Алматы №1 (135) 2012
Өз елің бәрінен жақсы. Әркімнің өз жері
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
| Өз елің бәрінен жақсы. Әркімнің
өз жері – жұмақ. Әркімнің өз жері – Мысыр шаһары. Пәлен жерде алтын бар. Өз жерің- дей қайда бар. Ел елінде, Г‰л жерінде, Өз елінде көртышқанда батыр. Өз елінің иті де қадірлі. Кісі елінде сұлтан болағанша, Өз еліңде ұлтан бол. Өз елім - өлең төсегім. Өз елімнің басы болмасам да, Сайының тасы болайын. Өз есімдігімен тіркесіп қоолданысқа т‰скен ел, жер сөздері синонимдік мағынада жұмсалған. Қазақ танымында өз елінің қадыр- қасиетін бағалауда жұмақ, Мысыр шаһары сияқты атаулармен салыстыра қолданған. Жұ- мақ атауы діни т‰сінік бойынша о д‰ниедегі ең қасиетті, киелі орын. Ол қайтпас сапарға аттанған адамдар ‰шін теңдесі жоқ мекен. Жұ- мақтың адам жанына рахат сыйлайтын қасиеті адамның өз елінің ерекшелігімен салыстырыл- ған. Кез келген адам өз елінде туып, өмір с‰ру, сол туған жерінің бір уыс топырағының бұйыруын тілеген, арман еткен. Туған жердің қорғандық қасиеті тек адамдар ‰шін ғана емес, сонымен қатар сол топырақта жаралған жануарлар, жәндіктер, т.б. ‰шін де аса қастер- лі екендігі тіліміздегі «Өз елінде көртыш- қанда батыр», «Өз елінің иті де қадірлі» сияқты мақал-мәтелдерге арқау болған. Туған жер тақырыбына қатысты мақал-мәтелдердің мазмұны туған жердің киелі тұғыр екендігін айғақтайды. «Жігіт елінде патша», «Туған жерге туың тік», «туған жердің к‰ні де, т‰ні, к‰лі ыстық», «Туған жердің т‰йе жейтін жапырағы да дәрі, т‰йе аунайтын топырағы да дәрі», «туған жердің жусаны да шипа, ауасы да шипа» сияқты фреймдер арқылы туған жердің қымбаттылығы ассоциа- цияланады. Аталған концептілік құрылымдар адам санасындағы қабылданған ұғымның ақпараттық белгілері арқылы жасалған. Елі- нен, туған жеріне айрылған адамның жетімдік к‰йде болатындығын «егілмеген жер жетім, елінен айрылған ел жетім» сияқты мақал мә- телдердің құрамындағы жер және ел сөздері- нің ерекшеліктері салыстырыла қолданылған. Қазақ танымында елін сақтан адамның жай- сыз к‰йге ұшырайтындығы турасында елінен безіп, елсізде өлгеннің, екі көзін қарға шұқиды мақалы айтылған. Мұндай мақал-мәтелдердің тәрбиелік маңызы өте зор. Қазақ танымынан туындаған мұндай танымдық мысалдар туған жердің қасиетін уақытында бағалау керектігі- не ‰ндейді. Концептілік құрылымдардың са- нада бейнеленуі әр т‰рлі формада көрініс табады. Дегенмен, концептілік құрылымдардың фрейм- |