсінгендер өз үйіріне
қосылуда. Ал түрмеге тоғытылғандар
түрменің де тыныштығын қашырып
жатқан жоқ па?!
Кейбір мамандар лаңкестер қа-
раңғы қапаста да қауіпті. Түрмеге
жа ңа түскендер лаңкестер қатарына
тар тылып кетуі мүмкін деген жора-
малдар айтуда. Өз кезегінде Қылмыс-
тық-атқару жүйесі комитетіндегілер
(ҚАЖК) жоғарыда айтылған күдікті
жоққа шығаруда. Ал тәуелсіз са-
рапшылардың бірқатары ҚАЖК-мен
келіссе, кейбіреуі түрмеде дәстүрлі
дінге қарсы көзқарастылардың жа-
сырын насихат жүргізіп, тіпті қамау-
дағыларды радикалдап жатқанын да
айтады.
Бір кездері терроризм бабымен
түрмеге отырғандарды өзге соттал-
ғандардан оқшау ұстау керек деген де
пікір айтылған еді. Мұндай оқшаулау-
дың қажет екенін уақыт сездіріп отыр.
Өйткені соңғы жылдары елімізде
діни экстремизм мен терроризмге
қарсы айтарлықтай күрес жүргізіліп
жатыр. Күштік құрылымдар салдар-
мен ғана күресіп қоймай, профилак-
тикалық шараларды да іске асыруда.
Осы орайда айта кетер жайт, соңғы
жылдары қоғамға қауіп төндіріп, мем-
лекет құрылымдарына қарсы ұйым-
дас тырылған қылмыс саны айтар-
лықтай көбейген көрінеді. Соған сай
террористік және экстремистік баптар
бойынша істі болғандардың да қатары
артқан.
Кейбір сарапшылардың пікірінше,
түрлі радикалды экстремистік идея-
ларды бойына сіңіріп, қоғамға қауіп
төндіріп отырғандардың дені түрме-
ден шыққандар екен. Демек, біздің
қауіп бекер емес. Бірлі жарым санасы
уланғандар түрмеде де бос жатпай
басқаларды да өз қатарына тартып
жатыр. Тіпті мамандардың «түрме-
лерде жаппай діни радикализмге
бет бұру тенденциясы жүзеге асып
бара жатқан жоқ па?» деген күдіктері
де бар. Осыған орай қайбір жылы
Мәжіліс депутаты Мұхтар Тінікеев
«жазасын өтеушілерді жасаған қыл-
мысына қарай бөліп отырғызу керек.
Көптеген елдерде діни экстремизм
бабы бойынша жазасын өтеушілер
басқалардан оқшауланған. Бізге де
бұл тәжірибені енгізу артықтық етпей-
ді» деп пікірін білдірген еді.
Қазір елімізде діни экстремизм
бабы бойынша сотталған азаматтар-
дың жалпы саны 500-дің айналасында
екен. Аз ба, көп пе? Олардың басты
ниеті үнемі өз ұстанымдарын насихат-
тау екенін ескерсек, олардың санының
қазірдің өзінде сәт сайын еселеніп
жатуы әбден мүмкін.
Жасыратыны жоқ, түрме экстре-
мистік ағымдағы адамдар үшін өз-
дерінің үгіт-насихаттарын жүргізуге
қолайлы орта болып табылады. Яғни,
мамандардың айтуынша, «түрмеге
экстремизм немесе терроризм көзқа-
расындағы сотталған бір адам отырса,
ол жерден радикалды ағымдарды
мықтап ұстанған 3-5 адам шығады».
Демек олармен жұмыс жүргізу қа-
жет. Мамандар «оқшауланған түрмені
қазіргідей емес тәжірибелі имам және
күшті теологтармен қамтамасыз ету
де аса қиынға соқпас еді» дейді.
Адвокат Серік Сәрсенов: «лаңкестік
қылмысымен сотталғандардың бар-
лығы бір қазанда қайнауы тиіс. Басқа
қылмыс жасағандармен бірге отырған
лаңкесшілер қанатын жайып алған
ИГИЛ тәрізді түрмеде отырып-ақ жа-
сақ құруы мүмкін. Сол себепті, олар-
ды оқшау ұстау – орынды шешім. ҚР
ҚК 255-бабындағы («Терроризм акті»)
жазалау шарасын күшейту қажет. Кем
дегенде, 20 жыл бас бостандығынан
және өмір бойы бас бостандығынан
айыруды қарастырса артық болмай-
ды», – дейді. Бұл пікірге біздің алып-
қосарымыз жоқ.
