Ахметов кенжебай. ӘДебиеттану әліппесі
жүктеу/скачать 2,31 Mb. Pdf көрінісі
|
7be5d3766e972ff5b9970344856a2dc2
| Аристотель (б.д.д. 384 – 322 ж.ж.) еңбектерiнде эстетикалық жалпы
көзқарас сақталғанымен, әдебиеттанушылық сипаттар, әсiресе, әдебиет теориясы, стилистика, поэтикаға тән белгiлер қалыптаса бастады. Поэтика негiздерiн алғаш рет жүйелей баяндаған оның “Поэзия өнерi жайында” (қысқаша “Поэтика” деп аталады) атты еңбегi поэтиканы талдауға арналған трактаттардың бiрнеше ғасырлық дәстүрiнiң iзашары болды. Ежелгi Грекияның ұлы қаламгерлерi Гомер, Пиндар, Эсхил, Софокл, Еврипид, Аристофан, т.б. шығармаларына сүйене отырып, Аристотель айтқан теориялық ой-толғамдар өз дәуiрiнде ғана емес, кейiнгi замандарда да маңыздылығынан айрылған жоқ. Аристотель әдебиеттiң шынайы өмiрдi бейнелейтiнiн, өмiрде болуы мүмкiн немесе болуға тиiс жағдайларды суреттейтiнiн айтты. Оның пiкiрiнше, әдебиеттiң өзегi – адам, мақсаты – катарсис, яғни адамдардың сезiмiн барлық жағымсыз, келеңсiз нәрселерден арылту. Аристотель еңбегiнде ең алғаш рет әдебиет өнердiң бiр түрi ретiнде жеке алынады, оның ғылымнан айырмашылығы сараланады. Сондай-ақ әдебиеттiң эпос, лирика, драма сияқты тектерi де өзiндiк дара сипаттарымен талданып берiледi. Iргетасын Аристотель қалаған поэтика ғылымы уақыт озған сайын өзiндiк бет-бағдарын нақтылай бастады. Б.д.д. 65 – 8 ж.ж. аралығында тiрлiк еткен Гораций қаламынан туған “Поэзия ғылымы” аталатын еңбектiң өзiнде 29 поэтиканың даралық белгiлерi көрiнедi. Аталмыш еңбектiң араға дәуiрлер салып, классицизмнiң негiзгi тiрегiне айналуының мәнiн де осы төңiректен iздеген дұрыс. Поэтикамен қатар риторика да кең қанат жайды. Риторика аясында проза мен стилистика теориясының негiзi қаланды. Риторика iлiмi де ғасырлар бойына үзiлiссiз даму үстiнде болып, риторика теориясына арналған еңбектер әр дәуiрде, әр елде заңды жалғасын тауып отырғаны да мәлiм. Оған дәлел ретiнде 1748 жылы Ресейде жарық көрген жүктеу/скачать 2,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|