Ақылбеков Ә. Т., Кривобоков В. П., Даулетбекова А. К
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
Фотохимия Photochemistry Наука о химических превращениях веществ под действием электромага, излучения - ближнего ультрафиолетового (~ 100-400 нм), видимого (400-800 нм) и ближнего инфракрасного (0,8 - 1,5 мкм) излучений.
Photochemistry Заттардың электромагниттік сәулелердің, жақын ультракүлгін (~ 100-400 нм), кӛрінетін (400-800 нм) және жақын инфрақызыл (0,8 - 1,5 мкм) сәулелердің, әсерінен химиялық түрленуі туралы ғылым.
қараңыз лазерлік химия. Фотоэлектрохимия Photoelectrochemistry Изучает процессы взаимного преобразования световой и электрич. энергии в системе электрод - электролит. Наиболее распространены процессы преобразования энергии
света в химическую и электрическую энергию, сопровождающиеся протеканием фототока в цепи освещаемой электрохимической ячейки, т.е.
фотоэлектрохимической реакции. Обратный процесс — испускание света при прохождении электрического тока через ячейку — может иметь природу электрохемилюминесценции, газового разряда в зазоре между электродом и электролитом и т. д. В широком смысле фотоэлектрохимия включает описание любых изменений на границе раздела электрод - электролит при освещении, в т. ч.
Photoelectrochemistry Электрод – электролит жүйесіндегі жарық және электр энергиясының ӛзара түрлену процесін зерттейді. Жарық энергиясының химиялық немесе электрлік энергиясына түрленуінің аса
кең тараған
түрі электрохимиялық ұяшықпен жарықтандырылатын тізбекте фототоктың ағып ӛтуімен, яғни фотоэлектрохимиялық реакциямен бірге жүретін процесс. Оған кері процесс –– электр тогының ұяшық арқылы ӛтуі кезіндегі жарық шығаруы - электролит және электрод арасындағы саңылаудағы газ разрядындағы электрохемилюминесценция табиғатына ие болуы мүмкін. Кең мағынада фотоэлектрохимия жарықтандыру кезіндегі электрод – электролиттің бӛліну шекарасындағы кез-келген
ӛзгерісті сипаттайды, сондай-ақ, ток жоқ кезде де, 352
и в отсутствие тока, например, возникновения фотопотенциала и фотоемкости идеально поляризуемого электрода (см.
слой двойной электрический). мысалы,
идеал поляризацияланатын электродта фотопотенциал мен фотосыйымдылықтың пайда
болуы (қараңыз: қос электрлік қабат) . Фотоэффе́кт Photoeffect Испускание электронов веществом под действием электромагнитного излучения (фотонов). Перераспределение электронов по
энергетическому составу
в конденсированной среде, происходящее при поглощении электромагнитного излучения, называемое внутренним фотоэффектом. Фотоэффект широко
используется в исследовании строения вещества (атомов, атомных ядер, твердых тел), а также в фотоэлектронных приборах. Фотоэффе́кт Photoeffect Электромагниттік сәуленің (фотондардың) әсерінен заттардан электрондардың ұшып шығуы. Электромагниттік сәулені жұтуы кезінде
конденсирленген ортада
электрондардың энергиялық құрамы бойынша қайта үлестірілуін ішкі фотоэффект деп атайды. Фотоэффект заттың құрылымын (атомдардың, атом ядроларының, қатты денелердің) зерттеуде, сонымен қатар
фотоэлектрондық құрылғыларда кеңінен қолданылады. Фрагмента́ция Fragmentation Разбиение зерна на маленькие, дискретные кристаллы, выделенные сетью
пересекающихся полос скольжения в результате холодной обработки. Эти маленькие кристаллы или фрагменты отличаются по ориентации и имеют тенденцию поворачиваться к устойчивой ориентации, определенной системами скольжения. Фрагмента́ция Fragmentation Суық ӛңдеу
нәтижесінде сырғанау жолақтарымен қиылысатын аумен бӛлінген дәнді кішкентай, дискретті кристалдарға бӛлу процесі. Бұл кішкентай кристалдар немесе фрагменттер бағытталуы бойынша ерекшеленеді және белгілі бір сырғанау жүйесімен анықталған тұрақты бағытқа бұрылу тенденциясына ие.