Еркіндік
ессіздікке апарады
Мұсылмандықты шолақ балақ,
қаба сақал, кебінге оранып жүру деп
ұғатындар «Ахмадие жамағаты», «Ал-
ля-Аят» (Фархатшылар) культтік-мис-
тикалық діни ағымы, «Ата жолы» («Ақ
жол»), тахриршілдер, таблиғшылар,
салафилер, такпиршілер, кораниттер
болып сан түрге бөлінуде. Ал осынау
негізгі мақсаты белгісіз діни ағымдар-
дың әрқайсысының етегінде бір-бір
қандасымыз кеткен күннің өзінде ұлт
қауіпсіздігіне қаншалықты қауіп тө-
нетінін бағамдай беріңіз. Негізінен,
жұмыссыздар, өмірден өз орнын тап-
пағандар, рухани ізденісте жүргендер,
жеке басы және отбасындағы психо-
логиялық қиындықтарға төзе алмаған-
дар, ислам дінін терең білмейтіндер,
әсіресе, жастар миссионерлердің
үгіт-насихатына тез ілігетін көрінеді.
Еліміздің батыс өңірінде ислам
дініндегі түрлі діни ағымдарды ұс-
танған жастардың да көбейіп бара
жатқаны жасырын емес. Ендеше, мұ-
ның алдын алуда қандай іс-шаралар
атқарылып жатыр? Шыны керек, «за-
йырлы мемлекетпіз» деп, идеология
тұрғысынан халқымызды тым еркін
жіберіп алған секілдіміз. Тіпті бүгін-
де мамандар көпұлттылықтан гөрі,
көпдінділіктің зардабы ауыр екендігін
жарыса айтып жүр. Демек, көпдін-
ділікпен күресетін кез жетті.
Деректерге сүйенсек, 90-жылдар-
дың басында Қазақстанда 500-дей
діни бірлестіктер мен ұйымдар болса,
бүгінде олардың саны 4000-нан асып
кетіпті. Бұған негізінен «он адам бірі-
гіп діни бірлестік құрып, тіркеле бер»
дейтін сол кездегі заңымыз ықпал
етсе керек! Ең қорқыныштысы, еліміз-
де олардың ісін бақылауға алып отыр-
ған, ашықтан ашық күрес жүргізіп,
мешіттерге барлау жасап отырған
ешқандай мекеменің жоқтығы болып
отыр. «Ағылшын тілін оқытамыз, пси-
хологиялық көмек көрсетеміз» деп
алдап-сулап маңайларына адамдарды
жинап алып, өз ағымдарын насихат-
тап жүрген діни бірлестіктер бүгінде
қараларын күн өткен сайын көбейтуге
талпынуда.
Діни бірлестіктерді бейберекет
тіркеп, олардың іс-әрекетін бақылау-
сыз қоюымыздың салдарынан бүгінде
олар мыңдаған қандастарымызды
өз бауырларына тартып үлгеруде.
Ағымға ерген азаматтардың сәбилерін
тиісті медициналық тіркеуден өткізу-
ден бас тартып, тіпті екпе егуден қа-
шуы, басқа ағымға ерген жасөспірім-
дердің мектептегі оқуларын тастап
кетуі, мектеп жасындағы ұл-қыздар-
дың музыка тыңдау – харам, мемле-
кеттік Әнұранды тыңдамау, кеудеге
қол қоймау, туға құрмет көрсетпеу,
евангелші баптистердің «жер бетінде
шекара болмауы керек» деп, Отан
қорғаудан қашып, әскери борышты
өтемеу дұрыс деген бағыттағы уағыз-
дар жүргізуі түрлі діннің ағымын да
кеткендердің ұлттық әдет-ғұрып,
салт-сананы естен шығаруының ай-
ғағы болса керек.
Айта кетерлік нәрсе, жат пиғылды
ағымдардың жетегінде кеткен жастар-
дың, жалпы адамдардың қоғамға
қайта оралуы өте қиын. Тіпті кейде
мүмкін де емес. Сондықтан, мәселе-
мен күрескеннен гөрі, мәселенің ал-
дын алған маңызды секілді. Әсіресе,
ұлттық мәселелерді кейінгі орынға
ысырып, «баланың тұсауын кесуге
болмайды, орамал тағып, сақал қой-
маған харам» деп, адамдардың өзін
екіге бөліп, бүкіл дүниені халал мен
харам арасында өлшейтіндер ұлттық
құндылықтарымыздың ұмытылуына
ықпал етіп жатқандай. Демек, бұл
бағыттағы жұмыстар да күшейтілуі
керек.
