Ақылбеков Ә. Т., Кривобоков В. П., Даулетбекова А. К
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
Материалды ӛңдеу Matherial treatment Материалдың қасиеттерін, ӛлшемдерін, фазалық күйін және т.б. мақсатты ӛзгертуге бағытталған технологиялық операциялар тобы. обработка антиадгезионная / antiadhesion processing — обработка поверхности твѐрдого тела с
создания антиадгезионных свойств. Иногда
выполняется с помощью плазмы. антиадгезиялық өңдеу / antiadhesion processing — антиадгезиялық қасиеттер алу мақсатында қатты дене бетін ӛңдеу. Кей жағдайда плазманың кӛмегімен орындалады.
laser-beam processing, laser treatment— использование сильнофокусированного моночастотного пучка излучения лазера для плавления или сублимации материала в точке воздействия на заготовку.
treatment — үлгіге әсер ету нүктесінде материалды балқыту
немесе оның
сублимациясы үшін
лазердің жоғары
фокустелген моножиілікті сәуле шоғын пайдалану. обработка лазерная поверхностная / laser surface processing, surface laser treatment — использование излучения лазера для
модифицирования структуры поверхности и улучшения ее свойств без неблагоприятного воздействия на
объемные свойства. Поверхностное изменение может иметь три формы. Первая — упрочнение за счет превращений, при котором поверхность нагревается так, чтобы
происходили термическая диффузия и превращения в твердом состоянии. Вторая —
оплавление, которое
приводит к изменению структуры благодаря высокоскоростной закалке от температур плавления. Третья форма — поверхностное лазерное легирование, при
котором легирующие элементы добавляются в оплавленную зону для изменения состава поверхности. Оригинальные структуры, созданные с помощью лазерного оплавления и лазерного легирования могут проявлять улучшенные электрохимические и трибологические свойства. — беттік лазерлік өңдеу / laser surface processing, surface laser treatment — кӛлемдік қасиеттеріне жағымсыз әсерсіз беттің
құрылымын модификациялау және оның қасиеттерін жақсарту үшін лазер сәулесін пайдалану. Беттік ӛзгерудің үш формасы бар. Біріншісі – түрлену арқылы беріктелу, бұл кезде бет термиялық диффузия және қатты күйдегі түрленулер жүзеге асатындай етіп қыздырылады. Екіншісі – балқу
температурасынан жоғары жылдамдықты шыңдау
нәтижесінде құрылымының ӛзгерісіне әкелетін беттік балқыту. Үшінші формасы – беттік лазерлік легирлеу, бұл кезде бет құрамын ӛзгерту мақсатында балқытылған аймаққа легирлеуші элементтер ендіріледі. Лазерлік балқыту және лазерлік легирлеудің кӛмегімен алынған құралымдар ӛте жақсы
электрохимиялық және
трибологиялық қасиеттер кӛрсетуі мүмкін. обработка плазменная / plasma treatment — обработка материалов низкотемпературной плазмой, генерируемой дуговыми или
высокочастотными плазмотронами. В результате изменяются форма, размеры, структура обрабатываемого материала или состояние его поверхности. — плазмалық өңдеу / plasma treatment — материалдарды доғалық немесе жоғары жиілікті
ӛндірілетін тӛмен температуралы плазмамен ӛңдеу. Нәтижесінде ӛңделуші материалдың формасы, ӛлшемі, құрылымы немесе оның бетінің күйі ӛзгереді. 162
plasma immersion treatment — обработка материалов и изделий со всех сторон одновременно методом погружения в плазму. — иммерсиялық плазмалық өңдеу / plasma immersion treatment — плазмаға батыру әдісі арқылы материалды және бұйымды бір уақытта барлық жағынан ӛңдеу. обработка полимерной плѐнки плазменная / polimer film (web) plasma treatment — нанесение модифицирующих слоѐв или
активация поверхности полимерной плѐнки в плазме. Обычно выполняется в многокамерных системах, в которых намотка
и разматывание происходят в форвакууме, а зона обработки располагается в глубоком вакууме. плазмалық полимерлік қабықты өңдеу / polimer film (web) plasma treatment — плазмада модификациялаушы қабатты жағу немесе полимерлік қабат бетін активтеу. Негізінен онда
орау және
тарқату форвакуумда болатын, ал ӛңдеу аймағы терең вакуумда орналасатын, кӛп камералы жүйелерде орындалады. обработка предварительная / previous treatment — обобщающий термин для всех физических и химических методов обработки поверхности твѐрдого тела с целью удалить нежелательные загрязнения и обеспечить высокую адгезию осаждаемых покрытий.
