Алматы №1 (135) 2012

ҚАЗАҚ ТІЛІНДЕГІ ӘЛЕМ БЕЙНЕСІ 
 
 
 
 
 
Ж. Ә. Абдрахманова, 
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ доценті, ф.ғ.к. 
 
ТҰРАҚТЫ ТІРКЕСТЕРДІҢ ПЛЕОНАЗМ ҚҰБЫЛЫСЫ АРҚЫЛЫ
ҚАЙТА ЖАҢҒЫРУЫ 
 
 
Жазушы қаламының дағдылы фразеоло-
гиялық тіркестердің құрылысын өзгертуінің 
тағы бір т‰рі – плеоназм құбылысы. Бұл 
жалпытілдік қолданыстағы фразеологизмдер-
дің лексикалық құрамын жаймалап қолдану 
әдісі болып табылады. Плеоназм (грек. Pleo-
nasmos – артықшылық) – лексикалық не грам-
матикалық мағынаны жеткізу ‰шін қолданы-
латын құралдардың молдығы. [1, 164 б.]. В.Т. 
Шкляров фразеологизмдердің плеоназм құбы-
лысы деп бейнелі және прагматикалық әлеуеті 
жоғары жаңа бірліктерді атайды, себебі ол 
тірек компонентінің өзгеріссіз қалуының нә-
тижесінде бұрынғы фразеологиялық тіркес-
термен байланысын ‰збейді [2, 35 б.]. 
Мұндай әдіс көркем шығарма тілінде өте 
көп кездеседі. Олар көбінесе мәтін ішіндегі 
фразеологизмдердің мазмұнын кеңейту және 
мағыналық дәлдікті беру, эмоциялық-экспрес-
сивті реңкті к‰шейту мақсатында қолданы-
лады.
Мысалы: Алтынмен, к‰міспен, піл с‰йегі-
мен к‰птелген зеңгір биік қабырға мың сан 
құбылады. Алтынмен аптап, к‰міспен к‰птеді 
(О. Сәрсенбаев, 8 б.) – т‰рлі жиһазбен тол-
тыра безендіріп, құлпыртып қойған жай [3, 39 
б.] деген ФТ-ның мағынасын одан әрі аша 
т‰су мақсатында «піл с‰йегі» компонентін 
қосу арқылы сөйлемнің лексика-семантика-
лық мәнін аша т‰скен.
Қолында ұзын, ауыр қайың сойылы бар 
Тапбасардың ойы – 

жүктеу/скачать 4,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: