Алеуметтану тероиясы indb
жүктеу/скачать 16,19 Mb. Pdf көрінісі
|
| Жалпыланған басқа. Ойын кезеңі Мидтің ең танымал тұжырымдамаларының
бірі (1959:87) – жалпыланған басқа тұжырымдамасын ұсынады (Vail, 2007d). Жалпыланған басқа ретінде барлық қауымдастықтың немесе бейсбол ойыны- ның мысалында барлық команданың қатынасын білдіреді. Адамның өз басына жалпыланған басқаның рөлін қабылдай білуі маңызды: «Ол өзінің қатысы бар ұжымдық-әлеуметтік қызметке немесе сол топ айналысатын қызмет түрлері- не қатынасын қабылдаған кезде ғана өзінің толық мәнін қалыптастыра алады» (Mead, [1934] 1962:155). Сонымен қатар адамдардың өздерін басқалардың ғана емес, сондай-ақ жалпыланған басқалар тарапынан бағалауы өте маңызды. Жеке емес, жалпыланған басқаның рөлін қабылдау абстрактілі ойлау мен объективті- ліктің мүмкіндігіне жол ашады (Mead, 1959:190). Мид өзіндік мәннің толықтай дамуын былайша сипаттайды: «Осылайша өзіндік мән адамның осы жеке көзқарастарын ұйымдасқан әлеуметтік немесе топтық көзқарастарға айналдыру арқылы толық да- миды, сөйтіп ол өзі және басқалар қатысатын жалпы немесе жүйелі мі- нез-құлықтың тұтастай жүйелік сипатын айқындай алады. Ол ұйымдас- қан топтық ұстанымдар бойынша жеке тәжірибеге енеді, орталық жүйке жүйесі механизмі арқылы өзгелердің жеке қарым-қатынасын қабылдай отырып, өзін-өзі де қабылдайды». (Mead, [1934] 1962:158) 371 9-тарау • Символикалық интеракционизм Басқаша айтқанда, адам өзіндік мәнге жету үшін қауымдастықтың мүшесі болып, жалпы қатынастарға бағдарлануы тиіс. Ойынға өзіндік мәннің тек жеке бөліктері керек болғанымен, ол біртұтас өзіндік мәнсіз іске асырылмайды. Ол өзіндік мән үшін маңызды жалпыланған басқаның рөлін атқарғанымен, сонымен қатар ұйымдасқан топтық қызметтің дамуы үшін де оның маңызы зор. Топқа керегі адамдардың өз қызметін жалпыланған басқаның қатынасына сай бағыттауы болып табылады. Жалпыланған басқа Мидтің әлеуметтік құрамдас бірліктерге басымдық беруге бейімдігін аңғартады, өйткені жалпыланған басқа арқылы топ адамдардың әрекетіне әсер ете алады. Мид өзіндік мәнге прагматикалық тұрғыдан да қарайды. Жеке деңгейде өзіндік мән адамға үлкен қоғамның анағұрлым тиімді мүшесі болуға мүмкін- дік береді. Адамдар нақты жағдайда өздерінен талап етілетін нәрсені жасайды. Адамдар көбінесе топтық талаптарға сай өмір сүруге тырысатындықтан, топ мүддесіне қайшы келетін әрекеттерден аулақ болады. Сонымен қатар өзіндік мән қоғамды тұтастай үйлестіруге мүмкіндік береді. Адамдар талапқа сай әре- кет ететіндіктен, топ тиімдірек жұмыс істей алады. Алдыңғы ережелер, өзіндік мәнге қатысты жалпылама талқылау Мидтің ак- торлары конформистер болып келетінін, жеке бастарының қасиеттері аз екенін көрсетеді, өйткені олардың барлығы да өздерін жалпыланған басқаға сәйкес- тендіреді. Алайда Мид әрбір өзіндік мәннің басқалардан ерекшеленетінін ай- қын көрсеткен болатын. Өзіндік мән жалпы құрылымды иеленгенімен, әрбір өзіндік мән бірегей биографиялық артикуляцияға ие болады. Қоғамда жалпы- ланған басқа – біреу ғана емес, олардың саны көп, өйткені қоғамда топтар саны шексіз. Сол себепті адамдардың бойында бірнеше жалпыланғандар, яғни тұл- ғалар бар. Әрбір тұлғаның бірегей жиынтығы оны басқалардан даралай түседі. Сон- дықтан адамдар қауымдастықты бар күйінде қабылдамауы қажет. Олар заттар- ды өзгертіп, оларды одан әрі жетілдіре түсуге тырысу керек. Біз өзіміздің ойлау қабілетіміздің арқасында қауымдастықты өзгерте аламыз. Мид өзіндік мәннің «мен» және «өзім» деп аталатын екі қырын немесе фаза- сын анықтайы (for a critique of this distinction, see Athens, 1995). Мид былай жа- зады: «Өзіндік мән – осы екі түрлі фазадан өтетін әлеуметтік процесс» ([1934] 1962:178). «Мен» және «өзім» өзіндік мәннің ана ғұрлым ауқымды әрекет шең- беріндегі процестер екенін ескеру қажет, олар «заттар» емес. жүктеу/скачать 16,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|