Өйткені, оларды Отан, отбасы,
бірлік сынды қасиетті ұғымдар толған-
дырмайды. Санасы уланғандар тек
көсемдері айтқанды екі айтпай орын-
дайтын сарбаздарға айналғанын
өз дері де түсінбейді. Бұған дәлел
– соңғы кездері радикалды ағым мү-
ше лерінің бірнеше рет қылмысты
оқи ғалардың ұйымдастырушылары
ретінде аталуы. Ал бұл қоғам үшін
қорқынышты емес пе?! Қазіргі ата-а-
на баласы «Алла» атын аузына алып,
намазға жығыла бастаса кәдімгідей
қорқып, қобалжитын жағдайға жеткен.
Мұндай жайт ата-бабамыздың үш
ұйықтаса да түсіне кірмеген болар.
Алайда, өкінішке қарай, бүгінгі ға-
ламдану заманындағы еліміздегі ахуал
осыған саяды. Бұл арада мәселе дін-
нің өзінен емес, дін атын жамылушы
теріс пиғылдылардың құйтырқы әре-
кетінен ушығып тұрған жайы бар.
Дәрігер мамандар ұлтымызға жат
ағымдар пайдаланатын амал-тәсіл-
дердің психикаға теріс әсері барын,
тіпті кейбір жағдайда олар адамды
жындыханадан бір-ақ шығаратынын
немесе өз-өзіне қол жұмсауға дейін
апаратындығын растап отыр. Осыдан
кейін әке-шеше сыртта жүрген бала-
сына қалай алаң болмасын?
Сондай-ақ, түрлі діннің ағымын-
да кеткен әке мен баланың бір дас-
тарқаннан ас ішпек түгіл, бірін-бірі
жау көруі, өзінен туса да өзгедей күй
кешіп, әке-шешесін тыңдамай, бала-
лары басқа діннің ағымында кеткен
ата-аналардың зары әлі күнге тиісті
орындардың құлағына жете алмай
отыр.
Еліміздегі Қазақстан мұсылманда-
ры діни басқармасы да «басқа діни
бірлестіктер өз діндерін насихаттаса
насихаттай берсін, ал біздің дінде
зорлық жоқ» деп өздерін «салқынқан-
ды» ұстауда. Сонда дәстүрлі емес
діндердің іріткі ісіне тосқауылды кім
қоюы керек?! Айтпақшы, «біздің дінде
зорлық жоқ» деп Мұсылмандар діни
басқармасы қол қусырып отырғанда,
еліміздегі провослав дінінің өкілдері
құлшылық ететін сөздерін мемлекет-
тік тілге аударуға кірісе бастапты. Ал
христиан дінінің өкілдері түрмелерге
жиі бас сұғатынын мамандар айтып
отыр. Олар бұл әрекетін христиан
дінін қабылдаған кей қазақтар үшін
қажет деп түсіндіруде.
Ал сонда біздікі қандай жайба-
рақаттық? Айта кетерлік жайт, сау
қоғамда азаматтардың санасының
улануына сынамалап кірген діни
ағымдардан бөлек, басқа елдерден
діни сауатын жетілдіріп келген аза-
маттар да өз «үлесін» қосып отырғаны
анықталған еді. Дінімізді солардың
ықпалынан таза сақтау үшін ерекше
білімді, елін сүйетін отандық дін ма-
мандары қажет-ақ.
Сондай-ақ бүгінгі қоғамда көбейіп
бара жатқан хиджаб киген қыздардың
қай ағымда екенін айтып беретін,
дінді саралап зерттейтін институттар
да жоқ. Ең бастысы, осынау дін сала-
сындағы берекетсіздіктердің бәріне
тыйым салар «Дін және наным-сенім
бостандығы жайлы» заңды қатайту
туралы пікір көптен бері айтылып
келе жатса да әлі күнге қолға алынар
емес. Өкініштісі сол, жастарымыз
саналы түрде өзге діннің ағымында
кетіп жатқан жоқ, олар діни сауатының
төмендігі мен қоғамдағы алдын алу
жұмыстарының жеткіліксіздігі салда-
рынан адасып жүр. Сондықтан, түрлі
діни ағымның жетегіндегі жастары-
мызға араша түсер кез жеткен секілді.