focusing — разборка, резка, рубка и т.д. отслужившего свой
срок крупногабаритного оборудования перед захоронением; производится в специальных камерах, оборудованных резаком, пилой, гильотиной, горелками и др., а также подъемно-транспортным оборудованием и приточно-вытяжной вентиляцией с очисткой выбрасываемого воздуха от аэрозолей. қатты қалдықтардың фрагментациясы / strong focusing — ӛзінің мерзімін ӛтеген үлкен ӛлшемді жабдықтарды кӛмер алдында бӛлшектеу, кесу, шабу және т.б.; арнайы қондырғылармен, атап айтқанда, кескіш, ара, гильотина және т.б., сонымен қоса, кӛтергіш –транспортты қондырғылармен жабдықталған камераларда жүргізіледі.
Milling
В металлообработке — процесс резания металлов и др. твѐрдых материалов фрезой (от франц. fraise) — режущим многозубым (многолезвийным) инструментом в виде тела вращения. Ф. применяется для обработки плоских и фасонных поверхностей (в
т. ч.
резьбовых поверхностей, зубчатых и червячных колѐс) и осуществляется на фрезерных станках.
Milling
Металл ӛңдеуде - айналмалы кӛптісті кескіш құралмен, яғни фрезамен, металдарды және т.б. қатты материалдарды кесу процесі. Фрезамен ӛңдеу жазық және фасонды бетті ӛңдеуде және фрезерлі станоктарда жүзеге асырылады. 353
процесс резания материалов с помощью сфокусированного пучка ускоренных ионов — ионды фрезамен өңдеу / ion milling — үдетілген иондардың
тоғыстырылған шоғының кӛмегімен материалды кесу
процесі. Фуллере́ны Fullerenes Углеродные сферические молекулы нанометрового диаметра. —
endohedral — фуллерены, внутрь которых заключены атомы.
Нанометрлік диаметрлердегі сфералық кӛміртекті молекулалар. —
фуллерендер / endohedral — ішінде
атомдар орналастырылған фуллерендер. Функции термодинамические – то же, что потенциалы термодинамические. Функции термодинамические – термодинамикалық потенциалдардың ӛзі. Функция Гиббса тепловая – то же, что энтальпия Гиббстың жылулық функциясы – энтальпияның ӛзі. Функция зарядовая – то же, что распределние зарядовое (см. ст.
распределение) Зарядты функция – зарядты таралудың (қара. ст.таралу) Функция каскадная Cascade function Зависимость количества смещенных атомов в каскаде смещений ( см. ст. каскад) от энергии первично выбитого атома и энергии атомов в решетке. См. также атом первично выбитый (в ст.
Cascade function (қара. ст.каскад) бастапқы ығыстырылып шыққан атом энергиясы мен тордағы атомдар энергиясына ығысу каскадындағы (қара. ст.каскад) ығысқан атомдар мӛлшерінің тәуелділігі. Қара.сон.қ біріншілік выбитый атом (ст. атом) Функция потенциальная – то же, что потенциал. Потенциалды функция – потенциалдың ӛзі. Фурье-спектроскопия – см.
ст. спектроскопия. Фурье-спектроскопия – қара.
ст. спектроскопия. Фу́нкция распределе́ния Accumulated distribution, distribution function, cumulative distribution curve Функция для описания распределения вероятностей значений случайной величины. Таралу функциясы Accumulated distribution, distribution function, cumulative distribution curve Кездейсоқ шама мәндерінің таралу ықтималдылығын сипаттайтын функция. ФЭР (физи́ческий эквивале́нт рентге́на) Roentgen equivalent physical Внесистемная единица эквивалентной дозы корпускулярного ионизирующего излучения (альфа- частиц, бета- частиц и нейтронов).
Roentgen equivalent physical Корпускулалық иондаушы сәулелердің (альфа-бӛлшектердің, бета-бӛлшектердің және
нейтрондардың) эквиваленттік дозасының жүйелік емес бірлігі.
Chemiluminescence Люминесценция, сопровождающая химические реакции. См. также люминесценция. Хемилюминесце́нция Chemiluminescence Химиялық реакциялармен қабаттаса жүретін люминесценция. Сон. қ. қараңыз: люминесценция.
