Алматы №1 (135) 2012
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- бауырынан тартыла жарады
| қанына қарайып алған
ана аусарды жазым ғып алмай, амалдап ат- тан т‰сіріп, десін қайтару еді (Ж. Ахмади, 34 б.). Сөздікте қаны қарайды – ашу-ызаға бу- лықты, т‰ңіле ыза болды [3, 318 б.]. деген мағынаны, ал «қанына қарайып алған» тіркесі әбден ашу кернеп, ызаға булыққан адамның эмоциялық кейпін білдіреді. Фразеологизм құрамына бір немесе бір- неше компоненттерді енгізу арқылы автор оның мағынасын айқындайды, к‰шейтеді не- месе әлсіретеді. Фразеологизмдердің таратылуы оның ком- поненттерінің біріне бірыңғай м‰шенің қо- сылуы немесе, көбінесе – компоненттердің біреуінің қосылу нәтижесінде ж‰зеге асады. Фразеологизмдердің компоненттік құрамы- ның кеңеюі «негізгі» мағына бастапқы ком- понентпен, ал «қосымша» элементтер оны айқындап, одан әрі экспрессивтілігін арттыра- тындығымен ерекшеленеді. Осылайша «қо- сымша» элемент тірек компонентінің экспрес- сивтілігін к‰шейтіп қана қоймай, фразеоло- гизмнің белгілі бір семасын (көбінесе кон- натативті) өзектілендіреді және олар эмотивті әсердің туындауына ықпалын тигізеді. Фра- зеологизмдерді экспликациялаудың көмегімен эмотивті әсер туындату механизмі көркем тіл мен сөйлеу тілінде жиі кездеседі. Мысалы: Қарап тұрсаң, өлімге қиятын жылқы емес. К‰ні бойғы алысудан зар к‰йіне жетіп әбден ашынып, бауырынан тартыла жарап та алған (Ж. Ахмади, 104 б.). «Бауырынан жа- рады» – бабына келді, дер кезінде келді [3, 107 б.]. Бауырынан жарады тұрақты тіркесі компоненттер құрамына «тартыла» сөзін ен- діру арқылы фразеологизмнің ішкі формасын нақтыландыра т‰седі, мағынасын к‰шейтеді және осы сөз арқылы өзектіленуге ұшырап, осылайша бауырынан тартыла жарады де- ген жаңа сипаттағы эмотивті әсер беретін ОФТ-сы жасалады. Фразеологизмдердің компоненттік құра- |