Жарылқап ӘЛМҰХАМЕТОВ,
дінтанушы:
– Бүгінгі таңда бізде түр-
лі діни секталар қаптап кетті.
Сондықтан діни бірлестіктердің
аяғына тұсау салатын заңды
қатайтуымыз керек. Және «дін-
ді мемлекеттен бөлек» деген
қате пікірді тоқтататын кез жет-
ті. Өйткені, бақылаусыз түрлі
діни ағымдардың көбейіп кетуі
мемлекет тұтастығына қауіп
төндіруде. Уаххабизм – сырт-
тан қаржыландырылатын, ұлт
қауіпсіздігіне қауіп төндіретін
ағым. Олар жастардың албырт
шағын өз мақсаттарына тиімді
пайдаланып, соңдарынан ерту-
де. Астана, Алматы, Қараған-
ды секілді ірі қалаларда бұл
ұйымның ошақтары бар. Білім
және ғылым министрлігі, құқық
қорғау орындары болып, осынау
ағымның алдын алуға күш са-
луы қажет. Өйткені, олар діннің
атын жамылып, жастардың са-
на-сезімін улауда. Сондықтан,
мемлекет тарапынан арнайы
бағдарлама құрып, жастардың
өзге діннің шырмауында кетпесі
үшін алдын алу жұмыстарын
атқаруымыз керек. Әйтпесе,
бұдан ұлт қауіпсіздігіне үлкен
қатер төнуде.Жастардың теріс
діни ағымдар жетегінде кетуінің
негізгі үш себебі бар. Ол: ра-
дикалды ұйымдардың ықпалы,
әлеуметтік желілердегі насихат
пен тегін таратылатын діни әде-
биеттер. Біз күресті осылардан
бастауымыз керек. Қазақстан-
дағы діни ахуалға тоқталғанда,
отандастарымыздың халықара-
лық лаңкестік күштердің қол-
баласына айналып жатқандығы
туралы айтпай кетуге болмай-
ды. Түрлі жолдармен Сирия мен
Иракқа кетіп жатқандар бар.
Өкініштісі, олар өздерімен бірге
отбасын, кішкентай балаларын
да ала кетуде. Бұл бір отбасы-
ның немесе бір аймақтың ғана
емес, ұлттың қасіреті.
Ғаламдану заманындағы басты
қатер – ашық-шашықтығымыз. Осы
ұрымтал тұсты пайдаланушы мы-
сық тілеу миссионерлер ұлтымызға
жақын Ислам діні атын жамылып кез
келген бағыт бойынша, соның ішінде
ғаламтор арқылы да жастарымыздың
санасын улап, қоғамымызға іріткі са-
лып бағуда. Демек, жат ағымдармен
күресті тоқтатпау қажет!
Қуаныш ӘБІЛДӘҚЫЗЫ,
«Заң газеті»
Жасыратыны Жоқ, бір кездері елімізде сан түрлі діни
ағым өкілдері қаптап кетті. «ВайшнаВтар», «бахаи»
сенімі, «бірлестік шіркеуі», «иегоВа куәгерлері», «соңғы
өсиет шіркеуі», «кришнаны тану қоғамы», «саенто-
логия шіркеуі», «мормондар», «сахадЖа йога», «Жаңа
аспан», «Жаңа өмір шіркеуі» секілді қаптаған діни
ағымдардан аяқ алып Жүре алмай, еліміз әлемдегі
дәстүрлі емес діндердің орталығына айналып кет-
кендей сезінгеніміз есте. Және олар елімізде тіркеліп
алып, тыныш Жатқан Жоқ. халқымыздың біртұтастығы-
на сына қағып, халықты қырық бөлікке бөліп алуға
тырысты. басқаны қойып, исламның өз ішіндегілер
де қырық тармаққа бөлініп, халқымыз Жаппай ада-
са Жаздады. шүкір, ол кезбен салыстырғанда қазір
атының өзі түсініксіз мұндай ағымдардан біршама
тазардық. мемлекет тарапынан шұғыл шешімдер қабыл-
данып, біршама Жұмыстар атқарылуының нәтиЖесін-
де ұлтымызға да, дінімізге де, ұстанымымызға да Жат
біршама ағымдар елімізден аластатылды.
Ж
ЖАСТАРДы
ЖАТ АҒыМНың
ЖЕТЕГіНЕ БЕРМЕйіК!