Алматы №1 (135) 2012
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- -а/-е,-й;-ып/- іп,-п тұлғасы+көмекші етістіктің
| Аналитикалық етістіктер бірінші сы-
ңары толық лексикалық мағыналы етістік- тен, екінші сыңары негізгі мағынасынан тұ- тастай айырылған толымды көмекші етіс- тіктен болған және сол көмекші етістік не- гізгі етістікке көсемше тұлғалары (-а/-е, -й, - ып/-іп,-п) арқылы қосылып тіркесіп, тұтас к‰рделі бір грамматикалық ұғымды білдіретін аналитикалық форманттар т‰рін атайды. Бұларды сараламалы етістіктер деп те атайды. Мысалы: бере салу, көре салу, жазып шығу, т.б. Негізгі етістікке көсемшенің -а/-е,-й;-ып/- іп,-п тұлғасы+көмекші етістіктің қосылып тіркесуі к‰рделі ұғымдық қимылдың грамма- тикалық мәнін ашады. Аталған грамматика- лық көрсеткіш тұлғасы аналитикалық фор- мант деп аталып, осы к‰рделі етістік т‰рінің грамматикалық мағынасын саралайды. Ана- литикалық форманттың әсерінен әрбір ана- литикалық к‰рделі етістіктің тек өзіне тән реңктік мәні болады, бір аналитикалық етістік сілтемелік (жаза салу) мәнді көрсетсе, енді бірі тездік, т. б. грамматикалық реңктерді біл- діреді. Бұлар мағыналық та, тұлғалық та жа- ғынан к‰рделі. Мысалы, алып бер (КЕ)+е салшы – АФ т.б. Алдыңғы берілген ‰ш т‰рлі к‰рделі етіс- тікте де көсемше тұлғалары болғанмен, олар етістік т‰рін ажыратуда негізге алынбайды. _____________ 1. Қасым Б. Қазіргі қазақ тіліндегі к‰рделі етістіктер. –Алматы, 1996. 2. Оралбаева Н. Қазақ тіліндегі етістіктің аналитика- лық форманттарының құрылысы мен мағынасы. – Алматы: Ғылым, 1979. –195 б. 3. Щенцова И.В. Выражение видовых значений гла- гола в шорском языке. АКД., –Алма-Ата, 1988. -25 с. 4. Курпешко Н.Н. Бивербальные конструкции с вспо- могательными глаголами бытия чат, одур, тур, чцр в шор- ском языке. АКД., –Алма-Ата, 1989. –19 с. жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|