Қазақстан Республикасындағы анықтау мен жедел-іздестіруді жүзеге асыратын органдар

1.2. Қазақстан Республикасындағы анықтау мен жедел-іздестіруді жүзеге асыратын органдар

Қылмыстарды анықтау және жолын кесу жедел-іздестіру іс-шаралары, анықтау, алдын ала тергеу жүргізу, өзге де қызмет барысында жүзеге асырылады. Қазақстан Республикасының аумағында алдын ала тергеу мен анықтау, жедел-іздестіру қызметін жүзеге асырады:

1. 
   ішкі істер органдары;
   
2. 
   Ұлттық қауіпсіздік органдары;
   
3. 
   Сыртқы барлау саласындағы уәкілетті орган;
   
4. 
   Қорғаныс министрлігінің әскери барлау органдары болып табылады;
   
5. 
   Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет;
   
6. 
   Қазақстан Республикасы Мемлекеттік күзет қызметі;
   
7. 
   Экономикалық тергеу қызметі
   

5. 
   кеден органдары - контрабанда және кедендік төлемдерді төлеуден жалтару туралы істер бойынша
   
6. 
   әскери полиция органдары-Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде, Қазақстан Республикасының басқа да әскерлері мен әскери құралымдарында әскерге шақыру немесе келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеріп жүрген әскери қызметшілер; әскери жиындардан өту кезінде запастағы азаматтар; әскери бөлімдердің, құрамалардың, мекемелердің азаматтық персоналы өздерінің қызметтік міндеттерін атқаруына байланысты немесе осы бөлімдердің, құрамалардың және мекемелердің орналасқан жерінде жасаған барлық қылмыстар туралы істер бойынша;
   
7. 
   Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасы туралы Заңнаманы бұзу туралы істер бойынша, сондай - ақ Қазақстан Республикасының континенттік қайраңында жасалған қылмыстар туралы істер бойынша-шекара бөлімдерінің командирлері;
   
8. 
   Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде, Қазақстан Республикасының басқа да әскерлері мен әскери құралымдарында шақыру немесе келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеріп жүрген, өздеріне бағынысты әскери қызметшілер, сондай-ақ әскери жиындардан өту кезінде запастағы азаматтар жасаған барлық қылмыстар туралы істер бойынша әскери бөлімдердің, құрамалардың командирлері, әскери мекемелер мен гарнизондардың бастықтары әскери полиция органы болмаған жағдайда; әскери бөлімдердің, құрамалардың, мекемелердің азаматтық персонал адамдары өздерінің қызметтік міндеттерін атқаруына байланысты немесе осы бөлімдер, құрамалар мен мекемелер орналасқан жерде жасаған қылмыстар туралы істер бойынша;
   
9. 
   Қазақстан Республикасының дипломатиялық өкілдіктерінің, консулдық мекемелерінің және өкілетті өкілдіктерінің басшылары - олардың қызметкерлері болу елінде жасаған қылмыстар туралы істер бойынша;
   
10. 
    өртке байланысты барлық қылмыстар туралы істер бойынша - Мемлекеттік өртке қарсы қызмет органдары.
    

Қылмыстық істер бойынша алдын ала тергеу қылмыстық іс қозғалған күннен бастап екі ай мерзімнен кешіктірілмей аяқталуға тиіс. Қолданыстағы

Қылмыстық процестік кодексі бойынша алдын ала тергеу екі түрге бөлінеді - алдын ала тергеу және анықтау.

Тергеудің негізгі түрі - алдын-ала тергеу, оның міндеттерін орындау заңмен анықталған, әдетте алдын-ала тергеудің жалпы шарттары деп аталатын талаптармен қамтамасыз етіледі. Қарау осы жұмыстың тақырыбы болып табылатын қылмыстық істерді біріктіру және бөлу алдын ала тергеудің негізгі шарттарының бірі болып табылады. Анықтау органдарына қылмыстың сипатына қарай: қылмыс белгілерін және оларды жасаған адамдарды анықтау, қылмыстың алдын алу және жолын кесу мақсатында Заңда белгіленген құзыретке сәйкес қажетті қылмыстық-процестік және жедел-іздестіру шараларын қабылдау; алдын ала тергеу жүргізу міндетті болып табылатын істер бойынша қылмыстық-процестік және жедел-іздестіру әрекеттерін орындау; алдын ала тергеу жүргізу міндетті емес істер бойынша анықтау жүктеледі.

Ішкі істер органдары Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес анықтауды, алдын ала тергеуді және жедел-іздестіру қызметін, сондай-ақ қоғамдық тәртіпті қорғау және қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарына, қоғам мен мемлекеттің мүдделеріне қылмыстық және өзге де құқыққа қарсы қол сұғушылықтардың алдын алу және жолын кесу жөніндегі атқарушылық және өкімдік функцияларды жүзеге асыратын атқарушы биліктің арнаулы мемлекеттік органдары болып табылады. Ішкі істер органдары қызметінің құқықтық негізін Республика Конституциясы, 2014 жылғы 23 сәуірдегі № 199 «Қазақстан Республикасының Ішкі істер органдары туралы» ҚР Заңы және өзге де нормативтік құқықтық актілер, сондай-ақ Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттар құрайды [8. 20б].

