Ахмеди ысқАҚов қазіргі қазақ тілі морфология
жүктеу/скачать 0,65 Mb.
|
Ахмеди ыс А ов азіргі аза тілі морфология (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- -й бақ
- -п қара (аналити- 18. -й қара (аналнти
| іиық; жаза іиық; тыңдай шық; киіне ишқ т. б.
-й баста (акалити- калык формант) фор- манты жетекші етістікке амалдыц басталуын біл- діретіи мағына жамайды. Мысалы: жиыла бистады; жаза бастады; жылына бастады; кірісе бастады; суи бастады; ери баста- ды; көріне бастады; жү- ре бастады т. б. -й біл (аналитика- лық формант) форманты жетекші етістікке амалды жүзеге асыра алу кабіле- тіне ие болуын анғарта- тындай мағына қосады. Мысалы: біле біл: айта біл; көре біл; жаза біл; түсіне біл; түсіндірс біл т. б. -й бақ ( аналити- калық формант емес). -й біт (аналитика- лық формант еі\іес) -й жібер (аналити- калық формант емес). 258 амалд.м бірден кенет (тсз) орындау я жүзеге асыру рсцкін жамайды. Діысалы: айтып жібер; алып окібер; жылап жі- берді; ку.гіп жіберді; ай- қайлап жіберді т. б. -п қара (аналити- 18. -й қара (аналнти- калык формант) фор- калық формант емес). манты жетекші етістікке амалды жүзеге асырып көру (байқау) мағынасын үстейді. сопдай-ақ, белгі- лі илтонациямен айтып, зіл тастау, сес беру, сақ- тандыру тәрізді мағына жамайды. Мысалы: ай- тып қара: оқып қара; ба- рып қара; тыңдап қара; аяғыңды басып қара т. б. § 85. ТҰР, ЖҮР, ОТЫР, ЖАТЫР ЕТІСТІКТЕРІНІҢ СИПАТЫ Лдамзат атаулының кай-кайсысы болсын я жаткаи, я түрға.ч, я жүрген, я отырған жағдайда үшырасады (болады) және олардың амал-әрекеті сол аталғаи қа- лыптыи бірінде жүзеге асады. Осындай табиғи күй-жағ- дайлардыи атауы есебінде жұмсалатын етістіктер қалып етістіктері деп аталады. Оларға жатыр, жүр, гұр, отыр етістіктері жатады. Амал-әрекет қанша- лыкты шапшаң я қаншалықты созалаңдап жасалса да, осы төрт түрлі қалыптьщ бірінде ғана жүзеге асуға лайық немесе көрінуі ләзім. Сондықтан осындай іс-әрекет- тің белгілі кеңістікте және мезгіл-мезетте өтуіне байла- нысты туатын неше алуан аса нәзік көріністері мен кұ- былыстардың бірсыпырасы тілімізде осы төрт етістіктің кызмегі аркылы беріледі. Осыған орай, бүл төрт етіс- тіктің формаларында да, семантикалық реңктерінде де, функцияларында да бәріне ортақ бірыңғай ерекшелік- тер мол. жүктеу/скачать 0,65 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|