Алдын ала тергеуді

Қорытынды

Құқық қорғау органдарының алдында оған қарсы күрестің жалпы міндеттері тұр қылмысқа қарсы күрес. Оның жетістігі көбінесе қаншалықты байланысты олардың бірлескен әрекеттері әрқайсысын тергеуде тиімді қылмыс. Алайда, өзара әрекеттесу қажеттілігі, оның мазмұны және нақты жағдайларда Нысандар қолма-қол жағдаймен анықталады,тергеу кезінде және тұтастай алғанда істің мән-жайларымен байланысты. Алдын ала тергеу және анықтау органдарының өзара іс-қимылы қылмыстық істерді тергеу сапасын арттыру, дайындалып жатқан және жасалған қылмыстық құқық бұзушылықтарды тез және толық ашуды, олардың алдын алуды қамтамасыз ету мақсатында жүргізіледі. Бір сөзбен айтқанда, тергеуші мен ішкі істер органдарының және басқа да құқық қорғау органдарының жедел аппараты бар құралдар мен әдістердің кешенді үйлесімі қылмысқа қарсы күресті мақсатты және тиімді жүргізуге, құқық қорғау органдарына заңмен жүктелген міндеттерді орындауға мүмкіндік береді.

1. 
   Мемлекеттің, қоғамның демократиялық құқық саласындағы қайта құруларға, оның ішінде жаңа заманауи көріністерге қарсы тұра алатын құрылымдар қылмыстық құқық бұзушылықтар, заңды түрде реформаларға алып келеді, құқық қорғау органдарының үздік дәстүрлеріне негізделген қылмыстық құқық бұзушылықтарды тергеудің сабақтастығы, озық тәжірибесі.
   
2. 
   Қылмыстық іс жүргізу заңнамасын реформалау сөзсіз құқық қорғау органдары қызметінің табиғатын өзгертеді.
   

3. 
   Сотқа дейінгі тергеп-тексерудің тиімділігін арттыру осындай мәселелерді шешу:
   

• 
  басқару органдарын жаңғырту және қызметті ұйымдастыру барлық деңгейдегі тергеушілер мен тергеу бөлімшелерінің қылмысқа қарсы күрес;
  
• 
  ғылым мен практиканың жетістіктерін қолдану; тергеуші мен жедел қызметтің ажырамас өзара іс-қимылын нығайту қылмыстық істі анықтау мен тергеудің бүкіл барысы бойынша құқық бұзушылықтың;
  
• 
  көлденең жүйелерді үйлестіруді және оңтайландыруды нығайту; елдің құқық қорғау органдарымен өзара қарым-қатынастағы байланыс.
  

4. 
   Тергеушінің анықтау органдарымен өзара әрекеті мыналардан тұрады
   

5. 
   Қылмыстық іс жүргізу заңында қылмыстық іс жүргізіліп жатқан тергеуші қандай тергеу әрекеттерін жеке өзі жүргізуі керек және ол қайсысы болатындығы көрсетілмеген және тергеушіден немесе анықтау органынан орындауды сұрауға арналған нұсқаулық. Алайда, сотқа дейінгі тергеу барысында тергеуші өзі жүргізе алатын тергеу әрекеттерін жүргізуді сеніп тапсырмауы керек. Тергеуші анықтау органына тергеу іс-әрекетін сеніп тапсырмауы керек, оны жасау ерекше шебер және білікті орындауды, қатынастың күрделі және маңызды дәлелін қажет етеді.
   
6. 
   Заң тергеушінің тергеу әрекеттерін жүргізуге көмектесу туралы анықтау органына жолдаған сұранысының қандай форматта жазылуы керектігін көрсетпейді. Оны анықтама органының басшысына жазбаша бұйрық түрінде белгілі бір тергеу іс-әрекетіне қатысу үшін қызметкерлердің белгілі бір санын бөлу туралы өтінішпен және олардың қалай қатысқандығын көрсете отырып ұсынған қызметкерлер білдірілетін болады. Алайда, шұғыл жағдайларда көмек туралы өтініш ауызша түрде берілуі мүмкін.
   
7. 
   Қылмыстық құқық бұзушылықтарды, әсіресе ауыр және аса ауыр қылмыстық құқық бұзушылықтарды сотқа дейінгі тергеу барысында тергеуші мен анықтау органдарының өзара іс-қимылының тиімді нысаны олардың тергеу-жедел тобындағы бірлескен қызметі болып табылады. Ол өзара іс-қимылдың барлық формаларының белгілерін өте жақсы біріктіреді.Тергеу-жедел топты құру топ басшысына, бір органның қызметкерлеріне ғана емес, сонымен кейде бірнеше құқық қорғау органдары қатысады. Демек, Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексінде тергеу, тергеу және жедел топтар құру көзделген. Атап айтқанда, тергеу және тергеу жедел топтарын құрудың негіздері, атап айтқанда: сотқа дейінгі тергеудің күрделілігі және қылмыстық іс бойынша үлкен жұмыс көлемі енгізілген [25. 51б].
   
8. 
   Құқықтық және ұйымдастырушылық мәселелерді жою үшін сотқа дейінгі тергеу барысында ішкі істер органдары мен басқа да құқық қорғау органдарының өзара іс-қимылын ұйымдастыруға бағытталған іс-шара ұсынылады және құқықтық және ұйымдастырушылық базаны оңтайландыру, атап айтқанда:
   
   1. 
      Қылмыстық іс жүргізу заңы тергеушіге анықтау органына іздестіру, тергеу және жасырын тергеу әрекеттерін жасау үшін міндетті түрде жазбаша бұйрықтар беру құқығын берді. Тергеу тапсырмаларын орындау мерзімдері туралы Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексіне бұйрықтағы тергеушінің оны орындау үшін міндетті мерзімді анықтауға құқығы бар екенін көрсете отырып, қосымша енгізу қажет. Баяндалғанға байланысты ҚР ҚІЖК-нің "Сотқа дейінгі тергеп-тексеруді жүргізу орны" деген ҚР ҚІЖК-нің 188-бабының 3-бөлігін оны мынадай редакцияда баяндап: "басқа ауданда (облыста, республикалық маңызы бар қалада, астанада) тергеу әрекеттерін жүргізу қажет болған жағдайда, сотқа дейінгі тергеп-тексеруді жүргізетін адам сотқа дейінгі тергеп-тексеруді жүргізуге құқылы оларға жеке не осы іс-әрекеттерді жүргізу осы ауданның (облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың) тергеушісіне немесе анықтау органына тапсырылсын.