Алматы №1 (135) 2012
Ettirgen Yapıların Başka Yan Anlamları
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Enstrьmantal Ettirgen Anlam
- Вестник КазНУ.
| Ettirgen Yapıların Başka Yan Anlamları
Assistıv Anlam Türk dilleri ve onun içinde yer alan Kırgız dilinde genellikle subektlerin ortak eylemi sonucu ortaya çıkmaktadır. (Kırgız adabiy tilinin gram- matikası 1980: 351 Men atama çöp çab-ış-tı-m. Ben babamla ot biзtim. Ettirgenle verilen assistiv anlamda ise belli bir sonuca ulaşmaya yönelik amaç sözkonusudur. (Tipologiya kauzativnıh konstruksiy 1969: 31) Böyle ettirgen yapıdaki fiiller az sayıdadır ve nadiren bu fiiller aktanttarının yardımıyla bu tür anlamı verirler. Burada etki edilen varlık şu veya bu şekilde eylemi gerçekleştiremediği için etki eden varlık yardım eden pozisyonundadır Biz uydu tuu-dur-du-k Biz ineği doğur-t-tu-k. Kempir kelindi tцrц-t-tь. Yaşlı kadın gelini doğur-t-tu. Enstrьmantal Ettirgen Anlam Burada subekt yaptığı eylemde herhangi bir araç, aleti (canlı, cansız) kullanır (Onu hareket etmeye zorlar). Bektaş Asantaydı atı menen omuroolo-t-tu. (Sıdıkbekov 1986:235) Bektaş, Asantay’ı atıyla sıkış-tır-dı. (atı-n-ı daya-t-tı). Вестник КазНУ. Серия филологическая, №1(135).2012 61 Yukarıdaki örnekler faktitif anlamı vermektedir. Etken varlığın pozisyonunu bir tarafa bırakırsak biçimsel açıdan permissif anlam ortaya çıkmaktadır Akmat itti araba menen tepse-t-ip ketti. Akmat iti arabaya çiğne-t-ti. Enstrümantal etken anlam geçişli fiillerden yapılır. Etken biçimin bir türü olarak etkilenen varlık, amacı için doğal bir durum ya da varlıktan faydalanmaktadır. (Burada‚ "zorunlu kılma", "yarar- lanma" sözkonusudur.) Bala köynöktü küngö kurga-t-tı. Çocuk, gömleğini güneşte kuru-t-tu. Ketmendi körükkö kızar-t-kıla. (Kasımbekov 1979: 140) Bel (kazma) i körükte kız-dır. Burada eylem geçişsiz fiillerden oluşmaktadır. жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|