дене бетін қажетсіз ластанулардан тазарту және тұндырылатын қаптамалардың жоғары адгезиясын қамтамасыз ету мақсатында жүргізілетін физикалық және химиялық ӛңдеулердің барлығын жалпылаушы термин. обработка текстильных материалов плазменная / textile material plasma treatment — обработка текстильных материалов или, соответственно, обработка пряжи и тканей с помощью плазмы. Ведет (за счет очищающего эффекта), например, к улучшению способности к окрашиванию, адгезии
и т.д.
Повышение микрошероховатости способствует несволачиваемости шерсти. С помощью полимеризации в плазме достигается возможность осаждения слоев
с требуемыми свойствами на поверхности текстильных материалов.
плазманың кӛмегімен текстиль материалдарын ӛңдеу немесе соған сәйкес жіптер мен маталарды ӛңдеу. Боялу, адгезия және т.б. қабілетін жақсарту мақсатында жүргізіледі (тазартушы эффектісінің есебінен). Плазмада полимеризациялау арқылы текстиль материалдарының бетінде қажетті қасиеттерге ие қабаттарды тұндыру мүмкіндігіне қол жеткізеді. обработка электроимпульсная / electric- pulse
treatment — обработка электроэрозионная с использованием импульсов дугового разряда; предложена русским инженером М. М. Писаревским в 1948 г. В отличие от искрового разряда температура плазмы дугового разряда ниже (4000—5000 °С), что позволяет вводить в зону обработки значительные мощности (несколько десятков кВт), т.е. увеличивать производительность обработки. электро импульстік өңдеу / electric-pulse treatment — доғалық разряд импульстерін қолданатын электроэрозиялық өңдеу; 1948 ж. орыс инженері М.М.Писаревский ұсынған. Ұшқын разрядқа қарағанда доғалық разряд плазмасының температурасы тӛменірек (4000-5000°С), ол
ӛңдеу аймағына айтарлықтай қуатты (бірнеше ондаған кВт) енгізуге мүмкіндік береді, яғни ӛңдеудің ӛнімділігін жоғарылатады.
electron-beam treatment — обработка, преимущественно резание
(в т.ч.
прошивание отверстий) и сварка металлов и сплавов, с использованием потоков электронов высоких энергий (до 100 кэВ). электронды-сәулелік өңдеу / electron-beam treatment — жоғары энергиялы (100 кэВ) электрондар ағынын қолдану арқылы ӛңдеу, кӛбінсе
металдар мен
қорытпаларды дәнекерлеу және кесу. 163
электронно-лучевая механическая / electron-beam machining — удаление материала расплавлением и испарением участков заготовки из точки соприкосновения с концентрированным потоком электронов. Механическая обработка выполняется в высоком вакууме, чтобы устранить рассеивание электронов на молекулах газов. Наиболее важное применение — для сверления отверстий. механикалық электронды-сәулелік өңдеу / electron-beam machining — электрондардың концентрленген ағынымен түйіскен нүктесінен дайындама учаскісіндегі материалды еріту және буландыру арқылы жою. Механикалық ӛңдеу газ молекуласында электрондардың шашырауын болдырмау үшін жоғары вакуумда жүреді. Ең маңызды қолданысы – ойықты ою мақсатында.
erosion treatment — обработка, основанная на удалении частиц материала с поверхности импульсом электрического разряда. Так
как длительность используемых электрических импульсов обычно
не превышает 10 -2
с, то
выделяющееся тепло
не успевает распространяться в глубь обрабатываемого тела и даже незначительной энергии достаточно, чтобы разогреть, расплавить и испарить небольшое количество материала. электроэрозиялық өңдеу / electric-erosion treatment — электрлік разряд импульсінің кӛмегімен материалдың бетінен бӛлшектерді жоюға негізделген ӛңдеу. Қолданылатын электрлік импулстердің ұзақтығы 10 -2
с аспайтындықтан, бӛлініп шығатын жылу ӛңделетін денеге терең тарап үлгермейді, материалдың кішкене бӛлігін қыздыруға, ерітуге және буландыруға тіпті ӛте аз энергияның ӛзі жеткілікті. Образец Sample, specimen Изделие,обычно стандартной формы и размеров из проката, полуфабрикатов, отливок и др., используемые для
определения физико-химических и механических свойств материалов. Үлгі Sample, specimen Материалдардың физика-химиялық және механикалық қасиеттерін анықтауда қолданылатын илемделген темір бұйымнан, жартылай фабрикаттардан, құймалардан және т.б қарапайым стандарт пішін мен ӛлшемге ие бұйым. Образова́ние пар Pairing Процесс рождения частиц и античастиц из квантов поля. Будың түзілуі Pairing Кванттық ӛрістен
бӛлшек және
антибӛлшектердің туындау процесі. Образование дендритные Dendrite formations Разветвленные поликристаллические наросты металла на катоде, возникающие при электрохимическом восстановлении, когда скорость роста кристаллов первышает скорость образования зародыщей дендритов; особенно характерны для Ag, Pb, Cd, Sn обладающих большими токами обмена в растворах своих солей.
Dendrite formations Кристалдардың ӛсу жылдамдығы дендрит тумаларының түзілімінен жоғары болғанда электрохимиялық қалпына келтіру кезінде туындаушы катодта металдың тармақталған поликристалды ӛсімдері; кӛбінесе ӛз
тұздарының ерітінділерінде алмасудың үлкен тоқтарына ие Ag, Pb, Cd, Sn тән. Обращение с отходами радиоактивными Treatment of radioactive waste Все виды деятельности, связанные со сбором, транспортированием, переработкой, хранением и (или)
захоронением радиоактивных отходов. Радиобелсенді қалдықтармен қатынас Treatment of radioactive waste Радиобелсенді қалдықтарды жинаумен, тасымалдаумен, қайта ӛңдеумен, сақтаумен және (немесе) жоюмен байланысты барлық іс-әрекеттердің түрлері. Отходы радиоактивные Radwastes, radioactive waste Радиобелсенді қалдықтар Radwastes, radioactive waste 164
Не предназначенные для дальнейшего использования вещества в любом
агрегатном состоянии, в которых
содержание радионуклидов превышает уровни,
установленные нормами
и правилами. Құрамындағы радионуклидтердің мӛлшері белгілі мӛлшермен және ережемен бекітілген деңгейден артып кеткен жағдайда, әрі қарай кез
келген
агрегаттық күйде қолданылмайтын заттар. Объект радиационный Radioactive plant, institution Организация, где
осуществляется обращение с техногенными источниками ионизирующего излучения.
Radioactive plant, institution Иондаушы сәулелердің техногендік кӛздерімен жасалатын жұмыстар іске асырылатын мекеме. Объе́м фа́зовый Phase capacity Объѐм в фазовом пространстве. См. также пространство фазовое. Фазалық кӛлем Phase capacity Фазалық кеңістіктегі кӛлем. Сон. қ. қараңыз фазалық кеңістік. Оже́-эффе́кт Auger effect Процесс, включающий в себя заполнение электроном вакансии, образованной на внутреннем уровне энергии атома, передачу безызлучательным путѐм выделенной при этом энергии электрону на другом, выше- расположенном уровне и вылет этого электрона из атома.
