Алматы №1 (135) 2012
т‰гіл шылаулы сабақтас құрмалас сөй-
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- жібермек т‰гіл
| т‰гіл шылаулы сабақтас құрмалас сөй-
лемдер Т‰гіл шылауының тіркесімділік қабілеті туралы академик Р. Сыздық былай дейді: «Кейбір тіркестер –мақ тұлғасымен қолданы- луға бейім болып қалыптасқан. Мысалы, т‰гіл сөзі көбінесе –у дан гөрі, –мақ жұрнақты тұлғаны қалайды: бармақ т‰гіл, көрмек т‰гіл т.б»[4, 254]. Т‰гіл шылаулы сөздер екі жағдайда жұм- салады. «Байтал т‰гіл бас қайғы» (мақал) осында байтал т‰гіл т‰йдекті тіркесі жай сөйлемде анықтауыштық қызмет атқарып тұр. Енді мына сөйлемдерге назар аударайық: Оны Дәшті Қыпшақ жеріне жібермек т‰гіл, б‰кіл Мауреннахрдың өзіне қауіп туғызамыз. Енді Мұхамед-Мазит-тарханның қойнына сыймақ т‰гіл, өзін жұтуға ыңғайланған жайы бар. Қазақ қолдарын қумақ т‰гіл, «байтал т‰гіл бас қайғының» кебіне ұшырап, көтерілісті басу ‰шін, Чжао Хой әскері кейін шегінген (І. Есенберлин). Осы сөйлемдердегі қимыл есімі+ т‰гілі шылаулы т‰йдекті тіркестерде пысықтауыш- тық қызметен гөрі баяндауыштық қызметі ба- сым. Әрине сабақтас құрмалас сөйлемде есім- ше, көсемшедей дәрежеде қимыл есімі+ т‰- гілі т‰йдекті тіркесінде ондай дәрежеде бол- мағанымен, бұл т‰йдекті тіркесті бағыныңқы сөйлемнің баяндауышы деп қабылдау орынды. себебі шылаулы сабақатас құрмалас сөй- лемдер Бұған айрықша мән берілуінің себебі, бірін- шіден, осымен көктемгі егіс науқанының қарбаласы аяқталғалы тұрса, екіншіден, жа- ңағы гектар жерге тоғайдан табылған бидай себілгелі отыр (М. Гумеров). басқа шылаулы сабақтас құрмалас сөй- лемдер Әйгерім әнді соншалық ықыласты ын- талы тыңдаудан басқа, өзі айтуды да жақсы көретін (М. Әуезов). жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|