Сhemical adsorption Хемосо́рбция Ерітінділерден газдардың, булардың, 354
Адсорбция газов, паров, вещества из растворов твердыми телами с образованием на их поверхности химического соединения. См. также сорбция. заттардың қатты денемен олардың бетінде химиялық қосылыстар түзе отырып
адсорбциялануы. Сон. қ. қараңыз: сорбция. Химия высоких энергий High-energy chemistry Изучает кинетику и механизм реакций, которые
характеризуются существенно неравновесными концентрациями быстрых, возбужденных или ионизированных частиц, обладающих избыточной энергией по сравнению с энергией их теплового движения, а часто и с энергией химических связей. Термин введен в СССР в начале 60-х гг. Основные разделы химии высоких энергий: лазерная химия, плазмохимия, радиационная химия, фотохимия, а также изучение химичеких реакций в пучках быстрых атомов, ионов или молекул, ряда проблем механохимии и ядерной химии. Хотя реакции, изучаемые в различных разделах этой дисциплины, инициируются или ускоряются под действием различных факторов, их объединяет общность элементарных химических процессов с участием электронов, ионов, свободных радикалов, ион-радикалов, электронно- возбужденных и быстрых атомов и молекул. Реализуются новые механизмы реакций, мало вероятные в равновесных системах при обычных температурах. Другая характерная черта химии высоких энергий — общность методов исследования в разных ее направлениях. Широко распространены оптические методы, масс- спектрометрия, радиоспектроскопия, а также
экспериментальные методы
квантовой электроники, атомной и ядерной физики. Жоғары энергиялар химиясы High-energy chemistry Жылулық қозғалысымен салыстырғанда артық
энергияға, кӛбінесе химиялық байланыс энергиясына тең энергияға ие, тепе-тең емес концентрациялы, жылдам, қозған немесе иондалған бӛлшектермен сипатталатын реакциялардың кинетикасы мен механизмін зерттейді. Бұл термин КСРО- да 60-жылдардың басында енгізілген. Жоғары
энергиялы химияның негізгі салалары: лазерлік химия, плазмохимия, радиациялық химия, фотохимия, сонымен қоса, жылдам атомдар, иондар немесе молекулалар шоқтарындағы химиялық реакцияларды, механохимия және ядролық химияның бірқатар мәселелерін зерттеу. Бұл пәннің әртүрлі бӛлімдерінде зерттелетін реакциялар әртүрлі
факторларда туындатылып немесе үдетілетін болғанымен, оларды электрондар, иондар, бос радикалдар, ион радикалдар, электрондық қоздырылған, әрі жылдам атомдар мен молекулалардың қатысуымен жүретін элементар химиялық процестердің ортақтығын біріктіреді. Кәдімгі температура жағдайда тепе-теңдік жүйеде ықтималдылығы аз реакциялардың жаңа механизмдері де іске асырылуда. Жоғары энергиялы химияның тағы бір ерекшелігі – оның әр түрлі бағыттарындағы зерттеу әдістерінің жалпылығы. Оптикалық әдістер, масс-спектрометрия, радиоспектроскопия, сондай-ақ, кванттық электроника, атомдық және ядролық физиканың эксперименталды әдістері кеңінен тараған. Химия квантовая Quantum chemistry Раздел теоретической химии, в котором строение и свойства химических соединений, их взаимодействия и превращения в химичеких реакциях рассматриваются на основе представлений и с помощью методов квантовой механики. Квантовая химия тесно
связана с экспериментально установленными закономерностями в свойствах и поведении химических соединений, в т. ч. с закономерностями, описываемыми
Quantum chemistry Химиялық қосылыстардың құрылымы мен қасиеттерін, олардың ӛзара әсерлесуі мен химиялық реакциялардағы түрленулерді
және әдістерінің кӛмегімен қарастырылатын теориялық химияның бӛлімі. Кванттық химия химиялық қосылыстардың қасиеті мен ӛту барысында эксперимент жүзінде тағайындалған заңдылықтармен, соның
ішінде заттардағы химиялық процестердің классикалық теориясымен сипатталатын 355
классической теорией химических процессов в веществе. заңдылықтармен тығыз байланысты. Хи́мия ла́зерная Laser chemistry Раздел химии, изучающий химические превращения, осуществляемые под
воздействием лазерного излучения. Направленность и высокая интенсивность излучения обеспечивают высокую скорость ввода энергии в объем, где протекает химическая реакция, ее точную
пространственную и временную локализацию, дозированность и стерильность. Лазерлік химия Laser chemistry Лазер сәулелерінің кӛмегімен жүзеге
асырылатын химиялық түрленулерді зерттейтін химияның бӛлімі. Сәуленің бағыттылығы мен жоғары қарқындылығы энергияның химиялық раекция ӛтіп жатқан кӛлемге жоғары жылдамдықпен енуін, оның мұнда дәл кеңістіктік және уақыттық оқшаулануын, дозалылығын және зарарсыздандырылуын қамтамасыз етеді. термохимия лазерная / laser thermochemistry – раздел лазерной химии. В котром
определяющую роль
играют термостимулирующие процессы, обусловленные лучом лазера. лазерлі термохимия / laser thermochemistry – лазерлік химияның маңызды рӛлді лазер сәулесімен шартталған термостимуляциялаушы процестер атқаратын бӛлімі.
