Ақылбеков Ә. Т., Кривобоков В. П., Даулетбекова А. К
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
Развакууми́рование Devacuumization Процедура вскрытия камер, сосудов, магистралей и т.д., находящихся под вакуумом. Является элементом регламента любой вакуумной технологии. Проводится в определѐнной последовательности. Вакуумсыздандыру Devacuumization Вакуумда орналасқан камералар, құтылар, магистралдар және т.б ашу процедурасы. Кез келген вакуумдық технологияның регламентінің элементі болып табылады. Нақты реттілікпен орындалады.
Isotope separation Выделение одного или нескольких изотопов данного элемента из их смеси или Изотоптардың бӛлінуі Isotope separation Берілген элемент қоспасынан осы элементтің бір немесе бірнеше изотоптардың бӛлінуі 248
обогащение смеси отдельными изотопами. Основано на различиях в свойствах веществ, молекулы которых содержат различные изотопы одного химического элемента. Существует две группы методов разделения изотопов. К первой отгосят так называемые абсолютные методы
– электромагнитный и фитохимический, позволяющие выделить в чистом виде какой-либо изотоп из смеси путем однократной операции, ко второй – методы, в которых операцию разделения многократно повтряют. См. также эффекты
немесе
қоспаның жеке
изотоптармен байытылуы. Молекулалары бір химиялық элементтің түрлі изотоптарын қамтитын заттардың қасиеттеріндегі айырмашылықтарға негізделген. Изотоптарды бӛлу тәсілдерінің екі тобы бар. Біріншісіне қоспадан бір ғана амалмен қандай да бір изотопты таза түрінде алуға болатын абсолютті
деп
аталушы электромагнитті және фитохимиялық тәсілдерді, ал екіншісіне бӛлу амалын бірнеше
рет қайталайтын тәсілдерді жатқызады. Қара. сон.қ
изотопты эффектілер (ст.эффект) Разделение изотопов газодиффузионное / gaseous
diffusion process
– процесс
разделения изотопов, основанный на различной скорости проникновения газов с различной молекулярной массой через микропористую перегородку. Применяют для получения обогащенного урана, где в качестве газа используют гексафторид урана. В настоящее время (применительно к урану) почти полностью вытеснен более эффективным методом центрифугирования.
gaseous diffusion process –микрокеуекті қалқа арқылы түрлі молекулярлы массасы бар газдар
енуінің түрлі
жылдамдығына негізделген изотоптардың бӛліну процесі. Газ ретінде уран гексафториді қолданылатын байытылған уран алу кезінде қолданылады. Қазіргі уақытта (уранға қатысты) анағұрлым нәтижелі тәсіл- орталықты қалқалау тәсілімен алмастырылған. Разделение изотопов термодиффузионное / thermodiffusion isotop fractionation (separation) – метод построен на разделении изотопов в диффузионном потоке внутри вертикальной колонны в виде двух коаксиально расположенных труб,
внутренняя из которых имеет более высокую температуру, чем наружная. Изотоптарды термодиффузиялық бөлу/ thermodiffusion isotop fractionation (separation) – диффузиялық ағында кӛлденең бағана ішіндегі, ішкісі, сыртқысына қарағанда жоғары температураға ие коаксиалды түрде орналасқан екі құбыр түріндегі изотоптардың бӛлінуіне құрылған тәсіл.
photochemical isotop fractionation (separation) – основано на том, что молекулы разного изотопного состава возбуждаются излучением различной длины волны. Используя монохроматическое излучение лазера, удается селективно возбуждать молекулы, содержащие определенный изотоп данного элемента. Возбужденные молекулы отделяют затем посредством химических реакций, воздействием электрического поля или другим способом. Метод можно применять для любых элементов. Пока его используют только
в лабораторных масштабах. Основные затруднения связаны
с необходимостью сохранения селективности на всех последующих (после поглощения кванта света) стадиях. Изотоптарды фотохимиялық бөлу (лазерлі) / photochemical isotop fractionation (separation) – әртүрлі изотопты құрамның молекулалары толқын ұзындығы әртүрлі сәулеленуімен қозуына негізделген. Лазердің монохроматикалық сәулеленуін қолдана отырып,
берілген элементтің белгілі изотопын қамтитын молекулаларды селективті түрде қоздыруға мүмкін болады. Қозған молекулаларды кейіннен химиялық реакциялар жолымен, электр ӛрісі әсерімен немесе басқа әдіспен бӛледі. Бұл әдісті барлық элементтерге қолдануға болады. Әзірше оны тек лабораториялық ауқымда ғана қолданады. Негізгі қиындықтар келесі қадамдардың (жарық квантының жұтылуынан кейін) барлығында да селективтілікті сақтаудың қажеттілігімен байланысты.
