Алеуметтану тероиясы indb
Ақпараттандыру және желілік қоғам
жүктеу/скачать 16,19 Mb. Pdf көрінісі
|
| Ақпараттандыру және желілік қоғам
Мануэль Кастельстің (1996, 1997, 1998; Аллан, 2007) қазіргі заманғы әлеумет- тік теорияға қосқан үлесі – The Information Age: Economy, Society and Culture («Ақпараттық кезең: экономика, қоғам және мәдениет») атты трилогиясы. Кастельс (1996:4) постмодерндік әлеуметтік теорияға қарама-қарсы келетін позицияны қалыптастырып, оны «тарихтың аяқталуын және белгілі бір дәре- жеде ақыл-ойдың түгесілуін мерекелеу, түсіну және мағыналы болу қабілеті- нен бас тарту» деп сипаттайды. «Бұл кітапты ақпараттандыратын жоба ағыстарға қарсы жүзіп, интел- лектуалдық нигилизмнің, әлеуметтік скептицизм мен саяси цинизмнің түрлі формаларын жоққа шығарады. ...Мен рационалдыққа және ақылға шақыру мүмкіндігіне сенемін. ...Маңызды әлеуметтік әрекеттің мүмкін- дігіне сенемін. ...Және, иә, мен кейде қайғылы интеллектуалдық қате- ліктердің алыс уақыттардағы дәстүріне қарамастан, байқау, талдау және теорияшылдықтың – басқа жақсы әлемді құруға көмектесу тәсілі еке н і не сенемін». (Castells, 1996:4) 607 14-тарау • Модернизмнің заманауи теориялары Кастельс 1970 жылдары Құрама Штаттарда ақпараттық технологиялар са- ласында басталған төңкерістер аясында (теледидар, компьютерлер т.б.) пайда болған жаңа қоғамды, мәдениет пен экономиканы қарастырады. Бұл револю- ция, өз кезегінде, капиталистік жүйенің 1980 жылдардан бастап іргелі қайта құруға ұшырауына, Кастельстің сөзімен айтқанда, «ақпараттық капита лизм- нің» қалыптасуына алып келді. Сонымен бірге «ақпараттық қоғам» (дегенмен бұл қоғамдар арасында маңызды мәдени және институттық айыр машылықтар бар) қалыптасты. Олардың екеуі де «информационализмге» негізделген («өнімділіктің бас ты көзі – білім мен ақпарат негізінде өндіріс факторларын пайдалану және байла- ныстыруды тиімді дамыту тәсілі» [Castells, 1998:7]). Информацио на лизмнің, әсіресе ақпараттық капитализмнің таралуы өзіндік болмысқа және бірегейлік- ке негізделген оппозициялық қоғамдық қозғалыстардың пайда бо луына алып келді (әлеуметтік актор – өзін және құрылымдарды тануды, не гізінен алған- да, сол берілген мәдени белгі немесе белгілер жиынтығы тұрғысынан танып, басқа әлеуметтік құрылымдарға кең сілтеме жасаудан бас тартуды білдіретін процесс [Castells, 1996:22]). Бұл – марксистер «таптық күрес» атаған қозғалыстың қазіргі заманғы эк- виваленті. Ақпараттық капитализмнің таралуына және оның туындататын мәселелеріне (қанау, бөліп тастау, өзіндік мән және теңдестіруге қауіп-қатер) қатысты үміт артатын топ – жұмысшы табы емес, тұлғаға негізделген әлеумет- тік қозғалыстардың әртүрлі жиынтығы (мысалы, экологиялық, феминистік). Кастельс талдауының негізінде бес негізгі сипаттамаларымен ерекшелене- тін «ақпараттық технологиялар парадигмасы» жатыр. Біріншіден, бұл – ақпа- раттарға әсер ететін технологиялар. Екіншіден, ақпарат адамның барлық қыз- метінің бір бөлігі болғандықтан, олар кеңінен таралған. Үшіншіден, ақпарат- тық технологияларды қолданатын барлық жүйелер «желілік логика» арқылы анықталады, бұл оларға түрлі процестер мен ұйымдарға әсер етуге мүмкіндік береді. Төртіншіден, жаңа технологиялар оларға бейімделуге және өзгеруге мүмкіндік беретіндей өте икемді. Ақыр соңында, ақпаратпен байланысты нақ- ты технологиялар жоғары интеграцияланған жүйеге біріктіріледі. 1980 жылдарда жаңа, неғұрлым үнемді жаһандық ақпараттық экономика пайда болды. «Ақпараттық себебі болуының экономикадағы бөлімдер мен агенттердің өнімділігі мен бәсекеге қабілеттілігі (фирмалар, өңірлер неме- се ұлттар бола тұра) олардың білімге негізделген ақпаратты жасауға, өңдеу- ге және тиімді қолдануға деген қабілеттеріне байланысты болады» (Castells, 1996:66). Жаһандық болуының себебі «планеталық масштабта және нақты жүктеу/скачать 16,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|