Auger effect Атом энергиясының ішкі деңгейінде пайда болған
вакансияларды электрондармен толыру процесі. Бұл кезде электрондардың артық энергиясы жоғарғы деңгейлердегі электрондарға беріліп, соңғы электронның атомнан ұшып шығуы орын алады. Оже-нейтрализация / Auger neutralization — процесс, происходящий на расстояниях порядка
1-2 ангстремов между заряженными частицами, в который вовлечены два электрона: первый электрон туннелирует в ион и заполняет глубокий остовной уровень, высвобождаемая при этом энергия передается второму электрону поверхности, который испускается в виде оже-электрона при условии, что энергия ионизации иона более чем в два раза превосходит работу выхода твердого тела. Оже-нейтралдау / Auger neutralization — зарядталған бӛлшектер арасында 1-2 ангстрем қашықтықта ӛтетін процесс. Оған екі электрон қатысады: бірінші электрон ионға туннельдейді және терең деңгейді толтырады, осы кезде шығарылатын энергия беткі деңгейдегі ионның иондалу энергиясы қатты дененің шығу жұмысынан екі есе асқан кезде оже-электрон түрінде шығарылатын, екінші электронға беріледі.
специфический процесс, в котором налетающая частица является не ионом, а атомом в возбужденном состоянии; процесс включает в себя заполнение основного уровня налетающего атома электроном твердого тела и испусканием электрона из возбужденного состояния рассеиваемого атома.
ұшып келетін бӛлшек иондар емес, қозған күйдегі атомдар болатын спецификалық процесс; процессте ұшып келе жатқан атомның негізгі деңгейінің қатты дене электрондарымен толтырылады және қозған күйдегі шашыраушы атомнан электрондардың бӛлінуі іске асады. Оже-спектроскопия / Auger spectroscopy — область электронной спектроскопии, в основе которой лежат измерение энергии и интенсивностей токов оже-электронов, а также анализ формы линий спектров оже- электронов, эмитированных атомами, молекулами и твердыми телами в
негізінде оже-электрондар тогының қарқындылығын және энергиясын ӛлшеу, сонымен қатар Оже-эффект нәтижесінде атомдар, молекулалар және қатты денелер эмитациялаған оже-электрондардың спектрлер сызығы формасының талдауы
165
результате Оже-эффекта. жататын электрондық спектроскопияның облысы. Оже-электрон – см. ст. электрон. Оже-электрон – электрон .бет.қара Озолятор фотолака - то же ,что испепелитель плазменный. Фотолак озолятор плазмалық күлдеуіштің өзі. Окисле́ние мета́ллов Tarnishing Процесс взаимодействия твердого или жидкого металла (сплава) с кислородом, сопровождающийся образованием оксидов. В более широком смысле окисление металлов — реакции, в которых атомы теряют
электроны, и образуются соединения, например, хлориды, сульфиды и т.п. Металдардың тотығуы Tarnishing Нәтижесінде оксидтер түзілетін қатты немесе сұйық металдың (ерітіндінің) оттегімен әсерлесу процесі. Кеңірек мағынада металдардың тот басуы дегеніміз – ол, металл атомдарының ӛз электрондарын жоғалтып, хлоридтер, сульфидтер және т.с.с.
қосындылар түзілетін реакциялар. окисление анодное / anodic oxidation — электрохимический способ получения неметаллического неорганического покрытия на металле, выполняющем в процессе функции анода. анодтық тотығу / anodic oxidation — процесс барысында анодтың функциясын атқаратын метал
бетінде бейметал бейорганикалық қаптама
алудың электрохимиялық әдісі. Окклюзия 1.
Поглащение (растворение) газов металлами (сплавами ) или их расплавами с образованием растворов или химических соединений (оксидов, нитридов, гидридов и т.п) При окклюзии газы поглащаются не поверхностиным слоем, а всем обьемом поглотителя, подобно
абсорбции (растворению) газов в жидкостях. 2. Захват растущими кристаллами вещества в котором происходит их рост; в результате окклюзии в кристаллах появляются жидкие или газовые вкючения. 1. Ерітінділерді немесе химиялық қосылыстарды (оксидтерді, нитридтерді, гидридтерді және с.с)
түзе отырып,
газдардың металдармен (қорытпаларымен) немесе олардың ерітінділерімен жұтылуы. Окклюзия кезінде газдар беткі қабатпен емес, сұйықтардағы газдардың абсорбциясыа (еруіне) секілді
жұтқыштың барлық
кӛлемімен жұтылады. 2. Кристалдардың ӛсуі жүретін затта ӛсуші кристалдармен қармалу; окклюзия нәтижесінде сұйық немесе газды ендірмелер пайда болады. жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|