определющую роль играют
фотохимические процессы, связанные с воздействием лазерных фотонов. лазерлі фотохимия / laser photochemistry – лазерлік химияның маңызды рӛлді лазерлік фотондардың әсеріне
байланысты фотохимиялық процестер атқаратын бӛлімі. Хи́мия радиационная Radiation chemistry Раздел химии, изучающий химические изменения веществ, вызываемые действием ионизирующих излучений.
Radiation chemistry Иондаушы сәуленің әсерінен болатын заттардағы химиялық ӛзгерістерді зерттейтін химияның бӛлімі.
Nuclear chemistry Раздел химии, изучающий взаимосвязь между физико-химическими и ядерными свойствами вещества. Иногда ядерная химия неправильно отождествляется с радиохимией. Ядролық химия Nuclear chemistry Химияның заттың ядролық және физика- химиялық қасиеттері арасындағы ӛзара байланысты зерттейтін бӛлімі. Кейде
ядролық химия
радиохимиямен шатастырылады. Хроматогра́фия Chromatography Физико-химический метод разделения и анализа гомогенной многокомпонентной смеси, основанный на явлениях сорбции — десорбции компонентов при прохождении смеси через сорбент. В зависимости от фазового состояния смеси различают хроматографию газовую и жидкостную. Широко применяется в радиационных и плазменных технологиях обработки материалов. Хроматогра́фия Chromatography Гомогенді кӛп құрамды қоспаны оның сорбент арқылы ӛтуі кезінде компонентерінің сорбция-десорбция құбылысына негізделген бӛлудің және талдаудың физика-химиялық әдісі. Қоспаның фазалық күйіне қарай оны сұйықтық немесе газдық хроматография деп екіге бӛледі. Материалдарды ӛңдеудің радиациялық және плазмалық технологияларында кеңінен қолданылады. хроматография адсорбционно- комплексообразователная / adsorption complexation chromatography, gas-solid complexation chromatography — разделение адсорбциялы-комплекстүзгіш хроматография / adsorption complexation chromatography, gas-solid complexation chromatography — комплексті бірігулер мен
356
смеси ионов-комплексообразователей, основанное на различии констант устойчивости их комплексных соединений с органическими реагентами, которыми насыщен
сорбент, например, активированный уголь. сорбент
қанықтырылған органикалық реагенттердің тұрақтылық константаларының әртүрлілігіне негізделген ион-комплекс түзгіштер қоспасын бӛлу.
chromatography — разделение, основанное на различии скоростей окислительно- восстановительных реакций между
окислителем или
восстановителем, входящим в состав
сорбента- электроноионообменника и ионами
хроматографического раствора. тотықтандыру-қалпына келтіру хроматографиясы / oxidation-reduction chromatography — хроматографиялық ерітіндідегі иондар мен сорбент-электронды ионды
алмастырғыштың құрамындағы тотықтырғыш немесе қалпына келтіргіш арасындағы тотықтандыру-қалпына келтіру реакциялары жылдамдығының әртүрлілігіне негізделген бӛліну. жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|