Александр Михайлович Бутлеров
Санкт-Петербургтегі мекен-жайы
жүктеу/скачать 92,51 Kb.
|
Александр Михайлович Бутлеров.реферат
- Бұл бет үшін навигация:
- Химиялық құрылыс теориясын құру
- 1858 жылғы 17 ақпандағы
| Санкт-Петербургтегі мекен-жайы
1870 — 05.08.1886 жылдары — 8-ші линия, 17 үй, 2 пәтер.[3] Ғылыми қызметі Пансион тәрбиеленушісі кезінен химиямен қызыға бастады: әріптестерімен бірге онда біресе оқ-дәрі, біресе "бенгал оттарын" жасауға тырысты. Бірде тәжірибе қуатты жарылысқа әкелді, тәрбиеші оны қатаң жазалады. Үш күн қатарынан Сашаны барлық уақытта, басқалар түстеніп жатқанда бұрышқа тұрғызып қойды. "Оның мойнына, "Ұлы химик" деп жазылған қара тақта іліп берді. Кейіннен бұл сөздер ақиқатқа айналды. "Қазан университетінде Бутлеров профессорлар К. Клаус және Н. Н. Зинин оқытатын химиямен шұғылданды. 1852 жылдан кейін Клаус Дерпт университетіне көшкенен соң, Бутлеров Қазан университетінде бүкіл химияны оқытуды басқарды. 1851 жылы Бутлеров, "Органикалық қосылыстардың тотығуы туралы" атты магистрлік диссертациясын қорғады, ал 1854-те Мәскеу университетінде "эфир майлары'' туралы докторлық диссертациясын қорғады. Шетелге сапары кезінде 1857-1858 жылдары көптеген көрнекті химиктермен танысты, соның ішінде Ф. А. Кекуле мен Э. Эрленмейердермен, Париж зиялыларымен жарты жыл бірге жұмыс істеп, жаңадан құрылған Париж химиялық қоғамы ұйымдастырыған отырыстарына белсенді қатысып отырды. Парижде, Ш. А. Вюрц зертханасында, Бутлеров бірінші циклдік эксперименттік зерттеулерін бастады. Йодты метиленнің жаңа алу тәсілін ашып, Бутлеров көптеген оның туындыларын алған және зерттеген; алғаш рет монокристталдарды (уротропин) және формальдегид (триоксиметилен) тримерін синтездеді. жарияланған 1861 жылғы жұмысында[4] Бутлеров көрсеткендей, триоксиметилен ізбесті сумен өңдеу кезінде сахаристі затқа ауысады (Бутлеров реакциясы), оны метиленитан деп атады (кейінірек Э. Фишер, бұл метиленитан — α-акрозасы және формозасы бар біртекті зат емес орнатты[5]). Бұл мақалада Бутлеров метиленитанды алу — сахаристі заттардың бірінші толық синтезі екенін айтты. Химиялық құрылыс теориясын құру А. М. Бутлеровтың органикалық химия теориялық мәселелері бойынша бірінші қоғамдық сөз алуы 50-шы жылдардың соңына жатады: өз баяндамасын Париж химиялық қоғамының 1858 жылғы 17 ақпандағы отырысында оқыды. Онда былай делінген, бұл радикалдар деп тек органикалық топтарды ғана санауға болмайды сонымен қоса OH,NH2 үлгідегі топтауларды да санау керек, яғни әр түрлі класс органикалық заттардың үйлесімі атомдар санынана тән, кейіннен ол функционалдық топ атауын алды. Осы баяндамада Бутлеров алғаш рет "құрылым" терминін қолданды, осы жолы бір типті молекулалық құрылымға метан, хлорлы метил, хлорлы метилен, хлороформ, төртхлорлы көміртек, метил спиртін жатқызды. Келесі, 1859 ж., А. М. Бутлеров былай деп жазды:
Осылайша, 1858 ж. А. М. Бутлеров Ш. Ф. Жерар түсініктерінің шегінен өте елеулі тармағында шықты: ол күрделі бөлшектерде белгілі бір атомдардың топтастырылуы мүмкінкіндігі туралы айтты, әрі себебін топтың химиялық ұқсастығынан көрді. Осы сөздерде химиялық құрылыс теориясының негізгі идеяларының бірінің мәні жатты. Химиялық құрылысидеясының неғұрлым дамыған нысаны А. М. Бутлеровтың үш жылдан соң "Заттардың химиялық құрылымы туралы" баяндамасында баяндалды, ол сөзді неміс жаратылыссынаушыларының және дәрігерлерінің Шпейерде (19 қыркүйек 1861) съезіеде химия секциясы оқыған лекциясында сөйледі және сол жылы неміс[6] келесі — орыс тілдерінде жарияланған[7]. Бұл баяндамада бәрінен бұрын айтылғандай, химияның теориялық жағы нақты дамуына жауап бермейді, атап айтқанда, типтердің біліксіздік теориясы айтылды. А. М. Бутлеров бұл ретте беталды терістеуге жете қойған жоқ еді; ол бұл теория типтері маңызды еңбегі бар екенін әділ нұсқаған болатын. Алайда, типтік формулалар ауысу және ыдырауемес ықтимал реакциялардың тек бағытын көрсеткен болатын, өздерін қосылу реакциялары (мысалы, йодты этилдің этилен және йодты сутегіден түзілуі) білдіре алмады. Өйткені зат бірнеше бағыттар бойынша бөлшектене алады, Ш.Жерар және оның жақтастары бір заттар үшін бірнеше ұтымды формулалар қолданылуын растай алмады. Бутлеров баяндамасында Жерарға қарсы пікірін былай бекітті,
жүктеу/скачать 92,51 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|