Алеуметтану тероиясы indb
Микро- және макроинтеграция
жүктеу/скачать 16,19 Mb. Pdf көрінісі
|
| Микро- және макроинтеграция
Микро- және макроэкстремизм Қазіргі америкалық әлеуметтану теориясындағы ең ірі жікке бөлінудің бірі – полярлық микроскопиялық және макроскопиялық 2 теориялар (және теория- шылар) арасындағы, сондай-ақ одан да маңыздысы – әлеуметтану теорияларын түсіндірушілер арасындағы конфликтілер (Archer, 1982). Осындай экстремалды теориялар және олардың анықтамалары әдеттегідей микро- және макротеория- лар, жалпы мағынада әлеуметтану теориясындағы жанжал мен ретсіздік ара- сындағы үлкен алшақтықты күшейтеді (Gouldner, 1970; Wardell және Turner, 1986a; Wiley, 1985). Бұл кітаптың бірінші бөлімінде қарастырылған (Маркс, Дюркгейм, Вебер, Зиммель) классикалық әлеуметтану теорияшыларын микро-макроэкстремис- 524 II бөлім • Қазіргі заманғы әлеуметтану теориясы: негізгі мектептер тер деп түсіндіруге (көпшілігі солай істеді) болар еді, бірақ ең орынды және осы бөлімде бағдар беретін көзқарастардың бірі – олардың микро- және макродеңгей- лерді байланыстырумен айналысуы (Moscovici, 1993). Марксті капиталистік қо- ғамның жеке жұмысшыларды (және капиталистерге) мәжбүрлі шеттетуі қызық- тырды деп санауға болады. Ал Веберді формалды рационалды қоғамның қатаң қыспағындағы индивидтің қиын жағдайы толғандырды. Зиммель болса негізінен объективті (макро-) және субъективті (немесе дара, микро-) мәдениеттердің ара- сындағы қатынастарды зерттеді. Дюркгеймді макродеңгейлік әлеуметтік факті- лердің индивидтер мен индивидуалды мінез-құлыққа (мысалы, суицид) әсері алаңдатты. Егер біз әлеуметтану теориясы классиктерінің осындай сипаттамасын қабылдасақ, онда өткен ғасырдағы америкалық әлеуметтану теориясының едәуір бөлігі микро-макробайланысқа деген қызығушылықты жоғалтты және микро- макропозициялардың поляризациясымен, яғни микро- немесе макродеңгейге жоғары мән, маңыз беретін теорияшылар мен теориялардың басымдығымен си- патталады. Макро-экстремистік жағында жанжал теориясы, құрылымдық функ- ционализм және неомарксистік теорияның кейбір түрлері (әсіресе экономикалық детерминизм) болды. Микро-экстремистік жақта символдық интеракционизм, этноәдіснама, айырбас және рационалды таңдау теориялары болды. ХХ ғасырдағы аса елеулі теориялардың ішінде Парсонстың «мәдени детер- минизмін» 3 (1966); императивті үйлестірілген ассоциацияларды қарас тырған Дарендорфтың конфликт теориясын (1959); «Мен – құрылымдық детерминис- шімін» деп жариялаған Питер Блаудың макроструктурализмін (1977a:х) атап көрсетуге болады. Макроқұрылымдық «экстремизмнің» басқа да қайнар көзі бар (Rubinstein, 1986), оның ішінде Уайт, Борман және Брейгер (1976) секіл- ді желілік теориясы өкілдерінің, Дункан мен Шнор секілді (1959) экологтер- дің, Мэйхью (1980) секілді структуралистердің тұжырымдамалары. Әрбір адам Мэйхью позициясының максимализмінен асып түсе алмас, ол: «Құрылымдық әлеуметтануда талдаудың бірлігі ешбір жағдайда индивид болмайды, әрқашан әлеуметтік желі болады», – дейді (1980:349). Микро-экстремистік тұрғыда символдық интеракционизмге жататын бір- шама теорияларды және Блумердың идеясын (1969a) қарастыруға болады. Блумер символикалық интеракционизмді микродеңгейлі құбылыстарға толы- ғымен шоғырланған әлеуметтану теориясы ретінде анықтап, көбінесе дәл осы құрылымдық функционализмді ойда ұстаған (9-тарауды қараңыз, онда Блумер көзқарастарының мүлдем басқа түсіндірмесі беріледі). Экстремистік микро по- зицияның тағы бір аса айқын мысалын Джордж Хоманстың (1974) айырбас тео- риясынан табамыз. Хоманс құрылымдық функционализмнің баламасын іздеп, оны Скиннердің бихевиоризмінің аса радикалды микробағытынан тапты. Сон- дай-ақ оған акторлардың күнделікті іс-әрекетіне көңіл бөлетін этно әдіснама жа- тады. Гарфинкель (1967) құрылымдық функционализмнің макротәсілдері және оның әрекет етуші акторларды «мінеуші меңіреулерге» айналдыру беталысын жақтырмаған. Шефф (2007) «микроәлеуметтану» мысалына неғұрлым жалпы оқиғаларды келтіреді. жүктеу/скачать 16,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|