249
electromagnetic isotope
fractionation (separation) – метод основан на зависимости величины отклонения ионов в
отношения m/z (m – масса иона, z – его заряд), т.е. тех же принципах, что и массспектроскопия. Вещество, содержащее изотопную смесь, переводится в пар, ионизируется, затем ионы ускоряются электрическим полем и попадают в разделительную камеру, где под действием магнитного поля, перпендикулярного направлению движения ионов, смесь разделяется на отдельные пучки с одинаковыми значениями m/z. Затем пучки собираются в разные приемники. Этим методом можно выделить все изотопы данного элемента. Его применяют для получения малых количеств изотопов более 50 элементов. Впервые этим методом было получено несколько килограммов U 235
гг.). недостатки: малая производительность, низкая степень
использования сырья,
сложность аппаратуры, большие энергозатраты. Изотоптарды электромагнитті бөлу / electromagnetic isotope fractionation (separation) – әдіс электрлі және магнитті ӛрістерде иондардың ауытқу шамасының m/z (m – ион массасы, z – оның заряды) қатынасына тәуелділігіне, яғни
массаспектроскопия тәуелді принциптерге негізделген. Изотопты қоспаны қамтитын зат буға ӛтеді, кейін иондар электрлі ӛріспен ионданады да иондар
қозғалысының бағытына перпендиклуяр магнит ӛрісінің әсерінен қоспа m/z бірдей мәндері бар жеке шоқтарға бӛлінетін бӛлгіш камераға түседі. Кейіннен шоқтар түрлі қабылдағыштарға жиналады. Бұл тәсілмен берілген элементтің барлық изотоптарын бӛліп алуға болады. Оны 50-ден аса элемент изотоптарының шағын мӛлшерін алуға қолданылады. Алғашқы рет бұл тәсілмен U
235
–тің бірнеше килограмы (1943- 1945)алынды.Кемшіліктері: аз ӛндірімділік, шикізатты қолданудың тӛмен дәрежесі, аппаратураның қиындығы, үлкен энерия шығындары. Разнотолщинность (покрытия) Gage interference Разница между
максимальной и минимальной локальными толщинами покрытия.
Gage interference Беттің максимал және минимал локалды қалыңдықтары арасындағы айырмашылық. Разогрев радиационный Radiation heating Повышение температуры конструктивных элементов радиационной установки или облучаемых объектов в результате поглощения ими энергии ионизирующего излучения. Радиациялық қыздыру Radiation heating Радиациялық қондырғылардағы құрылымдық элементтердің немесе сәулелендірілген объектілердің иондаушы сәуле энергиясын жұтуы кезіндегі температурасының артуы. Разря́д (разря́д электри́ческий) Electric(al) discharge Прохождение электрического тока через вещество, сопровождающееся изменением состояния вещества.
Electric(al) discharge Зат күйінің ӛзгеруімен қатар жүретін, зат арқылы ӛтетін электр тогы. разряд безэлектродный / electrodeless discharge — вид высокочастотного разряда, в котором
разрядный промежуток изолирован от электродов, а разрядный ток может быть либо током смещения, либо индукционным током.
разрядтық аралық электродтан оқшауланған, ал разрядты ток не ығысу тоғы, не индукциялық ток бола алатын жоғары жиілікті разряд түрі.
discharge — газовый
разряд при
приложении высокого напряжения ( > 1000 жоғары вольтты разряд / high voltage discharge — жоғары кернеу ( > 1000 В) түсіргендегі газ разряды.