Ішкі істер органдары міндеттері болып табылады -:

• 
  қоғамдық тәртіпті қорғау және қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, оның ішінде төтенше немесе соғыс жағдайларында;
  
• 
  қылмыстар мен әкімшілік құқық бұзушылықтардың алдын алу, анықтау, жолын кесу, қылмыстарды ашу және тергеу, сондай-ақ қылмыскерлерді іздестіру;
  
• 
  алдын ала тергеуді, анықтауды және әкімшілік іс жүргізуді олардың заңнамада белгіленген құзыреті шегінде жүзеге асыру;
  
• 
  әкімшілік жазаларды орындау;
  
• 
  құқық тәртібін қамтамасыз ету және әкімшілік қамауға алынғандарды ұстау орындарында адамдарды ұстау режимін қолдау;
  
• 
  кәмелетке толмағандардың қадағалаусыз қалуы мен құқық бұзушылықтарын анықтау және жолын кесу;
  
• 
  қажет болған жағдайларда өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етуде мемлекеттік өртке қарсы қызмет органдарына көмек көрсету;
  

• 
  мемлекеттік бақылау есірткі, психотроптық заттардың, прекурсорлардың;
  
• 
  азаматтық және қызметтік қару мен оның оқ-дәрілерін мемлекеттік бақылау;
  
• 
  күзет қызметін жүзеге асыратын субъектілердің қызметіне мемлекеттік бақылау, сондай-ақ күзет сигнализациясы құралдарын монтаждау, баптау және оларға техникалық қызмет көрсету;
  
• 
  мемлекеттік және өзге де объектілерді, жеке тұлғаларды күзету, қамауға алынғандар мен сотталғандарды айдауылдау, терроризм актілерінің жолын кесуге, кепілге алынғандарды босатуға қатысу;
  
• 
  визалық жұмыстарды жүзеге асыру, шетел азаматтары мен азаматтығы жоқ адамдардың Қазақстан Республикасының аумағында болу ережелерін сақтауын бақылау;
  
• 
  соғыс уақытында Қазақстан Республикасының аумақтық қорғаныс жүйесінде жекелеген міндеттерді орындау;
  
• 
  өзге мемлекеттік органдармен бірлесіп, карантиндік, санитарлық және табиғатты қорғау іс-шараларын, оның ішінде төтенше жағдайлар кезінде өткізуге қатысу, браконьерлікпен күресте табиғат қорғау органдарына жәрдемдесу;
  
• 
  Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес лицензиялау және рұқсат беру қызметін жүзеге асыру;
  
• 
  республиканың аса маңызды және ерекше режимдік объектілерінде, аумақтарында режимдік және күзет іс-шараларын жүзеге асыру;
  
• 
  ішкі істер органдарының қарауына жатқызылған мәселелер бойынша халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыру;
  
• 
  есірткі құралдарының, психотроптық заттардың, прекурсорлардың айналымы және олардың заңсыз айналымы мен теріс пайдаланылуына қарсы іс-қимыл саласында мемлекеттік саясатты жүзеге асыру. ішкі істер органдарының жүйесін Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігі басқарады. Министрліктің облыстарда, Астана және Алматы қалаларында, аудандарда, қалаларда, қалалардағы аудандарда және көлікте аумақтық органдары, сондай-ақ мынадай ведомстволары бар: ішкі әскерлер комитеті, Есірткі бизнесіне қарсы күрес және есірткі айналымын бақылау комитеті, Тергеу комитеті, Криминалдық полиция комитеті, Әкімшілік полиция комитеті және жол полициясы комитеті. Қазіргі уақытта анықтау институты терең зерттелген және қылмыстық іс жүргізу заңымен реттелген. Сондықтан, анықтау тұжырымдамасын анықтау кезінде субъективті пікіріңізді емес, заң шығарушы қолданған тұжырымдаманың мазмұнын қалыптастыруға тырысуыңыз керек. Бір тұжырымдаманы екіншісінен ажырату үшін оларды осылай атаған жөн:
  

1. 
   қылмыстық іс қозғау мен оны тергеулігі бойынша жіберу арасындағы уақыт аралығы-анықтау кезеңі;
   
2. 
   осы кезеңде анықтау органдары жүзеге асыратын қызмет-анықтау кезеңіндегі анықтау органдарының қызметі;
   
3. 
   анықтау органының кезек күттірмейтін тергеу әрекеттерін жүргізуі және оларға сәйкес келетін процестік шешімдерді-анықтау арқылы қабылдауы. ҚР дамуының қазіргі кезеңі қылмыстық іс жүргізу жүйесінің қарқынды қайта құрылуымен сипатталады. Қылмыстық сот ісін жүргізуді құқықтық реттеу саласында, оның ішінде сотқа дейінгі іс жүргізуді регламенттеу бөлігінде де елеулі өзгерістер орын алуда [9. 43б].