250
В). разряд высокочастотный / high-frequency discharge — электрический разряд в газе под действием высокочастотного электрического поля. жоғары жиілікті разряд / high-frequency discharge - жоғары жиілікті электр ӛрісінің әсерінен туындайтын газдағы электр разряды.
процесс прохождения электрического тока через газ.
тогының газ арқылы ӛту процесі разряд дуговой / arc discharge, voltaic arc, arc — самостоятельный газовый разряд с большой плотностью тока, при котором основную роль в ионизации играют электроны, возникшие вследствие термоэлектронной эмиссии с разогретого самим разрядом катода, а газ находится в состоянии плазмы. См. также дуга электрическая.
катодтағы термоэлектронды эмиссия
нәтижесінде пайда болған электрондар негізгі роль атқаратын үлкен тығыздықты токқа ие ӛзіндік газ разряды, ал газ плазма күйінде болады. Сон. қ. қараңыз электрлік доға
— самостоятельный нестационарный электрический разряд в газах, возникающий при наложении на электроды кратковременного импульса напряжения.
электродқа қысқа уақытты кернеу импульсін берген кездегі газда туындайтын стационар емес ӛзіндік электр разряды. разряд искровой / spark discharge, electric spark, spark — неустановившийся газовый разряд, быстро прекращающийся после электрического пробоя разрядного промежутка вследствие уменьшения напряжения, вызванного самим разрядом, и возникающий повторно после нового достижения напряжения пробоя. ұшқын разряд / spark discharge, electric spark, spark – разрядтың ӛзі тудырған разрядтық аралықтың тесілуі нәтижесінде кернеудің азаюы салдарынан тез тоқтайтын, және жаңа тесілу кернеуіне жеткен кезде қайта туындайтын, орнықпаған газ разряды. разряд коронный/ corona discharge — высоковольтный самостоятельный газовый разряд, возникающий в резко неоднородном электрическом поле вблизи электродов с большой кривизной поверхности (остриѐ, проволока) при атмосферном давлении. Используется в плазменных технологиях для активации больших поверхностей пластмасс, например, полимерных плѐнок.
атмосфералық қысымда электродтардың айқын біртекті емес электр
ӛрісінің жанындағы қисықтығы жоғары беттерде пайда болатын жоғары вольтты ӛздік газ разряды. Пластмассалардың үлкен беттерін, мысалы, полимерлі пленкаларды, активациялау үшін, плазмалық технологияларда қолданылады. разряд коронный высокочастотный / high-frequency corona discharge — коронный разряд, наблюдаемый на частотах в интервале 0,1 – 10 МГц. При повышении частоты переходит в факельный разряд.
frequency corona discharge - 0,1 – 10 МГц аралығындағы жиілікте бақыланатын тәждік разряд. Жиіліктің одан әрі артуы кезінде факелді разрядқа ауысады.
электрический разряд в газе, при котором возникающие при ионизации электроны сами производят дальнейшую ионизацию. көшкінді разряд / avalanche discharge – иондану кезінде пайда болатын электрондар ӛздері ары қарай иондануды жалғастыратын газдағы электр разряды. разряд несамостоятельный / non-self- maintained discharge — газовый разряд, өздік емес разряд / non-self-maintained discharge – газды сыртқы иондаушының 251
существующий при ионизации газа внешним ионизатором. кӛмегімен иондау нәтижесінде туындайтын газдық разряд. разряд оптический / optical discharge — газоразрядное явление, аналогичное электрическому разряду
в газе,
возникающее под действием лазерного излучения высокой интенсивности. См. также пробой оптический.
газдағы электр разряды секілді, қарқыны жоғары лазерлік сәуле әсерінен туындайтын газдық разряд. Сон. қ. қараңыз: оптикалық тесілу.
тлеющий разряд в продольном магнитном поле. Из-за
большой длины
пути электронов, движущихся по спиральным траекториям вокруг
силовых линий
магнитного поля, значительно возррастает вероятность ионизации, что создаѐт условия для существования разряда при низких давлениях (до 10
Па).
Широко используется в вакуумной технике, ионных источниках, плазменных технологиях.
бойлық магнит ӛрісіндегі солғын разряд. Магнит ӛрісінің күш сызықтарының айналасында спирал тәріздес траектория бойымен электронның ұзақ жолды жүріп ӛтуіне байланысты иондану ықтималдылығы айтарлықтай ұлғаяды, бұл тӛменгі қысымда да ( 10 -4 Па-ға дейін) рязрядтың пайда болуына мүмкіндік жасайды. Вакуумдық техника, иондық кӛздер,
плазмалық технологияларда кеңінен қолданылады. разряд плазменно-пучковый / plasma beam discharge — один из видов электрического разряда в газе, в котором в межэлектродное пространство вводится ускоренный электронный пучок и плазма разряда разогревается главным образом за счет плазменно-пучковой неустойчивости. См. также неустойчивость пучковая. плазмалы-шоқтық разряд / plasma beam discharge - электрод аралық кеңістікке үдетілген электрондық шоқ енгізілетін және разряд плазмасы негізінен плазмалы-шоқтың тұрақсыздығы есебінен қызатын газдағы электр разрядының бір түрі. Сон. қ. қараңыз: шоқтық тұрақсыздық.
cathode discharge — особый вид разряда в системе, состоящей из отрицательного цилиндрического электрода с полостью внутри и положительного в форме диска со стороны катодной полости. Отличительной чертой его (или, как говорят, эффектом полого катода) является большая величина тока, протекающего через зону разряда по сравнению с системой с плоскими электродами, имеющей геометрические размеры того же порядка. В первый момент возникает тлеющий разряд между анодом и передней стенкой катода как в случае с плоскими электродами. Затем по мере увеличения напряжения на
аноде светящийся столб разряда проникает в отверстие катода. Внутри катода образуется положительный столб разряда. Формируется система, напоминающая коаксиальные электроды. Электроны под действием поля начинают осциллировать около центральной части катода. Часть из них вылетает из полости катода через отверстие в крышке в анодные области — қуыс катодты разряд / hollow cathode discharge – іші қуыс теріс цилиндрлі электродтан және оң дискілі формадағы катодтан тұратын жүйеде пайда болатын разрядтың ерекше түрі. Оның геометриялық ӛлшемі шамалас жазық электродтардан негізгі ерекшелігі, разряд зонасы арқылы ӛтетін тоқтың шамасы ӛте үлкен болуында. Алғашқы мезетте жазық электродтардағы сияқты анод пен катодтың алдыңғы қабырғасы арасында солғын разряд пайда болады.
Одан соң
кернеудің ӛсуіне
байланысты анодтағы жарқырайтын разряд бағанасы катод тесігіне енеді. Катодтың ішінде оң бағаналы разряд пайда болады. Коаксиальды электрод тәрізді
жүйе құрылады. Катодтың орталық бӛлігінің айналасында ӛрістің әсерінен электрондар тербеле бастайды. Электрондардың бір бӛлігі анод пен катодтың арасындағы газдардың молекуласын иондап және қоздыра отырып, катод қақпағындағы тесігі арқылы анодтық разрядтық аймаққа ӛтеді. Олардың бір бӛлігі қақпақтағы саңылау арқылы катод қуысынан ұшып шығып, анод пен катод арасындағы газ 252
разряда, ионизируя и возбуждая молекулы газа в промежутке между анодом и катодом. молекулаларын иондап және
қоздыра отырып, разрядтың анодтық облыстарына қарай қозғалады.
discharge — газовый разряд, не требующий для своего поддержания ионизации газа внешним ионизатором. дербес разряд / self-maintained discharge - сыртқы иондаушының кӛмегімен иондауды қажет етпейтін газдық разряд.
pinch, magnetic pinch, pinch — газовый разряд, в котором сечение токового канала уменьшается под действием порождаемого им самим магнитного поля.
pinch, magnetic pinch, pinch - ӛзі тудыратын магнит ӛрісінің әсерінен тогы бар канал қимасы кішірейетін газ разряды. жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|